Morgunblaðið - 24.06.2020, Blaðsíða 14

14 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 24. JÚNÍ 2020
Handleiðslufélag Ís-
lands fagnar 20 ára af-
mæli í ár. Vegna þeirra
fordæmalausu að-
stæðna sem heimurinn
hefur glímt við síðustu
mánuði er afmæl-
isráðstefna Hand-
leiðslufélags Íslands
færð til ársins 2021.
Þessir tímar kalla enn
frekar á að vekja at-
hygli á mikilvægi hand-
leiðslu í starfi. Nú stendur yfir Vika
handleiðslunnar 22.-26. júní á Íslandi
og er það hluti af samvinnuverkefni
Evrópusamtaka handleiðara.
Faghandleiðsla er nýtt um allan
heim fyrir fólk í hinum ýmsu störfum.
Stór hluti heilbrigðisþjónustu erlend-
is hefur haft handleiðslu í tugi ára
sem hluta af ráðningu í ný störf þar
sem skilningur er á mikilvægi hand-
leiðslu til að efla starfsgetu sína.
Einnig er handleiðsla
tækifæri til að skoða
áhrif þungra og krefj-
andi viðfangsefna á
starfsmanninn og
hvernig bregðast megi
við því. Handleiðsla
stuðlar þannig að fag-
legum vexti einstak-
lingsins og styrkir fags-
jálfið. Að auki er
handleiðsla til að við-
halda starfsánægju og
starfsþreki og þá einnig
sem fyrirbyggjandi fyrir
kulnun í starfi.
Hér á landi er handleiðsla meðal
fagfólks að aukast og því ber að
fagna. Enn er þó langt í land með að
fag-handleiðsla sé hluti af t.d. ráðn-
ingarsamningum eins og þekkist er-
lendis.
Ekki er annað hægt en að skora á
fagfélög innan heilbrigðisþjónustu að
hvetja til að félagsmenn fái hand-
leiðslu og er tækifæri nú á afmælisári
Handleiðslufélags Íslands.
Í lokin vil ég minna á vitundar-
vakningu á handleiðslu í Evrópuviku
handleiðslu og að fylgjast með fróð-
leiksmolum og kveðjum á heimasíðu
og Facebook-síðu Handleiðslufélags
Íslands og hvetja alla til að sækja ráð-
stefnu á vegum félagsins þann 28.
maí 2021 þar sem erlendir fyrirles-
arar verða bæði með fyrirlestra og
vinnustofu.
Góðar stundir.
Handleiðslufélag Íslands 20 ára
Eftir Elísabetu
Sigfúsdóttur
Elísabet
Sigfúsdóttir
»Ekki er annað
hægt en að skora
á fagfélög innan
heilbrigðisþjónustu að
hvetja til að félagsmenn
fái handleiðslu og er
tækifærið nú.
Höfundur er félagsráðgjafi, fjöl-
skyldufræðingur og handleiðari.
elissigf@landspitali.is
Enn á ný þakka ég
öllum þeim, sem
vinna gegn ofbeldi á
minni máttar. Það er
ekki létt verk.
John Chr. Elden
(fletta má honum upp
á netinu), virtur lög-
maður í Noregi, kom
fram með alvarlega
gagnrýni á norskt
kerfi um mánaða-
mótin maí-júní í ár. Þar hafði fag-
dómari orðið uppvís að alvarlegu
broti í starfi. Það brot hafði or-
sakað 16 ára fangelsisdóm fyrir
saklaust fórnarlamb. Sumir fag-
dómarar eru greinilega óhæfir
með öllu, í Noregi líka. Það, sem
e.t.v. er skrýtnast, er að norska
kerfið krafðist þess að fá að nota
hinn óhæfa meðdómara aftur.
Elden fór þá í hart.
Marius Reykerås, lögmaður í
Noregi, hefur um árabil barist
fyrir réttlæti fyrir minni máttar,
fyrst og fremst barna og mæðra.
Noregur hefur tapað á milli 40 og
50 barnaverndarmálum fyrir
Mannréttindadómstólnum og þar
af tveimur fyrir efri deildinni. Ég
er svolítið stolt af því,að Reykerås
telur Róbert okkar Spanó færasta
dómara við MDE. En í Noregi er
þöggunin nær fullkomin hjá fjöl-
miðlum um þetta alvarlega kerfis-
ofbeldi. „Landið sem við berum
okkur saman við!“
BBC hafði sumarið 2018 þátta-
röð um þetta kerfisofbeldi. Þátta-
röðin var nefnd „Norway’s
Hidden Secret“. Hroðalegar stað-
reyndir komu þar fram.
Hvað hugsar þú, þegar þú
sérð orðið kerfisofbeldi?
E.t.v. ofbeldi lögreglu, sem er
hluti að kerfinu? Vissulega er það
svo. En kerfisofbeldi er svo miklu
meira og raunar er hér bara
fjallað um toppinn á ísjakanum.
Skv. skilgreiningu er kerfis-
ofbeldi það ofbeldi, sem einstak-
lingur eða almenningur er beittur
af ríkisvaldinu, en það vald skipt-
ist í löggjafarvald, dómsvald og
framkvæmdavald eins og allir
vita.
Dæmi: Ef lögregla, t.d., tekur
afstöðu með ofbeldisfólki, þá beit-
ir lögreglan fórnarlömbin kerfisof-
beldi. En það getur hún í krafti
valdsins. Lögreglan getur lagt
huglægt mat á hvað henni beri að
gera við allflestar aðstæður. Lög-
regla er framkvæmdarvald. Svo
og sýslumannsembætti, sem
einnig hafa allt að því ótakmarkað
vald til að meta mál huglægt (geð-
þóttamat).
Annað dæmi: Dóm-
stólar hafa nær ótak-
markað leyfi til að
leggja huglægt mat á
hvaða lög beri að nota
hverju sinni, hvaða
sönnunargögn séu gild
eða nógu góð, hvort
fórnarlamb, til dæmis,
hafi egnt ofbeldisfólk
til ofbeldis. Þannig
geta dómarar beitt
kerfisofbeldi. Dóm-
stólar eru dómsvald
og eiga að vera sjálfstætt vald,
óhlutdrægt og hlutlægt. Margir
huglægir dómar hafa fallið á Ís-
landi að undanförnu og eiga þeir
það flestir sameiginlegt, að ekki
er tekið tillit til þess, að börn séu
málsaðili, heldur eign annarra,
ekki sjálfstæðir einstaklingar með
full mannréttindi.
Ef dómstólar dæma til dæmis
börn til dvalar hjá barnaníðingum,
eða öðru ofbeldisfólki, er það aug-
ljóslega kerfisofbeldi, frelsisskerð-
andi dómar.
Ef Alþingi samþykkir lög, sem
mismuna fólki og veita þar með
leyfi til að beita ofbeldi, er það
kerfisofbeldi.
Sé fólki ekki veittur skilnaður í
áraraðir er það kerfisofbeldi,
raunar fjárhagslegt ofbeldi líka.
Eitt það dæmi, sem ég í mínum
störfum hef oftast rekist á, og er
raunar alger lapsus hjá Alþingi, er
ákvæði í barnalagabálkunum, þar
sem öðru foreldri skal hegnt fyrir
meint brot með dagsektum en
hinu ekki. Það er kerfisofbeldi
beitt af Alþingi. Svo heldur kerfis-
ofbeldið áfram hjá framkvæmda-
valdinu, sem tekur huglægar
ákvarðanir um hver skuli úrskurð-
aður í dagsektir og hvenær, fylgir
þá svokölluðum „vinnureglum“,
hvað svo sem það nú er. Sömu-
leiðis er það fjárhagslegt ofbeldi.
Vera má, að þú spyrjir, um hvað
sé hér verið að skrifa, en það er
þegar lögheimilisforeldri ekki
sendir barn, sem kannski ekki vill
fara í umgengni, þá fær lögheim-
ilisforeldrið dagsektir. En skili
ekki umgengnisforeldrið barninu
til baka fær það foreldri ekki dag-
sektir.
Og einhverjir virðast enn halda
að hægt sé að dæma fólk til sátta.
Kerfisofbeldi
Eftir Þóreyju
Guðmundsdóttur
Þórey Guðmundsdóttir
»Ég er svolítið stolt af
því að Reykerås tel-
ur Róbert okkar Spanó
færasta dómara við
MDE.
Höfundur er félagsráðgjafi, handleið-
ari, fv. sáttamaður og prestur.
Ég hefi lengi velt
fyrir mér, hvort við höf-
um þörf fyrir forseta.
Hann kom í stað kóngs,
þegar dönsku stjórnar-
skránni var breytt í
flýti til aðlögunar að
nýstofnuðu lýðveldinu
okkar. Það hefði verið
leiðrétt fyrir löngu, ef í
byrjun hefðu ekki valist
svo góðir forsetar og
forsetaframbjóðendur.
Forsetaframboð hafa þróast líkt
og prófkjörin. Sá er líklegastur til
sigurs, sem mestan fær fjárhags-
legan stuðninginn. Við það bætist
stuðningur ljósvakamiðla. RÚV styð-
ur núverandi forseta, eins og fyrir
fjórum árum. Sá sem greiddi einna
mest í kosningasjóð hans er nú orð-
inn eigandi að Stöð 2 og Fbl. Það er
því harla vonlítið að fara í mótfram-
boð og ná kjöri, þó svo að í embætt-
inu væri ekki jafn góður maður og nú
er. Forseti sæti einfaldlega áfram
hvert kjörtímabilið á eftir öðru svo
lengi sem hann nyti stuðnings þeirra,
sem komu honum í embættið.
Yfirmannað Alþingi getur auðveld-
lega bætt á sig störfum forseta. Ráð-
herrabústaðurinn og Höfði geta tekið
við embættisathöfnum, sem nú eru á
Bessastöðum. Bessastöðum ætti að
breyta í safn og hafa af því tekjur í
stað kostnaðar.
Í kosningabaráttunni hefur mest
verið deilt um málskotsréttinn. Hann
er sagður öryggis-
ventill, sem hann vissu-
lega er sbr. Icesave.
Ástandið á Íslandi væri
ekki gott hefði Icesave
verið samþykkt, eins og
meirihluti Alþingis
vildi.
Ekki er sanngjarnt
að leggja það á forset-
ann að meta og bera
ábyrgð á, hvort mál
skuli fara í þjóðarat-
kvæði eða ekki. Enn
fáránlegra er að gera
hann ábyrgan fyrir uppreist æru ein-
hvers. Þeir sem taka þá ákvörðun
ættu að bera ábyrgð á því alla leið og
skrifa sjálfir undir pappírana, sem
þeir í dag rétta forsetanum til undir-
skriftar.
Raunhæfan öryggisventil er hægt
að fá með því að taka upp beint lýð-
ræði, eins og er í Sviss. Í Sviss er
enginn forseti. Ráðherrar (Bundes-
rat) eru sjö og er einn þeirra forseti
þingsins (Bundespresident). Hann
sér um móttökur, að klippa á borða
og þess háttar embættisverk. Hann
er pólitískt valdalaus og ekki með
málskotsrétt, sem við köllum örygg-
isventil.
Beint lýðræði skiptist í tvo flokka:
„Referandum“ og „iniative“. Það
fyrra er undirskriftasöfnun gegn ein-
hverju sem þingið vill samþykkja,
eins og t.d. orkupakka 3. Það seinna
þegar safnað er undirskriftum til að
mótmæla einhverri framkvæmd, t.d.
spítala við Hringbraut.
Kjósendur hafa sýnt að þeir eru
traustsins verðir, sbr. Icesave. Hefð-
um við haft beint lýðræði væri löngu
búið að byggja nýjan spítala á öðrum
stað en við Hringbraut. Mörg önnur
mál ættu erindi í þjóðaratkvæði, eins
og t.d. borgarlína, sem enginn veit
hvað kostar eða hvert skuli sækja
fjármagnið.
Í Sviss er fastákveðið í lögum,
hvort mál fari í þjóðaratkvæða-
greiðslu. Það er lágmarksfjöldi und-
irskrifta og ákveðinn tími til undir-
skriftasöfnunar. Ekki er lagt á ein-
hvern einn að meta, hvort undir-
skriftir séu nógu margar eða þess
eðlis að máli skuli vísað til þjóðar-
innar.
Nú gefst tækifæri til að spyrja
kjósendur í kosningunum 27. júní,
hvort þeir vilji áfram hafa forseta eða
ekki. Gefa val á atkvæðaseðlinum. Já
eða nei. Sé svarið nei ætti að taka
næstu fjögur ár í að laga svissnesku
aðferðina að okkar stjórnarskrá og
vanda sig.
Hvað höfum við að
gera með forseta?
Eftir Sigurð
Oddsson »Kjósendur eru
traustsins verðir,
sbr. Icesave. Hefðum
við haft beint lýðræði
væri löngu búið að
byggja nýjan spítala á
öðrum stað en við
Hringbraut.
Sigurður Oddsson
Höfundur er verkfræðingur
og eldri borgari.
Íslenska þjóðin kýs
sér forseta til fjögurra
ára með lýðræðislegum
vilja. Við viljum hafa
þjóðarhöfðingja. Sum-
ar þjóðir fá ekki að
kjósa sér forseta. For-
seti er valinn með her-
valdi. Það eru forrétt-
indi fyrir íslensku
þjóðina að mega velja.
Að þessu sinni gefur
forseti Íslands, dr.
Guðni Thorlacius Jóhannesson, kost
á sér til endurkjörs. Forsetinn heitir
eftir afa sínum, sem sat í bresku her-
fangelsi.
Forseti vor er um
margt sérstakur maður,
sveitamaður og heims-
borgari, alþýðumaður og
höfðingjadjarfur. Forseti
vor og forsetafrú hafa
alla þá kosti, sem þjóðin
vill hafa á höfðingjasetr-
inu á Bessastöðum. For-
setinn er mannasættir,
enda þótt hann hafi tekið
þátt í íþróttum þar sem
deilur verða seint leyst-
ar, nema ef til vill með
úrskurði dómara.
Forsetinn er vel að sér
um sögu og menningu íslenskrar
þjóðar. Forsetinn er einnig vel að sér
um sögu og háttu annarra þjóða. For-
setinn kann sig vel.
Það er mikil gæfa fyrir íslenska
þjóð að dr. Guðni Thorlacius Jóhann-
esson og kona hans frú Eliza Reed
skuli gefa kost á sér til áframhaldandi
setu á Bessastöðum, til að gegna
embætti forseta Íslands. Íslenska
þjóðin verður að fylkja sér á kjörstað
til að tryggja þjóðarhöfðingjanum
góða kosningu.
Þjóðarhöfðingi
Eftir Vilhjálm
Bjarnason
Vilhjálmur
Bjarnason
» Íslenska þjóðin verð-
ur að fylkja sér á
kjörstað til að tryggja
þjóðarhöfðingjanum
góða kosningu.
Höfundur var alþingismaður.
Allt um sjávarútveg
www.hitataekni.is | S: 5886070 | Smiðjuvegur 10 | 200 Kópavogi
HITABLÁSARAR
Þegar aðeins
það besta kemur
til greina