Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.06.2020, Blaðsíða 4

HEIMURINN
4 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7.6. 2020
Smiðjuvegi 9 · 200 Kópavogi
Sími 535 4300 · axis.is
Vandaðar íslenskar innréttingar
Ævar Pálmi Pálmason, yfir-
maður smitrakningarteymis
almannavarna, segir appið
hafa nýst vel við rakningu eftir
að það kom út. Þegar það
kom út var samkomubann þó
komið á og flestir þeirra sem
greindust með smit í sóttkví.
„Það voru nokkur tilfelli þar
sem appið nýttist mjög vel,“
segir Ævar. Hann nefnir dæmi
þar sem appið getur nýst til
að rifja upp hverjar ferðir ein-
staklings voru dagana áður en
hann fékk einkenni en fólk
byrjar oft að smita ein-
hverjum dögum áður en þau
gera vart við sig. „Þegar fólk
fær eitthvað til að fríska upp á
minnið eins og þetta fær mað-
ur betri upplýsingar.“
Ævar segir að appið geti
nýst enn frekar nú þegar höft-
um á samkomur hafi verið að
miklu leyti aflétt. „Fólk mun
ferðast innanlands í sumar og
er náttúrlega þjakað af sam-
komuleysi. Þá mun appið al-
veg klárlega nýtast,“ segir
hann.
„Þetta er
alveg frábært
verkfæri við
smitrakn-
ingu. Appið
eitt og sér
gerir ekki
kraftaverk en
sem verkfæri
í höndum
smitrakning-
arteymisins er það frábært.“
Þá segir hann að appið geti
nýst vel þegar erlendir ferða-
menn sem komi hingað grein-
ist með smit. Þeir viti oft ekki
nákvæmlega hvar þeir voru
staddir síðustu daga. „Þetta
mun einfalda störf okkar við
að rekja ferðir og verður
miklu nákvæmara.“
Þá hvetur Ævar landsmenn
sem það hafa ekki gert til að
ná í appið, sérstaklega þar
sem fólk blandi nú geði í sí-
fellt meira mæli. „Ef einhvern
tímann var þörf þá er það
nú.“
Appið heitir Rakning C-19
hjá Apple og Google.
APPIÐ HEFUR NÝST VEL
Enn meiri þörf nú
Það var sunnudaginn 15. marssem Kári Stefánsson boðaði tilfundar í höfuðstöðvum Ís-
lenskrar erfðagreiningar. Þar voru
mætt, meðal annarra, þríeykið í sótt-
vörnum, Alma, Þórólfur og Víðir,
Ævar Pálmi
Pálmason, yfir-
maður smitrakn-
ingarteymis al-
mannavarna, og
Gísli Másson,
framkvæmda-
stjóri upplýsinga-
tæknisviðs Ís-
lenskrar erfða-
greiningar.
„Þar var kynnt grein sem Kári hafði
fengið frá Bretlandi,“ segir Gísli. „Frá
mönnum sem voru með þær hug-
myndir að hægt væri að búa til app.“
Hann á þar við smitrakningarapp
þar sem símar notenda senda skila-
boð sín á milli og láta þá viðkomandi
vita ef sími hans hefur verið of nálægt
síma einhvers sem smitast. Sá gæti
þá farið í sóttkví til að koma í veg fyr-
ir frekari smit.
„Einhverjir höfðu reiknað út að ef
60% væru með appið myndi það duga
til að kórónuveirufaraldurinn dæi út,“
segir Gísli en þá væri hægt að koma
fjölda þeirra sem hver smitaður smit-
aði undir einn og þannig myndi farald-
urinn deyja út. „Þegar fólk vissi að það
hefði verið nálægt smituðum myndi
það passa sig á að smita ekki aðra.“
Komin strax af stað
Gísli segist ekki hafa verið uppnum-
inn af hugmyndinni í fyrstu. „Þetta
eru bara hugmyndir og ekkert að
fara að gerast á næstu vikum,“ hugs-
aði hann og fór heim.
„Svo á miðvikudegi framsendir
Kári til mín póst,“ segir Gísli en þá
kom í ljós að ekki var einungis verið
að gera rannsóknir heldur verið að
þróa app af þessu tagi í Bretlandi og
verið að vinna að kóða fyrir það. „Við
fengum svo aðgang að þessum kóða.“
Kári vildi að hafist yrði handa við
að þróa slíkt app fyrir Íslendinga.
„Ég er með fína forritara hjá mér en
við vitum ekkert hvernig á að búa til
app,“ segir Gísli. „Svo ég spyr hann
hvort ég eigi ekki að heyra í öðrum
fyrirtækjum til að athuga hvort þau
séu til í að gera þetta.“
Úr varð að Gísli hafði samband við
fyrirtækin Stokk, sem bjó til að
mynda til Dominos-appið, Aranja, sem
sér um app fyrir Hopp hjólin, og Ko-
libri. „Á þessum tíma fjölgaði smitum
hratt og allir tóku mjög vel í þetta.“
Tekinn var fundur og svo strax aftur
daginn eftir. „Þá var Aranja bara kom-
in af stað, menn byrjaðir að skrifa kóða
og komnir með frumgerð að appi.“
Engir hittust
Þegar þarna var komið sögu þurfti
aðkomu stjórnvalda að þróun apps-
ins. Haft var samband við þríeykið og
ræðir Gísli við þá Þórólf sóttvarna-
lækni og Víði yfirlögregluþjón og þeir
taka vel í málið. „Þá voru settir upp
Zoom-[fjar]fundir og fleiri fyrirtæki
komu inn í þetta eins og Samsýn og
Sensa.“ Í heildina telur Gísli tæplega
50 manns frá 15 fyrirtækjum hafa
komið að gerð appsins.
Gísli segir samvinnuna milli fyrir-
tækjanna allra hafa verið mikla. „Það
var alveg magnað að sjá þetta. Þessi
mismunandi fyrirtæki unnu öll saman
að þessu eins og einn maður. Þau
vissu öll hvar þau höfðu styrkleika og
veikleika.“
Við vinnslu appsins sat hver maður
í sínu horni, heimavinnandi. „Þetta
app kom út án þess að menn hittust í
raunveruleikanum,“ segir Gísli og
hlær.
Gísli segir meira en að segja það að
koma út appi. „Það þarf alls konar
skjölun, prófanir og ég veit ekki hvað
og hvað,“ segir hann, en það þurfti
auk þess ráðherrabréf svo hægt væri
að fá flýtimeðferð í smáforritaversl-
unum Apple og Google, en öll smá-
forrit tengd faraldrinum fengu slíka
meðferð.
Frumútgáfa á fjórum dögum
„Appið kom út á mettíma,“ segir Gísli
en það kom út 2. apríl. „Á miðviku-
deginum [18. mars] kemur þessi póst-
ur frá Kára og á fimmtudeginum
byrja ég að hringja út. Sléttum tveim-
ur vikum seinna er appið komið út.“
Gísli segir að á mánudeginum eftir
það hafi verið komin keyrandi frum-
útgáfa. „Restin fór í að fínpússa og
koma þessu að í smáforritaverslunum.“
Fljótlega kom í ljós að kóðinn sem
fenginn var frá Bretum var ónothæfur
þar sem hann notaðist við Bluetooth-
tækni, þar sem síminn sendir skilaboð
til annarra síma í grenndinni og fær
þannig upplýsingar um hver kom ná-
lægt eiganda símans.
Hópurinn á Íslandi vildi hins vegar
nota GPS. „Ástæða þess var sú að alls
kyns hindranir eru settar í símana við
því að nota Bluetooth í þessum til-
gangi. Það þyrfti í raun að hafa appið
í forgrunni,“ segir Gísli og á þar við
að hafa þurfi kveikt á appinu eigi það
að virka sem skyldi. Það sé vitaskuld
erfitt að fá fólk til þess.
Fólk vann frítt í upphafi
Upphaflega var hugmyndin að ferð-
um þeirra sem næðu í appið yrði hlað-
ið upp í miðlægan gagnagrunn. „Það
kom fljótlega í ljós að það var eig-
inlega ógjörningur. Fyrir utan per-
sónuverndarsjónarmið, þá þýðir það
að hafa 100 þúsund síma sem eru
stöðugt að tala við vefþjón að hann
þarf að vera mjög öflugur sem hefði
kallað á gífurlegan „infrastrúktúr“.“
Því var ákveðið að ferðir notenda
yrðu skráðar í síma viðkomandi og
hann yrði svo beðinn um aðgang að
upplýsingum um ferðir sínar síðustu
14 daga þegar og ef svo bæri undir.
Eftir að appið kom út tók við áfram-
haldandi þróun á appinu og fór það þar
með í hendur landlæknisembættis, þó
ýmis fyrirtæki vinni að verkefninu.
Til stendur að bæta við appið, t.d.
fyrir ferðamenn sem munu að öllum
líkindum byrja að streyma hingað frá
og með 15. júní. „Ég held að fyrirtækin
séu nú farin að fá borgað fyrir að halda
áfram þróuninni. Í upphafi gerði fólk
þetta á sínum eigin tíma, með stuðn-
ingi frá vinnuveitendum sínum.“
Kom út á
mettíma
Smitrakningarapp landlæknisembættis, sem auð-
veldar smitrakningu til muna, var að mestu unnið
í sjálfboðavinnu. Einn forsprakki smáforritsins
segir frá aðdragandanum að útgáfu þess.
Böðvar Páll Ásgeirsson bodvar@mbl.is
Hluti þeirra sem kom að útgáfu smitrakn-
ingarappsins með einum eða öðrum hætti
saman kominn í veislu á miðvikudag.
Ljósmynd/Jón Gústafsson
Gísli Másson
Ævar Pálmi
Pálmason