Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.06.2020, Blaðsíða 14

VIÐTAL
14 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7.6. 2020
H
lynur ber það ekki utan á sér
að hafa lifað í hörðum heimi
eiturlyfja eða að hafa þurft að
upplifa hreinasta helvíti í skít-
ugu og ógeðslegu fangelsi hin-
um megin á hnettinum. Hann er hraustlegur
að sjá, brosmildur og hress. Enda hefur hann
sagt skilið við fíkniefnadjöfulinn en hann fagn-
aði eins árs edrúafmæli nú í lok maí.
Blaðamaður er ein af tæplega fjórtán þús-
und Íslendingum sem fylgst hafa með honum
og öðrum fíklum og alkóhólistum í bata á
Facebook-síðunni Það er von. Síðan hefur
sannarlega slegið í gegn enda mikil þörf á að
veita fíklum og aðstandendum þeirra von og
sýna þeim fram á að hægt sé að sigrast á fíkn
og skömm og fá líf sitt til baka. Hlynur skrifar
þar sjálfur pistla og segir það bæði hjálpa sér
og öðrum. Hann segir blaðamanni hispurs-
laust frá lífi sínu fyrir og eftir neysluna. Í dag
lifir hann fallegu lífi, stundar háskólanám og
dreymir um að opna áfangaheimili einn dag-
inn.
Var alltaf bílstjórinn
Hlynur átti góða æsku og unglingsár og
snerti hvorki áfengi né eiturlyf. Hann kláraði
stúdentspróf á tveimur og hálfu ári samhliða
vinnu.
„Fyrstu sex ár ævinnar bjó ég í Reykjavík
en við fluttum svo til Lúxemborgar þar sem ég
bjó næstu fimm árin en mamma vann þar í
banka. Þetta voru frábær ár og ég lærði
frönsku, þýsku, ensku og lúxemborgísku og
talaði þá fimm tungumál reiprennandi ellefu
ára,“ segir Hlynur og segist hafa síðar lært
portúgölsku í fangelsi í Brasilíu, en við komum
að því síðar í viðtalinu.
„Eftir að við fluttum heim bjó ég í Reykja-
vík, í Hrútafirði, á Sauðárkróki og endaði svo
aftur í höfuðborginni. Ég á þrjá bræður og
eina systur pabba megin og einn bróður
mömmu megin, en ég er alinn upp hjá
mömmu,“ segir Hlynur.
„Uppeldislega séð var ekkert sem benti til
þess að ég myndi lenda í neyslu. Ég prófaði
áfengi í fyrsta sinn 21 árs. Ég drakk aldrei og
var gaurinn sem var alltaf bílstjórinn fyrir vin-
ina. Alkóhólismi er í ættinni og ég fyrirleit
alkóhólisma,“ segir hann.
Hlynur æfði mikið líkamsrækt og keppti í
fitness. Nítján ára hóf hann neyslu á sterum.
„Neyslusagan mín á vímuefnum byrjar þeg-
ar ég er 24 ára en áður var ég á sterum sem
eru líka hugbreytandi. Það eru margir sem
gera sér ekki grein fyrir því að sterar hafa
sömu áhrif á heilann og vímuefni. Menn verða
hvatvísir og árásargjarnir og stjórnast af til-
finningum,“ segir hann.
„Ég prófaði fyrst að keppa í fitness án stera
og lenti ekki í því sæti sem ég vildi. Ég er gríð-
arlega tapsár. Ég fékk þráhyggju að verða
stærri, betri, sterkari og flottari. Og þá fór ég
að taka stera,“ segir hann og nefnir að glæpa-
hneigð fylgi gjarnan steraneyslu.
„Ég lendi í því í kreppunni að vera með bíl á
lánum. Ég missti vinnuna og gat ekki borgað
af lánunum og fer þá að rækta gras til að eiga
pening. Ég hef sjálfur aldrei reykt gras á æv-
inni. Ég byrja þarna að rækta og selja og
hagnast á þessu, án þess í raun að vita nokk-
urn tímann um afleiðingar efnanna né áhrif
þeirra,“ segir hann.
Það leið ekki á löngu þar til lögreglan fann
staðina þar sem Hlynur ræktaði grasið.
„Það fór allt til helvítis.“
Steríótýpan af glansmyndabófa
Steraneyslan leiddi Hlyn út í sterkari efni.
„Svo þegar ég var að fara að keppa á fitness-
móti og þurfti að „kötta“ gekk það erfiðlega.
Efedrín er oftast notað til að „kötta“,“ segir
hann og útskýrir að efedrín sé brennsluefni en
ekki vímuefni.
„Ég tók þessa afdrifaríku ákvörðun að
álykta það að efedrín og amfetamín væri nán-
ast það sama og af því að það var ekki til efe-
drín á landinu tók ég inn amfetamín. Ég var
búinn að lesa mér til um þetta og þóttist vita
betur en aðrir. Hrokinn var alveg í botni. Á
þessum tíma var ég svaka töffari með gull-
keðjur og var steríótýpan af glansmyndabófa,
nákvæmlega eins og þú sérð í tónlistar-
myndböndum. Á þessum tíma þótti mér þetta
töff, sem er náttúrlega bara sorglegt. En
þarna var ég ungur og vitlaus og sterarnir
höfðu áhrif á minn hugsunarhátt og hvað ég
upplifði sem kúl,“ segir hann og segist hafa
þurft að uppfylla kröfurnar sem fylgdu því að
vera svona „glansmyndabófi“. Hann þurfti að
eiga BMW, ganga um með rándýrt úr og eiga
flotta kærustu.
„Þetta eru sorgleg gildi en þarna var ég
svona yfirborðskenndur.“
Fyrirleit sjálfan mig
Heltók amfetamínið þig frá byrjun?
„Já, í raun, þótt ég upplifði það ekki þá. Ég
tók þetta á morgnana fyrir æfingu og sagði
sjálfum mér að ég væri íþróttamaður; ég væri
ekki í neyslu. Ég seldi mér þá hugmynd að ég
væri að gera þetta öðruvísi en allir aðrir,“ seg-
ir Hlynur.
„Ég upplifði það á þessum tíma að ég fór að
verða mjög óheppinn í lífinu. Óheppnari og
óheppnari. Það var allt á móti mér en ég var al-
gjörlega ófær um að sjá að þetta væri neyslunni
að kenna. Ég átti svo bágt; var í ástarsorg,
missti hundinn minn. Afsakanir hrönnuðust
upp til þess að halda áfram í neyslu. Getan til að
takast á við lífið varð verri og verri og það þró-
aðist svo út í það að ég fór að selja allt til að
fjármagna neysluna,“ segir hann.
„Ég fór mikið í það að lána og fá lánað og
kom mér mjög fljótt á milli steins og sleggju.
Ég var kannski búinn að fá lánað og lána það
áfram og átti svo ekki fyrir því að borga. Ég
fór því að selja og selja en átti svo ekki fyrir
mat vegna skulda. Þá þurfti ég annaðhvort að
rukka fólk og ganga hart að því eða finna aðra
lausn, sem var að fara út að ná í efni. Á þeim
tíma var ég ekki að hugsa um afleiðingarnar.
Ég var búinn að vera stuttan tíma í neyslu og
hélt þá að allir væru vinir mínir,“ segir Hlynur
en hann var þá kominn í klemmu vegna skuld-
arinnar.
„Ég kaus því að fara til Brasilíu. Það var
mjög afdrifarík ákvörðun og ég setti líf mitt og
þáverandi kærustu minnar að veði. Það sem ég
sé mest eftir er hvað ég tók stóra ákvörðun í
miklu hugsunarleysi. Ég spáði ekkert í
áhyggjur sem mamma myndi hafa. Ég held í
raun að ég hafi fyrirlitið sjálfan mig svo mikið
frá því ég byrjaði í efnum og eftir að ég þróaði
með mér fíknina. Ég var mjög lengi í afneitun
en undir niðri hataði ég sjálfan mig. Og innst
inni fannst mér það bara gott á mig að ég hefði
verið tekinn,“ segir Hlynur en hann fór ásamt
kærustu sinni til Brasilíu að kaupa kókaín. Áð-
ur en lagt var af stað í heimferð voru þau
handtekin á hótelherbergi. Eina sem beið
þeirra var fangelsi í ókunnu landi.
Kisa bjargaði lífinu
„Lögreglan í Brasilíu vissi af okkur allan tím-
ann. Við fórum fyrst í tíu daga í einangrun og
þaðan fórum við í önnur fangelsi. Hún fór í op-
ið fangelsi en ég fór í fangelsi þar sem ég var
læstur inni í klefa allan sólarhringinn með
fimmtán karlmönnum. Þarna voru sex kojur,
þannig að ég svaf stundum á gólfinu. Ég var
lengst í svona klefa í sex mánuði í einu,“ segir
Hlynur og segist ekki mikið vilja rifja upp
þennan tíma í fjölmiðlum. Hann sýnir þó
blaðamanni myndir sem hann tók af mygl-
uðum mat sem fangar fengu, af þröngum vist-
arverum fullum af karlmönnum og af villikött-
um sem björguðu geðheilsu Hlyns.
„Þarna voru villtar kisur. Flestallar myndir
mínar eru af kisum sem ég gaf mat með mér.
Það var happa og glappa hvort við fengum nóg
að borða,“ segir hann og sýnir mér fleiri mynd-
ir af kettinum.
„Kisa eignaðist kettlinga og ég hjálpaði
henni,“ segir Hlynur og segist enn vera mikill
kattavinur.
Heldurðu að kisurnar hafi hjálpað þér þarna
inni?
„Já, þeir voru aðalatriðið, ég hafði þá eitt-
hvað að hugsa um, annað en sjálfan mig. Kisan
bjargaði lífi mínu en ég þurfti að skilja hana
eftir sem var eitt af því erfiðasta sem ég hef
gert í lífinu.“
Hlynur segir að föngum hafi mjög sjaldan
verið hleypt út undir bert loft.
„Það gerðist kannski á einu sinni í mánuði
að okkur var hent út í sex klukkutíma. Þá bara
brann maður.“
Hlynur segir dvölina hafa verið hræðilega.
Þegar hann fékk tannpínu kom tannlæknir í
húsbíl til að sinna honum.
„Ég fór í bílinn hans handjárnaður fyrir aft-
an bak og svo handjárnaður við stólinn. Svo
bara reif hann tennurnar úr án þess að deyfa.
Það var mjög vont.“
Eiturlyf til að deyfa
Hlynur var fjórtán mánuði í þessu brasilíska
fangelsi. Hann horfði þar upp á skelfilega
hluti, eins og fanga drepa aðra fanga, bar-
smíðar og eiturlyf. Hlynur hélt sig sjálfur al-
farið frá eiturlyfjum í fangelsinu. Hann kom
þaðan út allur í marblettum sökum nær-
ingarskorts og hélt heim til Íslands. Hann seg-
ist hafa verið mjög dofinn við heimkomuna og
viljað gleyma þessari reynslu.
„Ég fékk vinnu hjá Norðuráli en mér var
svo sagt upp án ástæðu. Ég fór þá að vinna á
gröfu og byrjaði í mjög eitruðu sambandi. Ég
er þarna á hnefanum edrú og ekki búinn að
þiggja neina hjálp,“ segir Hlynur og segist
hafa fallið átta mánuðum eftir heimkomuna.
„Ég kem heim, byrja að vinna og stend mig
vel en lendi svo í því að fortíðin segir mér að ég
sé ekki nógu góður. Þá fór ég beint í kókaín-
neyslu. Ég drekk ekki, ég hef drukkið kannski
tíu sinnum á ævinni,“ segir hann.
„Ég fer þá að nota á allt öðrum forsendum.
Þetta er ekki partí, þetta er ekki gaman. Ég
fór að nota til þess að deyfa mig. Ég var þá
byrjaður að fá martraðir en ég var búinn að
fara í áfallameðferð, en það tekur ákveðinn
tíma fyrir heilann að komast út úr þessu
ástandi,“ segir hann.
Þú átt þér í raun ekki dæmigerða neyslu-
sögu?
„Nei. Neysla mín í heild er fjögur ár. Ég er
einstaklingur sem mælist með háa greindar-
vísitölu, búinn að læra fimm tungumál, tók
stúdentinn á tveimur og hálfu ári. Ég á góða
mömmu og pabba sem elskar mig. Ég varð
samt fíkill. Þetta fer ekki í manngreinarálit.
Ég vildi að það væri eitthvað sem ég gæti
kennt um. Að finna sökudólg. En málið var það
að ég hafði enga afsökun heldur þróaði þetta
með mér. Það var alltaf þessi tilfinning að ég
væri ekki nóg. Ég var aldrei sáttur, aldrei
ánægður. Þessi leit hefur alltaf verið viðloð-
andi við mig; ég var alltaf með minnimáttar-
kennd.“
Hlynur var í neyslu í rúmt eitt og hálft ár
eftir að hann féll. Hann hafði búið í íbúð en
endaði nánast á götunni og flakkaði á milli
hótelherbergja. Hann var ekki að vinna á þess-
um tíma en hann hafði farið á aðgerð á öxl og
vann ekki eftir það.
„Svo lenti ég kannski í flogi eða krampakasti
og sjúkrabíllinn kom að sækja mig. Í kjölfarið
var mér bannað að koma aftur á hótelið. Mér
var bannað að koma inn á nokkur hótel. En
mér fannst samt ekkert vera að; ég var bara
aðeins að fá mér.“
Mér fannst ég
súrefnisþjófur
Hlynur Rúnarsson er rúmlega þrítugur háskólanemi. Hann er fíkill á batavegi en neyslusaga hans
er frábrugðin margra annarra. Hann leiddist út í hörð efni eftir steranotkun en hefur aldrei snert
kannabis og afar sjaldan bragðað áfengi. Hlynur var burðardýr vegna fíkniefnaskuldar og sat í
fangelsi í Brasilíu í rúmt ár. Hann fann síðar botninn, leitaði sér hjálpar og hefur nú verið edrú í heilt
ár. Facebook-síðan hans, Það er von, hefur veitt fjölda manns vonarglætu í baráttunni við fíknina.
Ásdís Ásgeirsdóttir asdis@mbl.is.
’ Ég áttaði mig þarna á því aðég átti skilið annað tækifæri.Vissulega sé ég eftir mjög mörgu,en sektarkennd og skömm er ekki
það sama. Ég skammast mín ekki
fyrir að vera veikur en ég get samt
verið með sektarkennd yfir því
sem ég gerði þegar ég var veikur.