Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.06.2020, Blaðsíða 16

16 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 7.6. 2020
Hann verður aldrei samur
Ekki kæmi á óvart þótt athugun sýndi að samdóma til-
kynning álitsgjafa um að heimurinn yrði aldrei samur
eftir komu kórónuveiru reyndist réttur.
Þó er ekki alveg ljóst hvað í þessu felst.
Heimurinn í dag er ekki sá sami og hann var í gær.
En auðvitað setja stærri atburðir varanlegra mark á
og víðar en margir smáir, þótt sumir þeirra litlu kunni
að ráða úrslitum fyrir hvern og einn. Lítið barn bætist
í fjölskyldu og hún verður aldrei söm. Árásir á tvíbur-
aturna og hryðjuverk í flugvélum breyttu spennandi
ferðalögum hvarvetna í hálfgerða martröð. Þúsundir
féllu. Og svo enn fleiri í styrjöldunum sem urðu í kjöl-
farið.
Framleiðendur kepptust lengi um að gera flugvélar
sínar hraðfleygari svo stytta mætti ferðatímann.
Verkfræðingurinn bin Laden skrúfaði þann ávinning
til baka í einu vetfangi, þótt það væri ófyrirséður
ávinningur af hans hálfu og annarra slíkra. Hundruð
milljóna manna urðu nú að mæta tveimur tímum fyrr
á flugvöll en áður. Þar máttu farþegar vænta þess að
fá móttökur sem hefðu verið óhugsandi áður. Látum
vera að vera skikkaður úr yfirhöfnum, jökkum, skóm
og beltum. Samþykki maður ekki að láta gegnumlýsa
sig kann hann að hafa unnið sér inn leiðindalíkamsleit í
staðinn.
Þessi hluti heimsins var sannarlega breyttur og ekki
til hins betra.
Það er heldur ógeðfellt að sjá þungvopnaða verði á
hverju strái í flughöfnunum og á fjölförnum stöðum
stórborganna. Svo er komið að við erum flest hætt að
taka eftir því. Það er eiginlega bölvað.
Hann verður örugglega aldrei samur
Mikið var um það talað að heimurinn yrði aldrei samur
eftir heimsstyrjöldina fyrri. Það var svo sannarlega
rétt og næstum sama á hvaða horn var litið. Þýska-
landskeisari hvarf af stalli í stríðslok. Ári fyrr fór
Rússakeisari og öll hans fjölskylda í byltingu rauðliða
sem skapaði einhverja verstu ógnarstjórn sem þekkst
hefur með Jósef Stalín sem andlit hennar. En spyrja
má hvort heimurinn hafi tekið sig á eftir þennan hild-
arleik og hinn mikla mannlega harmleik sem honum
fylgdi. Það má draga í efa að svo hafi orðið. Aðeins
rúmum áratug eftir að Vilhjálmur annar og hans slekti
hrökk af stalli var kominn annar pótintáti og hálfu
verri, ef ekki meir, Adolf Hitler. Um það leyti sem sú
sending dúkkaði upp var heimurinn í stórkostlegri
efnahagskreppu, einni þeirri stærstu sem yfir heiminn
hefur gengið með öllum þeim hörmungum sem henni
fylgdu. Og það sem kannski var verst að rétt rúmum
tveimur áratugum eftir að heimsstyrjöldinni miklu
lauk fékk hún númer. Því það var komin önnur og
miklu verri að því leyti til að hún var ekki heimsstyrj-
öld að nafninu til. Og allir virtust samir við sig.
Fundarstaður á steinöld
Manninum hafði þó farið mjög fram í morðtólagerð
og hápunkti þeirrar þróunar var náð þegar kjarn-
orkuvopnum var varpað á varnarlausar borgir með
þeim afleiðingum sem alþekktar eru.
Margar aðrar myndir þess að heimurinn verði ekki
samur mætti upp telja og voru þau merki flest með
tengingar við stríðið. En þótt við muldrum „að hann
verði aldrei samur“ vitum við harla lítið um í hvaða
átt „breytingarnar“ velta. Víetnamstríðið var ömur-
legur atburður. Það var fyrsta stríðið sem Bandarík-
in töpuðu. Suður-Víetnam féll undir hæl kommúnista
og verstu spár rættust því. Gerðu þær það?
Víetnam er nú í bullandi bissness við vestræn ríki.
Það gýtur órólegt hornauga yfir til Rauða-Kína.
Í fyrra bað Donald Trump um að fá að hafa Hanoi
sem fundarstað með Kim Jong-un. Einn af fyrir-
rennurum Trumps, Lyndon Johnson forseti, ræddi
um hvort ekki væri rétt að sprengja Hanoi aftur á
steinöld.
Kjarnorkuvetur eða kynding og skjól
Þekkingu fleygir fram og það hefur ekki síst gerst
síðustu aldirnar. En það er hægara sagt en gert að
tryggja að allar þær framfarir séu nýttar í góðum til-
gangi. En stundum gerist það að eitthvað sem unnið
er að í kapphlaupi um að fá að hafa yfirráð yfir ógn
og skelfingu hefur jákvæðari hluti í för með sér.
Nýting kjarnorku í friðsamlegum tilgangi er ekki
gallalaus eða hættulaus eins og dæmin sanna. En
maðurinn, lönd hans og þarfir geta ekki lengur án
hennar verið. Aðrir orkugjafar eru takmarkaðir eða
eru nú taldir handan við það sem þolað er af öðrum
ástæðum.
Við þær aðstæður telja sum velferðarríki Vestur-
landa sig ekki eiga annan kost en að nýta kjarn-
orkuna með þeim annmörkum og hættum sem henni
fylgja. Úrgangurinn er til að mynda að mestu óleyst
mál sem ýtt er yfir á framtíðina. Ófyrirséðar hættur
birtast í Úkraínu og Japan.
Ótal samtöl um áratuga skeið um takmörkun fjölg-
unar kjarnorkuvopna hefur litlu skilað.
Ýmsum þykir miður að samningur við Írana varð-
andi þróun kjarnorkuvopna hafi ekki haldið. Og þá
er því sópað undir teppi að samningurinn sá snerist
aðeins um tafir á því sem Íran gæti átt við í þeim efn-
um. En að loknum tíu ára samningstíma myndu
klerkarnir einir og sjálfir véla um hvert framhaldið
yrði. Slíkur frestur var sárgrætilega stuttur og
keyptur dýru verði.
Um sömu mundir eru ótrygg lönd eins og Pakistan
og Norður-Kórea að koma sér upp kjarnorkuvopn-
um og eru komin vel áleiðis með tilraunir með flaug-
ar sem geta flutt þennan dauðans boðskap á milli
landa og álfa.
Kórónuveiran breytir öllu
Þegar því var slegið föstu að heimurinn myndi aldrei
verða samur eftir afleiðingar kórónuveiru er ekki
óhugsandi að þá hafi beint eða óbeint einkum verið
átt við afleiðingarnar af varnarviðbrögðunum.
Það hafa áður gengið pestir um heimsbyggðina og
sumar vondar. Með hverju ári sem líður eiga veirur
sem veikindunum valda greiðari leið um heiminn. Al-
þjóðavæðing og meint þörf heimsbúskaparins sér um
það. Auðvitað eru lönd enn misopin. Á Vesturlöndum
telja þó furðumargir að það sé nánast skylt að
tryggja öllum greiða leið um landamæri sín. Á hinum
bláenda kvarðans eru svo lönd eins og Norður-
Kórea.
Fúlgum kastað á bálið
Menn þora varla að ræða það upphátt hvort kórónu-
veiran hafi verðskuldað svo miklar efnahagslegar
fórnir eins og þær sem færðar voru. Voru þær
kannski á misskilningi byggðar?
Stundarhlé
eða hin miklu
kaflaskil?
’
Við þykjumst vita hvaðan árvissu flens-
urnar koma. Þær kosta óhemjulegt fé í
töpuðum vinnustundum og öllu því sem af
því tjóni leiðir. Og þær kosta mannslíf og þau
ekki fá. Það hefur næsta lítið verið rætt.
Reykjavíkurbréf05.06.20