Morgunblaðið - Sunnudagur - 07.06.2020, Blaðsíða 17

Á örskotsstund virtust þjóðirnar ekki eiga lengur
neitt val. Nauðungarkostur blasti við þeim öllum,
með aðeins blæbrigðamun.
Risavaxnar ákvarðanir varð að taka og fæstar
þeirra var fært að undirbyggja eða réttlæta með
vönduðum álitsgerðum. Ágiskanir í vísindalegu gervi
urðu að duga. Stjórnvöldin stóðu hvarvetna frammi
fyrir spurningum um það, hvort þau væru virkilega
að meta mannslíf til fjár. Allir jesúsuðu sig og neituðu
því.
En fram til þessa hafa stjórnvöld alls staðar þurft
að horfa til fjárhagslegrar getu þegar stórt er spurt í
sömu andrá um háleitari þætti.
Við þykjumst vita hvaðan árvissu flensurnar koma.
Þær kosta óhemjulegt fé í töpuðum vinnustundum og
öllu því sem af því tjóni leiðir. Og þær kosta mannslíf
og þau ekki fá. Það hefur næsta lítið verið rætt. Slík-
ar tölur eru þó til og þær eru ekki ágiskun því að
reynslan er orðin löng.
Flensurnar fella margan á hefðbundnum göngu-
tíma og auðvitað ekki síst í hópi þeirra sem hafa lak-
ari persónulegan varnarviðbúnað en aðrir. Það hefur
aldrei verið rætt um að skella heiminum í lás vegna
þessa.
Það verður bráðum eftirtektarvert að líta yfir spár
um það hvaða dánartalna var sagt að vænta mætti
vegna kórónuveirunnar. Ljóst er að þar var stórt bil,
enda óvissuþættirnir þá miklir. Það má þó þegar gefa
sér, í ljósi þeirra ákvarðana sem teknar voru, að þær
spár skildu lýðræðislega kjörin stjórnvöld einstakra
landa eftir með aðeins eina tæka ákvörðun.
Eftir lok, lok og læs var enn spáð
Virtir hagfræðingar og stofnanir þeirra í Bandaríkj-
unum höfðu spáð því að atvinnuleysi þar myndi halda
áfram að aukast í maímánuði og það verulega.
Nú virðist komið í ljós að atvinnuleysi í þeim mán-
uði dróst saman og það stórlega.
Hlutabréfamarkaðir vestra, sem stundum sveiflast
eins og hrifnæmir unglingar, hafa vegna þessa hopp-
að upp og það verulega. Trump forseti tekur ekki
minni sveiflur en Dow Jones og telur sig hafa himin
höndum tekið. Það er svo sem skiljanlegt. Hann tók í
upphafi forsetaferils síns ákvarðanir sem milduðu
mjög skatta og grisjuðu reglugerðaskóg (ekki að
strika út dauðar reglur, það er ekki ráðherrastarf
frekar en að fara út með ruslið).
Þetta var gert með meiri hraða en vænst var, var
afgerandi og skilaði sér því hratt út í efnahagslífið.
Störfum fjölgaði hratt og skiluðu sér mjög vel til
þeirra minnihlutahópa sem helst höfðu setið eftir.
Markaðir efnahagslífsins tóku vel við sér og sterkur
batinn í Bandaríkjunum smitaðist út. Vafalaust taldi
Trump að þessi árangur, sem blasti við öllum heim-
inum, yrði hvað drýgstur til að tryggja honum endur-
kjör.
En þá vatt kórónuveiran sér óvænt inn og viðbrögð
forsetans voru að loka landinu við ytri landamærin.
Innri einangrun sem fylgdi í kjölfarið breytti þessum
vonum forsetans í vantrú og angist.
Batamerki eða villuljós
Hinn snöggi kippur upp á við, sem efnahagslífið sýndi
í liðinni viku, eykur bjartsýni á ný. Enn er þó fátt í
hendi og vafasamt að hengja allt sitt á fáein merki.
Bíða verður þess að öll tvímæli séu tekin af. Farald-
urinn er enn næsta óþekkt stærð.
Vonir um bóluefni á næstu fáu mánuðum eru varla
raunhæfar, þótt hart sé sótt. „Hjarðsmitun veir-
unnar“ hefur hvergi orðið sú sem þarf til að veita
tryggingu gegn bakslagi eða jafnvel annarri stórri
bylgju og þá eftir atvikum stökkbreyttri.
Nauðsynlegt er að vera meðvitaður um slíka fyrir-
vara. En þótt framhaldið sé enn óljóst voru merkin í
vikunni góð. Þau gætu verið merki um að fái heim-
urinn frið þá muni hann hrista af sér þetta áfall og
jafnvel undraskjótt.
Hvort hann verði aldrei samur eða muni láta eins
og kórónuveiran sé aðeins einn af þessum vondu
draumum sem hverfa í fyrstu sturtu verður svarað
síðar.
Fyrstu mánuðir ársins 2020 fara í almanakið sem
tímabilið þegar heimurinn stöðvaðist.
„Stoppiði heiminn, ég ætla út!“ sagði í söngleiknum.
Kannski var það kórónuveiran, sem kallaði þetta?
Ósköp væri það notalegt ef svo væri.
Ekki satt?
Morgunblaðið/Árni Sæberg
7.6. 2020 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17