Morgunblaðið - Sunnudagur - 26.07.2020, Qupperneq 17

stjórnmálalegra tíðinda, eins og upphlaup ungra
krata haustið 1979 varð svo sannarlega. Þetta sem
gerðist nærri 40 árum síðar var fremur áminning um
það hversu veikburða stjórnmálalífið er orðið nú
þegar örlög landsins til skemmri tíma hanga á fyrir-
bærum eins og Pírötum, Bjartri framtíð eða Við-
reisn. Verður að flokka það undir nokkra léttúð að
eiga pólitískt líf sitt eða flokka undir slíku samfélagi.
Kosningar í lok október 2017 voru ekki óskastaða
en framkvæmdin var vandræðalaus. Því má ætla að
kosningar 25. september 2021 geti gengið vel fyrir
sig.
Ný tækifæri
Heyrst hefur að kosningabaráttan verði þá of
skammvinn því hún tæki ekki við sér fyrr en um
miðjan ágúst. En á móti kemur að flokkar og fram-
boð hafa ríflegan tíma til að undirbúa sig, ólíkt kosn-
ingum sem bresta á eins og þruma úr heiðskíru lofti.
Ótal bresk dæmi sanna að fimm vikna kosningabar-
átta er yfrinn tími og önnur dæmi frá frændum okk-
ar Svíum, sem jafnan kjósa í september, sýna að þar
koma menn hvíldir og kappsamir til kosninga.
Taki á næsta ári við stjórn sem einnig situr út
kjörtímabilið er ekki ólíklegt að septemberlok verði
framvegis kjördagur til þingsins. Þá losnar um, svo
að til að mynda má ákvarða að forsetakosningar
verði framvegis að vori en ekki um hásumartíð. Nú
er kosið síðasta laugardag í júní og mun kjördagur-
inn sá meðal annars hafa verið valinn með hliðsjón af
sauðburði. Sá kjördagur er ekki heppilegur og hefur
með auknum ferðalögum fólks leitt til þess að
utankjörfundaratkvæði eru mörg og of margir hafa
því greitt atkvæði áður en raunveruleg kosninga-
barátta hefst.
Stundum er að því vikið þegar horft er til kosninga
að hausti að þá verði þrengra um fjárlagagerð. Þetta
er þó aðallega fyrirsláttur. Eðli málsins samkvæmt
er langstærsti þáttur fjárlagagerðar beinn eða
óbeinn framreikningur og undirbúningur stendur
lengi óháð kosningum eða stjórnmálaþróun. Þótt
heitið geti að fjárlögin séu opin og stórbrotið stjórn-
málalegt verkefni er langstærsti hluti þeirra bund-
inn. Breytingar eru því óverulegar og þurfa stjórnir
helst að sitja fleiri en eitt kjörtímabil svo að vel
marki fyrir. Þegar ný ríkisstjórn sest að völdum get-
ur hún á skömmum tíma sett táknrænt mark á fjár-
lögin en reyndin er sú að þakka má fyrir ef einbeitt
ríkisstjórn nær fram sögulegum breytingum á einu
kjörtímabili. Vinstristjórn Jóhönnu náði vissulega að
vinna skaðræði á skattkerfinu á sinni tíð en þá var
stjórnarandstaðan óvirk og lömuð vegna þeirra at-
burða sem orðið höfðu og ástands sem búið var að
æsa til með sögulegum atbeina Ríkisútvarpsins og
fjölmiðla þeirra sem voru höfuðpaurarnir í hinum ís-
lenska þætti áfallsins.
Auðvitað er það svo að þeir sem telja útbelgd fjár-
lög og skatta sem elta það verklag vera táknmynd
réttlætisins eiga auðveldara verk en hinir sem vilja
veita borgurunum aukið svigrúm til að ráðstafa sín-
um tekjum. Tal um fjárlagagerð í tilefni væntan-
legra haustkosninga er því marklaust þegar horft er
til kosninga að hausti. Með tilkynningu forsætisráð-
herra í vikunni er ekkert ákveðið til frambúðar. En
leiðin til breytinga er opnuð og framvegis verður um
tvo jafnvíga kosti að ræða.
Erlendir molar og sumir skrítnir
Þá skal í lokin horft til búta úr veraldarfréttum.
1) Sagt var frá því að fyrrverandi fangavörður í
dauðabúðum nasista hefði verið dæmdur í skilorðs-
bundið fangelsi fyrir atbeina sinn að ömurlegum ör-
lögum þúsunda. Það vakti athygli að maðurinn var
dæmdur af unglingadómstól, þótt hann sé orðinn
93ja ára! Var þá miðað við aldur hans þegar brotin
voru framin. Eins hefði mátt miða við allan þann
tíma sem maðurinn hefur komið sér undan refsingu
vegna glæpa sinna.
2) Þá bárust fréttir um að erlendir fjármála- og
hagspekingar hefðu lagt til sérstakan nýjan skatt á
fasteignaeigendur til að greiða niður kostnaðinn af
kórónuveiru! Ekki er augljóst hvers fasteignir eiga
að gjalda. Ef verið er að leita að sökudólg með tengsl
gætu menn fremur horft til flugvéla og farþegaskipa
eða þvíumlíkt eða kannski til þeirra sem bera rík-
ustu ábyrgð á því að veirunni „var sleppt lausri“ og
hringdu engum aðvörunarbjöllum.
Á Íslandi, og ekki síst í sveitarfélögum sem hata
hús og bíla, hafa álögur á fasteignaeigendur hækkað
dag frá degi (og ár eftir ár) svo ekki er á bætandi.
3) Í æðinu sem rann á menn vestra fyrir fáeinum
vikum og smitast hefur út um hinn ofdekraða hluta
heimsins hafa sumir beint skeytum sínum, bar-
smíðum og íkveikjum að fortíð löngu liðinna manna
og myndverkum af þeim. Hefur styttum af mönnum
sem enginn þekkti haus eða sporð á verið hent í ár,
hafnir eða á hauga fyrir það að fyrirmyndin hafi lifað
í samtíma sem umbar eða nýtti sér þætti sem fyrir
löngu eru fyrir bí og upplýstur almenningur hefur
réttilega skömm á og fyrirlitningu.
Fleira en litur skiptir máli
Einhverra hluta vegna líta menn á þrældóm sem
rekja má til litarháttar alvarlegri augum en allan
annan. Virðulegar verksmiðjur sem lengi hafa starf-
að og starfa jafnvel enn ráku starfsemi sína að hluta
til með þrælum undir flaggi hakakrossins. Mest voru
það hvítir Slavar. Einungis mannvinir sovétsins
höfðu stríðsfanga úr seinni heimsstyrjöld lengi í
þrældómi hjá sér og íslenskir mannvinir sem fylgdu
helstefnu Stalíns á meðan þeim var stætt á því gerðu
enga athugasemd. Víkingar, sem við vorum ekki eins
merkilegur hluti af og þeir sem voru nær „mark-
aðnum“, sóttu sér hvíta þræla með strandhöggi og
okkar menn áttu sinn hlut að því, segja sögurnar.
Jafnvel hámenntaðar konungsdætur fylgdu í okkar
kippum. Reyndar fengum við greitt í sömu mynt öld-
um síðar þegar „Tyrkir“ frá Alsír sóttu saklaust fólk
hingað að varnarlausum ströndum.
Það er merkilegt að demókratar vestra telja að
best fari á því að þeir fari mikinn í ofsanum og lát-
unum gegn fortíðinni, því að ef eitthvað er hefur sá
flokkur mun veikari fortíð í þrælahaldsmálum en
flokkurinn sem Abraham Lincoln var fyrsti forset-
inn fyrir.
En nú hefur þingmaður vestra lagt til að horft
verði til sögunnar og Demókrataflokknum verði
snarlega hent af honum sjálfum á haugana af sömu
ástæðum og stytturnar fuku, enda hafi hann aldrei
gert upp við sögu sína eða beðið nokkurn mann for-
láts á fordómum sínum eða kúgun.
Það gengur á ýmsu.
Kannski styttir upp.
Morgunblaðið/Árni Sæberg
26.7. 2020 MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 17