Morgunblaðið - 14.09.2020, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 14. SEPTEMBER 2020
Dregið Unnið var í gær af dugnaði við sundurdrátt fjár í Gljúfurárrétt í Grýtubakkahreppi.
Þorgeir Baldursson
Hafa menn leitt hugann að
því hversu mjög félög og
flokkadrættir eru sterkar frum-
forsendur fyrir alls kyns
ágreiningi og voðaverkum
manna? Hóphyggjan er fyr-
irbæri sem rænir menn heilli
hugsun og hindrar þá í að taka
ábyrgð á sjálfum sér. Það er
svo miklu auðveldara að taka
þátt í einhverju sem hópurinn
gerir. Félagar í hópnum þurfa
ekki að taka persónulega
ábyrgð á háttsemi hans. Nóg er að vísa til
þess að hópurinn hafi tekið afstöðu og fé-
lagarnir í hópnum styðji hana. Þetta er líka
stundum nefnt hjarðhegðun, sem er lýsandi
orð fyrir svona breytni.
Mér er nær að halda að hóphyggjan sé
ráðandi háttur í samfélagi mannanna. Menn
eru með einum hópi og þá gegn öðrum.
Styrjaldir eru t.d. reknar í nafni hópa. Ein
þjóð ræðst á aðra og drepur sem mest hún
má. Þeir sem drepnir eru hafa fæstir
nokkru sinni gert á hluta þeirra sem drepa.
Þeir sem tilheyra einni þjóð standa saman
og þá eftir atvikum gegn öðrum þjóðum.
Persónuleg háttsemi og ábyrgð kemur
sjaldnast við sögu. Sama má segja um trúar-
hópa, sem reglulega fremja illvirki á fólki úr
öðrum hópum. Nú er frá því sagt að mörg-
um, jafnvel flestum, almennum borgurum í
Þýskalandi Hitlers hafi verið kunnugt um
útrýmingu gyðinga en ekki látið málið samt
neitt til sín taka.
Og innan vébanda þjóðanna byggist
mannlífið á hóphyggju. Menn eru síknt og
heilagt að leggja málstað lið bara fyrir þá
sök að þeir tilheyra hópnum sem færir hann
fram. Í félögum er mjög oft kallað eftir sam-
stöðu félagsmanna um svonefnd baráttumál
þeirra. Þá er verið að biðja félagsmennina
um að leggja ekki sjálfstætt mat á það sem
um ræðir, heldur einfaldlega styðja það á
grundvelli hóphyggjunnar. Og það dugar
flestum. Þeir þurfa ekki að finna nein önnur
rök fyrir afstöðunni en þau að hópurinn hafi
hana.
Á vettvangi stjórnmála háttar oftast svo
að flokkarnir hafa afstöðu sem fulltrúum á
þeirra vegum er talin bera skylda til að
fylgja. Allt að einu er skýrt á
um það kveðið í stjórnarskrá að
alþingismenn séu eingöngu
bundnir við sannfæringu sína
(48. gr.). Hollustan við hópinn
(flokkinn) tekur þessu samt oft-
ast fram. Segja má að slík hóp-
hyggja sé að hluta til nauðsyn-
leg, þar sem mynda þarf hópa
til að unnt sé að hafa skikk á
landstjórninni. Þetta gengur
samt oftast miklu lengra en
nauðsyn krefur.
Og fjölskipaðir dómstólar eru
ofurseldir hóphyggjunni. Þar
eru dómar oftast kveðnir upp án þess að
einstakir þátttakendur í hópnum geri sér-
staklega grein fyrir sinni afstöðu og rökum
fyrir henni. Samt eiga þeir aðeins að beita
réttarheimildum, eins og þeir skilja þær, við
úrlausn málanna. Sumir dómarar hafa meira
að segja kveðið upp úr um að samstaða inn-
an hópsins sé sérstakt keppikefli. Þessi að-
ferðafræði felur það í sér að niðurstaða
dómsmála ræðst fremur af samningum inn-
an hópsins en af beitingu réttarheimilda.
Dómari sem fékk að ráða í síðustu viku
skuldar hinum samstöðu í þessari svo ekki
hallist á í hópnum. Aðilar dómsmálanna
verða fórnarlömb hóphyggjunnar.
Þó að fallast megi á að hópar séu að vissu
marki nauðsynlegir og gagnlegir, ætti það
sem við getum kallað einstaklingshyggju að
ráða miklu meiru um hagi okkar og afstöðu.
Menn eiga að taka sjálfir afstöðu til málefna
í miklu ríkari mæli en nú er og vera tilbúnir
til að taka ábyrgð á þeirri afstöðu. Mér er
nær að halda að styrjöldum og hern-
aðarlegum voðaverkum myndi fækka í heim-
inum ef menn tækju upp þennan hugs-
unarhátt í miklu ríkari mæli en nú er gert
og legðu hóphyggjuna til hliðar sem almenn-
an lífsmáta, eins og hún svo sannarlega er
nú.
Eftir Jón Steinar
Gunnlaugsson
»Menn eru síknt og heilagt
að leggja málstað lið bara
fyrir þá sök að þeir tilheyra
hópnum sem færir hann fram.
Jón Steinar
Gunnlaugsson
Höfundur er lögmaður.
Hóphyggja
Á undanförnum árum hafa
ýmsar ytri áskoranir komið upp
í rekstri Icelandair Group. Fjár-
málahrun, eldgos, kyrrsetning
flugvéla, offramboð á sam-
keppnismörkuðum og nú síðast
Covid-19. Ef farið er lengra aft-
ur í tímann og 83 ára saga fé-
lagsins skoðuð þá hafa áskor-
anir verið mun fleiri. Félagið
hefur hins vegar staðið hverja
raun af sér með tilheyrandi ávinningi fyrir
íslenskt hagkerfi og þjóðfélag.
Stormurinn sem geisar núna er sá mest
krefjandi sem félagið og flugheimurinn hefur
nokkru sinni farið í gegnum. Flugfélög allt í
kringum okkur hafa þegar fengið sértæka
fjárhagsaðstoð frá viðkomandi stjórnvöldum.
Það á til dæmis við um SAS, Finnair, Nor-
wegian, Air France/KLM, British Airways
og flest flugfélög í Bandaríkjunum. Í öllum
þessum ríkjum hafa stjórnvöld brugðist við
til þess að tryggja samgöngur og þar með
grundvallarinnviði þjóðfélaganna og um leið
verja störf. Stjórnvöld á Íslandi hafa jafn-
framt brugðist við og samþykkt að ábyrgjast
lánalínu til þrautarvara gagnvart Icelandair
Group. Forsendan fyrir því að lánalínan taki
gildi er að félagið safni nýju hlutafé. Á mið-
vikudag hefst hlutafjárútboð félagsins þar
sem stefnt er að því að safna a.m.k. 20 millj-
örðum króna.
Tækifæri fyrir Icelandair Group
Síðustu sex mánuði hafa starfsmenn fé-
lagsins unnið dag og nótt að því að undirbúa
hlutafjárútboðið. Samið hefur verið við
helstu hagsmunaaðila þar sem tekist hefur
að styrkja samkeppnishæfni til framtíðar
verulega og aðlaga greiðslubyrði lána og
leigusamninga að væntu sjóðstreymi félags-
ins næstu misseri.
Að mati félagsins felast veruleg tækifæri í
viðskiptalíkani Icelandair. Bæði hvað varðar
ferðamannamarkaðinn til Íslands og í því að
tengja saman Evrópu og N-Ameríku í gegn-
um Ísland. Það eru líkur á því að lönd eins
og Ísland verði eftirsóknarverður áfanga-
staður hjá ferðamönnum þegar óvissan
vegna Covid-19 minnkar. Hér er mikið pláss
og öryggi sem fólk mun sækja í frekar en að
fara í stórborgir. Einnig er líklegt að breyt-
ing á eftirspurn eftir flugi muni fækka bein-
um flugum á breiðþotum
milli Evrópu og N-Ameríku
og því verður leiðarkerfi
Icelandair í ákveðinni kjör-
stöðu með hagkvæmum
tengingum milli heimsálf-
anna. Engu að síður felur
fjárfesting í hlutabréfum
alltaf í sér áhættu, ekki síst
í flugfélögum á þessum
óvissutímum.
Mikilvægt að verja störf
Af málflutningi ýmissa í
þjóðfélaginu að undanförnu
má draga þær ályktanir að
endurskipulagning og hlutafjárútboð Ice-
landair Group snúist að miklu leyti um að
bjarga núverandi hluthöfum og stjórnendum
félagsins. Að sjálfsögðu höfum við haft hags-
muni hluthafa að leiðarljósi við vinnu okkar
enda er það lögbundin skylda okkar. Stað-
reyndin er samt sem áður sú að ef hlutafjár-
útboðið gengur upp þá hafa núverandi hlut-
hafar borið verulega skertan hlut frá borði
miðað við gengi hlutabréfa félagsins áður en
Covid-19 skall á. Það ætti ekki að þurfa að
nefna að stjórnendur félagsins eru ekki ráð-
andi þáttur í heildarsamhenginu þar sem
hægt er að skipta þeim út ef það er vilji til
þess. Vinnan undanfarna mánuði hefur fyrst
og fremst snúist um að tryggja framtíð Ice-
landair Group og verja störf.
300 milljarða framlag til þjóðarbúsins
Yfir háannatíma félagsins 2019 voru
starfsmenn félagsins um 4.500, án starfs-
manna Icelandair Hotels. Vegna þeirra hef-
ur félagið greitt, síðasta áratuginn, um 300
milljarða króna beint inn í íslenska hagkerfið
að mestu í formi launa og tryggingagjalds og
lífeyrissjóðsframlaga hér á Íslandi. Bein já-
kvæð áhrif á hagkerfið hafa því verið gríð-
arleg svo ekki sé minnst á þau óbeinu. Tugir
þúsunda fjölskyldumeðlima starfsmanna Ice-
landair Group hafa beina hagsmuni af því að
félagið vaxi og dafni og komist með farsælum
hætti í gegnum núverandi ástand.
Starfsmenn Icelandair Group greiða í ýmis
stéttarfélög og lífeyrissjóði. Í júlí 2019 voru
félagsmenn eftirfarandi stéttarfélaga fjöl-
mennastir meðal starfsmanna Icelandair
Group:
Flugfreyjufélag Íslands 1.308
VR 1.259
Verkal.- og sjóm.fél. Keflavíkur 714
Fél. ísl. atvinnuflugmanna 600
Mikill meirihluti starfsmanna félagsins er
félagsmenn í stéttarfélögum innan ASÍ.
Skiptingin hefði verið svipuð í júlí 2020 ef
Covid-19 hefði ekki skollið á.
Framtíð þúsunda starfsmanna í húfi
Ef hlutafjárútboð félagsins gengur vel í
vikunni og félaginu tekst að ljúka fjárhags-
legri endurskipulagningu með farsælum
hætti þá hefur okkur fyrst og fremst tekist
að vekja von hjá þúsundum starfsmanna í
framangreindum stéttarfélögum um að þeir
geti komið aftur til starfa hjá frábæru fyrir-
tæki. Icelandair Group verður þá jafnframt
tilbúið til að gegna lykilhlutverki í viðspyrn-
unni á Íslandi þegar eftirspurn ferðamanna
tekur við sér. Það mun verða mjög mikilvægt
fyrir þúsundir starfsmanna ferðaþjónustu-
fyrirtækja um allt land sem sjá fram á erfiða
mánuði fram undan. Þar skiptir hver dagur
máli.
Um þetta snýst fjárhagsleg endur-
skipulagning Icelandair Group.
Eftir Boga Nils Bogason,
Evu Sóleyju Guðbjörns-
dóttur og Elísabetu
Helgadóttur
» Veruleg tækifæri felast í
viðskiptalíkani Icelandair.
Bæði hvað varðar ferðamanna-
markaðinn til Íslands og í því
að tengja saman Evrópu og N-
Ameríku í gegnum Ísland.
Bogi Nils
Bogason
Bogi Nils er forstjóri, Eva Sóley er fram-
kvæmdastjóri fjármála og Elísabet er fram-
kvæmdastjóri mannauðs hjá Icelandair Group.
Staðreyndir um fjárhagslega endur-
skipulagningu og framtíð Icelandair Group
Eva Sóley
Guðbjörnsdóttir
Elísabet
Helgadóttir