Morgunblaðið - 28.09.2020, Blaðsíða 14

14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 28. SEPTEMBER 2020
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
Þær fregnirbárust fyrirhelgina að
Vladimír Pútín
Rússlandsforseti
hefði lagt til að
Rússar og Banda-
ríkjamenn gerðu með sér nokk-
urs konar „griðasamning“, þar
sem báðir aðilar hétu því að
skipta sér ekki af innri mál-
efnum hins ríkisins, og þá sér-
staklega í kosningum.
Auðvelt er að sjá Pútín fyrir
sér brosandi í kampinn þegar
honum datt þetta innlegg í
kosningabaráttuna vestanhafs í
hug, þar sem afskipti Rússa af
forsetakosningunum 2016, og
meint tengsl þeirra við máttar-
stólpa sem komu að framboði
Donalds Trumps Bandaríkja-
forseta hafa nú í nærri því fjög-
ur ár sett allt á annan endann í
Washington-borg, sér í lagi
meðal demókrata, sem töldu sig
hafa fundið stóra sannleik fyrir
því hvers vegna frambjóðandi
þeirra, einn óvinsælasti stjórn-
málamaður í sögu Bandaríkj-
anna, skyldi ekki hafa náð að
vinna Trump þrátt fyrir að hafa
haft öll spil á hendi.
Talið er að tölvuþrjótar á
vegum Rússa hafi sett af stað
árið 2016 áróðursherferð á sam-
félagsmiðlum, sem átti að
styðja við bakið á Trump, og
Christopher Wray, yfirmaður
bandarísku alríkislögreglunnar
FBI, varaði við því í þarsíðustu
viku að slíkt væri aftur upp á
teningnum nú, í formi ófræg-
ingarherferðar gegn Joe Biden,
forsetaefni demókrata. Ekkert
bendir þó til að þetta hafi verið
þannig að umfangi eða árangri
að það hafi nokkru skilað og
bent hefur verið á að erfitt sé að
sjá hvers vegna Rússar ættu að
vilja hafa Trump áfram á for-
setastóli. Er þá meðal annars
vísað til vopnasendinga stjórn-
ar Trumps til Úkraínu og
harðrar andstöðu Trumps við
Nord Stream 2-gasleiðsluna.
Þá var í leiðara The Wall
Street Journal um helgina bent
á að nú, fjórum árum eftir að
ásakanirnar um samráð
Trumps og Rússa komu fram,
sé loks búið að upplýsa, það sem
FBI hafi vitað, að stofnunin hafi
byggt á „upplýsingum“ frá
manni sem um árabil hafði verið
grunaður um að hafa verið rúss-
neskur njósnari. WSJ segir að
nýjar upplýsingar, ásamt því
sem þegar var komið fram, und-
irstriki að stóra hneykslið tengt
forsetakosningunum árið 2016
hafi ekki verið samráð við
Rússa, heldur misnotkun á
helstu löggæslustofnun Banda-
ríkjanna gegn forsetaframboði
og að sú misnotkun hafi byggst
á rússneskum falsupplýsingum
og verið fjármögnuð af fram-
boði Hillary Clinton.
Í ljósi þess að Rússar og Pút-
ín sjálfur hafa jafnan hafnað
þeim ásökunum að þeir hafi
staðið í herferðum
fyrir kosningarnar,
og gerðu það enn
og aftur á föstudag-
inn, má að ein-
hverju leyti skilja
tillögu Pútíns sem
svo að hann sé óbeint að játa á
sig „prakkaraskapinn“, en bjóð-
ist til að láta af honum gegn því
að Vesturveldin samþykki og
skjalfesti að hann sé sá sem hafi
hið endanlega vald í Rússlandi.
Sé það raunin má eflaust að
einhverju leyti rekja það til ný-
legra atburða í Hvíta-Rúss-
landi, þar sem tilraun Alexand-
ers Lúkasjenkós til þess að fá
sig gúmmístimplaðan enn eitt
kjörtímabilið endaði að þessu
sinni með mótmælum og inn-
setningarathöfn sem fór fram „í
kyrrþey“. Lúkasjenkó hefur
rakið mótmælin gegn sér til
„vestrænna áhrifa“, og sömu-
leiðis varað við því að það sem
gerist í Hvíta-Rússlandi 2020
geti hæglega gerst í Rússlandi
sjálfu árið 2024, þegar Pútín
þarf næst að sækja til kjósenda
þar. Ef til vill óttast Pútín að
netið verði notað gegn honum
þá.
En hvað sem þeim vangavelt-
um líður er tillaga Pútíns einnig
athyglisverð fyrir þær sakir, að
hún náði ekki bara til meintra
kosningaherferða í erlendum
ríkjum, heldur lagði hann einn-
ig til, að Bandaríkin og Rúss-
land settu á fót nokkurs konar
samráðsnefnd til að koma í veg
fyrir að „atvik“ í netheimum
leiddu af sér frekari átök.
Líkti Pútín því við sáttmála
frá árinu 1972 sem Bandaríkin
og Sovétríkin gerðu með sér til
þess að draga úr líkunum á því
að atvik á úthöfum gætu ýtt
undir stórátök á milli risaveld-
anna. Ef til vill gæti slíkur sátt-
máli átt rétt á sér, þar sem vitað
er að Bandaríkjamenn, Rússar
og jafnvel fleiri þjóðir hafa ver-
ið að nýta sér netheima til þess
að stunda alls kyns bellibrögð
gegn öðrum ríkjum.
Þetta er ekki í fyrsta sinn
sem Rússar hafa boðið nokkurs
konar „afvopnunarsáttmála“ í
netheimum, en fyrri boðum
hafa jafnan fylgt skilyrði um
aukna eftirlitsgetu á netinu,
sem eru líklega óaðgengileg öll-
um sem vilja búa í frjálsu sam-
félagi. Þá er ljóst að mjög mikið
vantraust ríkir í garð Rússa og
hegðunar þeirra í netheimum,
það mikið að öllum tilboðum um
grið verður að taka með varúð.
Engu að síður er ljóst, að til
mikils gæti verið að vinna, ef
helstu ríki heims gætu náð sam-
an um að huga betur að net-
öryggismálum. Það breytir því
þó ekki að áhyggjur Banda-
ríkjamanna ættu fremur að
vera af misnotkun á helstu
stofnunum landsins í tengslum
við kosningar en af mögulegum
tilraunum erlendra ríkja til að
hafa áhrif á þær.
Í lok síðustu viku
fékk FBI enn einn
skellinn og Pútín
spilaði út nettilboði}
Netheimar og njósnir
E
rtu að yfirgefa landið þitt í leit að
betri lífskjörum? Ertu að yfir-
gefa landið þitt í leit að vinnu?
Þetta eru ekki löglegar ástæður
fyrir því að fá alþjóðlega vernd í
Noregi. Þér verður vísað til baka.“ Þetta er
texti úr auglýsingu sem norsk stjórnvöld birta
á helstu netmiðlum. Auk þess er því komið á
framfæri í auglýsingunni að reglur hafi verið
hertar í Noregi. Danir hafa birt áþekkar aug-
lýsingar. Árið 2004 var 48 tíma reglan við af-
greiðslu umsókna tekin upp í Noregi til að
draga úr tilefnislausum umsóknum og gera
kerfið skilvirkara.
Ríkisstjórn sósíaldemókrata í Danmörku
ræðir að ekki verði tekið við hælisleitendum á
danskri grundu heldur í móttökustöð í Norð-
ur-Afríku til að girða fyrir að fólk leggi á sig
hættuferð á manndrápsfleytum yfir Miðjarðarhafið.
Fyrir fáeinum árum komu 6.000 hælisleitendur að landa-
mærum Noregs frá Rússlandi á nokkrum vikum. Eru
stjórnvöld hér á landi viðbúin því að fá slíkan fjölda um-
sókna á fáeinum vikum?
Dómsmálaráðherra lagði fram frumvarp á Alþingi nú í
vor um breytingu á lögum um útlendinga. Frumvarpinu
er ætlað að gera stjórnvöldum kleift að afgreiða skjótt og
örugglega umsóknir sem leiða ekki til veitingar alþjóð-
legrar verndar. Frumvarpið náði ekki fram að ganga
vegna ósættis í ríkisstjórninni. Brýnt er að einfalda og
hraða málsmeðferð umsókna svo að auka megi skilvirkni
og stytta málsmeðferðartíma.
Á ábyrgð Sjálfstæðisflokksins
Sjálfstæðisflokkurinn hefur haft hælisleit-
endamálin á sinni könnu um árabil. Hann
sýnist skorta nauðsynlega festu og hefur ekki
reynst fær um að taka á vandanum. Stjórn-
sýslan ræður ekki við að afgreiða umsóknir
innan viðunandi frests og beinn kostnaður við
framfærslu hælisleitenda eykst hratt. Á
þessu ári kostar hann skattgreiðendur fjóra
milljarða og fer ört hækkandi. Þögn ríkir um
óbeinan kostnað. Samkvæmt tölum flótta-
mannahjálpar Sameinuðu þjóðanna UNRWA
er fyrir kostnað af hverjum hælisleitenda
sem kemur til Vesturlanda hægt að hjálpa
a.m.k. 10-12 manns í heimalandi.
Okkur ber að aðstoða nauðstadda eftir
föngum að teknu tilliti til fámennis þjóð-
arinnar. Koma ber í veg fyrir að móttökukerfi hælisleit-
enda sé misnotað með röngum upplýsingum og til-
hæfulausum umsóknum.
Ísland hefur ekki farið að fordæmi Dana og Norð-
manna og auglýst strangt regluverk í útlendingamálum
vegna þess að á Íslandi eru útlendingamálin í ólestri m.a.
vegna stefnuleysis, ófullnægjandi stjórnsýslu og laga-
þrætna á kostnað skattgreiðenda. Á vettvangi stjórnmál-
anna dugir ekki að hlaupast undan merkjum réttarrík-
isins af ótta við háværan minnihluta. birgirth@althingi.is
Birgir
Þórarinsson
Pistill
Hælisleitendamál í ólestri
Höfundur er þingmaður Miðflokksins
og situr í fjárlaganefnd Alþingis.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
FRÉTTASKÝRING
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Athyglisverð sjónarmið varað finna í norska blaðinuFiskaren/Fiskeribladet íbyrjun mánaðarins um
málstað Noregs í viðræðum um
stjórnun makrílveiða á NA-
Atlantshafi. Meðal annars var fjallað
um þá staðreynd að stór hluti makr-
ílsins sem norsk skip hafa komið
með að landi síðustu ár hefur fengist
utan norskrar lögsögu.
Þeirri spurningu er velt upp í
blaðinu hvort Norðmenn taki áhættu
með réttindi sín til makrílveiða með
því að veiða ekki fiskinn meðan hann
er í norskri lögsögu. – Já, er svar
Einars Meløysund, sem gerir út
nótabátinn Einar Erlend sem veiðir
makríl við Noregsstrendur.
Gagnkvæmur aðgangur
Ekkert heildarsamkomulag er í
gildi um makrílveiðar í NA-
Atlantshafi, frekar en aðrar upp-
sjávartegundir. Hins vegar gerðu
Noregur, Færeyjar og Evrópu-
sambandið samning sín á milli fyrir
nokkrum árum um veiðar á makríl,
þar á meðal um gagnkvæman að-
gang að lögsögum.
Þó svo að mikið hafi verið af
makríl í norskri lögsögu síðustu ár
hafa Norðmenn í talsverðum mæli
veitt kvóta sinn í lögsögu Evrópu-
sambandins, m.a. við Hjaltlands-
eyjar, og fengið þar stóran og góðan
fisk. Þegar líður á haustið aukast
gæði makríls eftir sumarbeit á norð-
urslóðum og oft hefur lítil áta verið í
fiskinum á þessum slóðum, þannig
að um gott hráefni hefur verið að
ræða.
Brexit handan við hornið
Þennan aðgang hafa Norðmenn
nýtt sér, en haft er eftir Einari Mel-
øysund að þetta geti veikt samnings-
stöðu Norðmanna. Bent er á að
brexit sé handan við hornið og þá
verði Bretar sjálfstæður viðsemj-
andi í viðræðum um makrílinn. Ein-
ar segir að hæglega hefði mátt byrja
makrílveiðar fyrr í haust og þá í
norskri lögsögu.
Í fyrra veiddu Norðmenn um
20% af makrílafla sínum í norskri
lögsögu, samkvæmt löndunartölum
sem þjóðirnar senda til Norðaustur-
Atlantshafsfiskveiðiráðsins,
NEAFC, og um 15% árið 2018. Hlut-
deild makrílafla úr norskri lögsögu
minnkaði hratt þessi ár. Færeyingar
veiddu um 60% afla síns í færeyskri
lögsögu í fyrra og um helming tvö ár
þar á undan.
Þetta er athyglisvert í ljósi
gagnrýni sem komið hefur fram á
makrílveiðar íslenska uppsjávarflot-
ans. Í fyrra veiddu Íslendingar um
helming aflans á heimamiðum, en
hinn helminginn á alþjóðlegu haf-
svæði, Síldarsmugunni, djúpt austur
af landinu. Hefur aflinn af heima-
miðum minnkað síðustu ár, en hlut-
fallið var vel yfir 90% árin 2009-2014
og síðan yfir 80% tvö næstu árin þar
á eftir. Á þessu ári hafa íslensk skip
veitt tæp 150 þúsund tonn af makríl,
þar af 106 þúsund eða tæp 70% á al-
þjóðlega hafsvæðinu.
Dró hratt úr afla
Íslensku skipin voru við makríl-
veiðar í Síldarsmugunni þar til um
vika var liðin af september. Þá dró
hratt úr afla og skipin hófu af krafti
veiðar á norsk-íslenskri síld í ís-
lenskri lögsögu. Í Síldarsmugunni
voru í sumar einnig rússnesk og
grænlensk skip, auk skipa frá fleiri
þjóðum.
Norsk og færeysk skip hafa
ekki veitt mikið af makríl upp á síð-
kastið. Á heimasíðu Norges Silde-
salgslag í vikunni kemur fram að
uppsjávarskip hafi víða leitað að
makríl í Norska hafinu og í Norð-
ursjó. Fundist hafi makríll austur af
Hjaltlandseyjum, en of mikil áta hafi
verið í honum til að fiskurinn væri
góður til vinnslu. Sömu sögu er að
segja af færeysku skipunum sem
fundu ekki makríl í færeyskri lög-
sögu og stunda síldveiðar í íslenskri
lögsögu.
Norðmenn munu eiga eftir að
veiða um 200 þúsund tonn af makríl í
ár og Færeyingar tæplega 100 þús-
und tonn.
Veiða stóran hluta
makríls í lögsögu ESB
Ljósmynd/Helgi Freyr Ólason
Á miðunum Að makrílveiðum á alþjóðlegu hafsvæði djúpt austur af Íslandi, sem gjarnan er nefnt Síldarsmugan.