Morgunblaðið - 24.10.2020, Blaðsíða 27

UMRÆÐAN 27
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. OKTÓBER 2020
Í lok október fer
fram þing Norð-
urlandaráðs sem hald-
ið er ár hvert og hefði
að þessu sinni átt að
halda með veglegum
hætti í Hörpunni ef
ekki hefði verið fyrir
alheimsfaraldurinn
sem nú geisar um
heiminn. Þess í stað fer
allt fram í hinum staf-
ræna heimi. Helgina
fyrir þingið mun ungmennaráð
Norðurlandaráðs (UNR) þinga, en
það er vettvangur fyrir ungliða-
hreyfingar stjórnmálaflokka á Norð-
urlöndunum. Þar skiptist ungt fólk,
einstaklingar undir 35 ára aldri, á
hugmyndum og hugsjónum.
Þing ungmennaráðs Norð-
urlandaráðs hefur verið haldið frá
árinu 1971. Pólitískt litróf ungmenn-
aráðsins er jafnbreitt og Norð-
urlandaráðs en þar er tekist á um
hugsjónir og lausnir er varða nor-
rænt samstarf.
Á föstudegi fyrir þing Norð-
urlandaráðs hittast þátttakendur og
sækja viðburð sem tengist þema
þingsins það árið. Þing UNR fer síð-
an fram á laugardegi og sunnudegi.
Þar er farið yfir ályktanir, þær
ræddar og síðan kosið um hvaða
ályktanir UNR vill setja fram það
árið til að vinna með inni í nefndum
Norðurlandaráðs. Eins er farið yfir
ársreikning, kosið í nýja stjórn og
formaður kjörinn fyrir
næsta starfsár.
Lærdómur
alheimsfaraldursins
Á síðasta þingi, sem
haldið var í Stokk-
hólmi, voru 19 álykt-
anir af þeim 27 sem
settar voru fram sam-
þykktar. Þetta er í
grófum dráttum dag-
skrá þingsins í venju-
legu árferði. Áhrifa
Covid-19-faraldursins
gætir hins vegar þarna
líkt og annars staðar
og í ár verður þingið í fyrsta skipti
rafrænt. Vegna þessa verður fund-
urinn í ár í styttra lagi, þar sem erf-
iðara er að halda einbeitingu fyrir
framan skjáinn allan þennan tíma.
Kórónuveiran hefur litað starf
Norðurlandaráðs síðan í febrúar og
allir fundir farið fram rafrænt. Það
hefur verið ágætis prófsteinn og
margt gott sem við getum lært af
því ástandi sem heimsfaraldurinn
hefur fært okkur.
Raddir ungmenna
verða að heyrast
Ungmennaráð Norðurlandaráðs
hefur lengi barist fyrir umhverf-
ismálum og að þeim verði forgangs-
raðað ofar. Eins hefur mikið púður
farið í það að eiga sæti við borðið og
að rödd ungmenna fái að heyrast
sem víðast. Málefni ungs fólks eru
málefni okkar allra og oft vill verða
að ef þau eru sérmerkt ungmennum
að þá minnki vægi þeirra.
Áherslurnar í ár verða á betra
flæði milli Norðurlandaþjóðanna
varðandi öflun menntunar, atvinnu
og ferðalög. Eins hafa umhverfismál
verið og munu áfram verða for-
gangsmál ásamt mikilvægi þess að
ungt fólk taki þátt í umræðum og
ákvarðanatöku. Þingið ákveður á ári
hverju hvað kjörin stjórn næstkom-
andi starfsárs á að vinna með, því er
mikilvægt að ungmenni frá öllum
stjórnmálahreyfingum sem og
Norðurlöndunum afli sér upplýsinga
og taki þátt.
Þátttaka í starfi UNR hefur gefið
mér innsýn í norræn stjórnmál, vini
á öllum Norðurlöndunum og tæki-
færi til að tala fyrir umhverfisvernd
ásamt því að geta átt samtal við
stjórnmálafólk og reynt að auka
vægi raddar ungmenna í um-
ræðunni. Það er áhugavert að hugsa
til þess að helmingur íbúa heimsins
er undir 30 ára og pólitískt kjörnir
fulltrúar verða að fara að end-
urspegla þá tölu til að raddir okkar
heyrist á öllum sviðum samfélagsins.
Eftir Jönu Salóme
Ingibjargar
Jósepsdóttur
» Í lok október fer
fram þing Norður-
landaráðs sem haldið er
ár hvert og hefði að
þessu sinni átt að halda
með veglegum hætti í
Hörpunni.
Jana Salóme
Ingibjargar
Jósepsdóttir
Höfundur er varaforseti
Ungmennaráðs Norðurlandaráðs.
Málefni ungs fólks á Norður-
löndum er málefni okkar allra
Engin heildstæð stefna er til í sér-
kennslumálum í Reykjavík og ekki
liggja fyrir markvissar rannsóknir á
skólastarfi og sérkennslu. Því er ekki
vitað hvort sérkennsla eða annars
konar stuðningur ber tilætlaðan ár-
angur. Skortur er á heildarsýn. Byggt
á þessu er ljóst að margt er í lausu
lofti þegar kemur að sérkennslu-
málum í leik- og grunnskólum
Reykjavíkur. Skortur er á heildrænni
stefnu, yfirsýn og skýrum mæl-
anlegum markmiðum. Ef sérkennsla
á að vera markviss verður hún að
byggjast á mati og greiningum. Fjöldi
tilvísana á bið til skólasálfræðinga er
nú um eitt þúsund.
Í svörum skólayfirvalda við fyr-
irspurnum borgarfulltrúa Flokks
fólksins um þessi mál kemur fram:
 Engin rannsókn eða heildarúttekt
er til á sérkennslumálum í skólum
borgarinnar og því er ekki vitað
hvort sérkennsla skilar tilætluðum
árangri.
 Um 30% nemenda grunnskólans
eru að jafnaði í sérkennslu.
 Sótt er um sérkennslu fyrir börn
ef sterkar líkur eru á að þau þarfnist
sértækrar aðstoðar, oftast að und-
angengnum skimunum og mati með
viðeigandi matstækjum.
 Kostnaður vegna sérkennslu
beggja skólastiga er um 5 ma.kr. á
ári.
 Í þeim skólum sem hafa menntaða
sérkennara eru námslegar grein-
ingar á einstökum nemendum gerð-
ar.
 Ekki er vitað hvernig málum er
háttað í skólum sem hafa ekki
menntaða sérkennara.
Tillögur um stefnumótun
og úttekt innri endurskoðunar
á sérkennslu
Árið 2019 lagði borgarfulltrúi
Flokks fólksins fram tillögu um að
skóla- og frístundasvið móti heild-
ræna stefnu í málefnum sérkennslu.
Tillagan var felld.
Á fundi borgarstjórnar 20. október
sl. lagði borgarfulltrúi Flokks fólks-
ins fram tillögu um að
borgarstjórn fari þess
á leit við innri endur-
skoðun að hún geri út-
tekt á sérkennslu leik-
og grunnskóla í
Reykjavík. Tillögunni
var breytt í máls-
meðferðartillögu um
að vísa henni í vinnu-
hóp sem skoðar þessi
mál.
Fátt var annað að
gera en að samþykkja
það þótt það komi ekki
í staðinn fyrir heild-
stæða úttekt gerða af óháðum aðila
eins og innri endurskoðanda. Eitt
útilokar ekki annað og myndi slík út-
tekt, væri hún gerð, geta verið
grunnur að tillögum að heildstæðri
stefnu.
Fjölmörg rök hníga að gerð heild-
stæðrar úttektar á sérkennslu í skól-
um Reykjavíkur. Fullnægjandi upp-
lýsingar um sérkennslumál skortir.
Íslensk börn standa verr að vígi í
lestri og lesskilningi samanborið við
nágrannalönd. Samkvæmt PISA
2018 lesa um 34% 14-15 ára drengja
sér ekki til gagns og 19% stúlkna.
Samkvæmt Lesskimun 2019 les að-
eins 61% barna í Reykjavík sér til
gagns eftir 2. bekk.
Í úttekt innri endurskoðunar væri
hægt að kanna m.a. hvort nemendur
í sérkennslu fái einstaklingsmiðaða
sérkennslu byggða á faglegu mati
sérfræðinga skólaþjónustu og í sam-
ræmi við skilgreindar þarfir þeirra.
Skoða þarf jafnframt hvort grein-
ingarferlið sem liggur til grundvallar
sérkennslu sé samrýmanlegt milli
skóla og hvort og þá hvernig mæl-
ingum sé háttað á árangri og eft-
irfylgni.
Hvað felst í sérkennslu?
Sérkennsla hefur alla tíð verið
tengd hugmyndum um mannréttindi
og jafnrétti til náms. Frá haustinu
1968 útskrifuðust hópar sérkennara
frá Kennaraháskólanum (Heimild:
Sérkennsla í grunnskólum Reykja-
víkur. Könnun á fjölda nemenda,
ástæðum og fram-
kvæmd. Ritstjóri Gerð-
ur G. Óskarsdóttir.
Skýrsla útgefin af
Fræðslumiðstöð árið
2000). Hér er um að
ræða nemendur með
mikla þörf fyrir kennslu
sem er sérstaklega að-
löguð að sértækum
námserfiðleikum, fé-
lags- og tilfinninga-
legum erfiðleikum og/
eða fötlunum.
Grunnskólar fara í
ytra mat á nokkurra ára
fresti þar sem m.a. eru skoðaðir þætt-
ir á borð við sérkennslu. Hlutfall
barna sem eru í sérkennslu heldur
áfram að hækka en það var 26% árið
2011 og er um 30% 2020.
Tölurnar segja ekki um hvernig
sérkennslu er að ræða. Hópur nem-
enda fær viðvarandi sérkennslu utan
bekkjar í ákveðnum námsgreinum,
stundum alla skólagönguna, ýmist
marga tíma á viku eða fáa. Sumum
nemendum nægir að vinna í smærri
hóp með stuðningi þar sem þau
fylgja engu að síður bekkjarnáms-
efninu.
Ekki er að sjá að gerður sé nægj-
anlegur greinarmunur á stuðnings-
kennslu annars vegar og hins vegar
sérkennslu sem kemur alfarið í stað-
inn fyrir bekkjarnámsefni jafningja.
Sé ekki gerður greinarmunur á
þessu má ætla að hlutfall grunn-
skólanema sem eru skráðir í „sér-
kennslu“ sé hærra en raun ber vitni.
Hver skóli er með sínar aðferðir
hvað varðar sérkennslu. Vissulega
eru gerðar einhverjar mælingar.
Skólarnir sjálfir gera mælingar, sem
og sérkennararnir, sem starfa oft
undir miklu álagi. Hagstofa Íslands
mælir að einhverju leyti árangur af
sérkennslu og byggir á gögnum sem
kallað er eftir frá skólum. Ekki er
vitað hversu nákvæmlega upplýsing-
arnar eru greindar eða hversu ná-
kvæmar þær eru.
Þegar á allt er litið má segja að á
síðustu 20 árum hafi skóla- og frí-
stundasvið misst yfirsýn og utan-
umhald sérkennslumála í Reykjavík.
Innri endurskoðun hefur faglegt
sjálfstæði í störfum sínum gagnvart
allri stjórnsýslu borgarinnar og get-
ur því ákveðið að gera þá úttekt sem
borgarfulltrúi Flokks fólksins lagði
til.
Eftir Kolbrúnu Baldursdóttur »Engin rannsókn eða
heildarúttekt er til á
sérkennslumálum í skól-
um borgarinnar og því
er ekki vitað hvort sér-
kennsla skilar tilætl-
uðum árangri.
Kolbrún
Baldursdóttir
Höfundur er sálfræðingur og borg-
arfulltrúi Flokks fólksins.
kolbrun.baldursdottir@reykjavik.is
Engin heildstæð stefna til í sérkennslumálum
Í Morgunblaðinu í
gær, 23. október, var
stutt grein eftir Þor-
vald Gunnlaugsson
náttúrufræðing með
fyrirsögninni „Að taka
slaginn við covid“. Þar
varpaði Þorvaldur
fram nokkrum spurn-
ingum um lyfja-
meðferð við þessum
sjúkdómi sem enn
hrellir heimsbyggðina. Því er til að
svara að lyfið sem honum er tíðrætt
um, Favipiravir, er til á Landspítala
og Sjúkrahúsinu á Akureyri, en það
var höfðingleg gjöf japanskra
stjórnvalda til landsmanna í vor.
Lyfið barst til landsins þegar fyrsta
bylgja var að mestu yfirstaðin og
notkun lyfsins hófst því fyrst í haust
þegar tilfellum fór að fjölga á nýjan
leik. Lyfið er notað í töfluformi sam-
kvæmt leiðbeiningum sem skrifaðar
hafa verið á spítalanum og byggja að
verulegu leyti á japönskum rann-
sóknum. Við upphaf meðferðar er
gefinn hleðsluskammtur (1.800 mg
tvisvar á dag fyrsta sólarhringinn)
og síðan haldið áfram með 800 mg
tvisvar á dag næstu fjóra daga, – alls
fimm daga meðferð. Að þeim tíma
liðnum er metið hvort nauðsyn sé á
lengri meðferð.
Þeir sjúklingar sem fengið hafa
meðferðina hafa allir fengið lyfið
sjálft, þ.e. enginn fær lyfleysu, enda
hefur þegar verið sýnt fram á að lyf-
ið styttir veikindatíma og því er ekki
talið verjandi að gefa lyfleysu. Gert
er ráð fyrir að hefja meðferð þeirra
sem eru í aukinni áhættu (aldur yfir
60 ár, sykursýki,
hjartasjúkdómur, lang-
vinnur lungnasjúkdóm-
ur eða ónæmisbæling).
Frá upphafi hefur
verið stefnt að því að
hefja meðferð sem allra
fyrst eftir greiningu og
helst utan spítala. Á
hinn bóginn eru birgðir
af lyfinu takmarkaðar
og ekki talið ráðlegt að
gefa það öllum sjúkling-
um, eða gefa þeim það
til langs tíma. Því er mikilvægt að
velja þá sem settir eru á meðferð af
mikilli kostgæfni. Markmiðið er að
hámarka gagnsemi meðferðarinnar,
draga úr veikindum og innlögnum á
sama tíma og aukaverkanir eru lág-
markaðar. Vonandi mun það takast,
en enn er of snemmt að fullyrða
nokkuð í þeim efnum.
Varðandi innflutning einstaklinga
á lyfjum til eigin nota frá löndum ut-
an EES (eins og Indlandi) er meg-
inreglan sú að slíkur innflutningur
er óheimill skv þeirri reglugerð sem
um málefnið gildir (212/1998, 4. gr.),
en slíkum erindum er beint til Lyfja-
stofnunar. Spítalinn kannar nú hvort
unnt sé að kaupa viðbótarbirgðir af
lyfinu.
Slegist við COVID-19
Eftir Magnús Gott-
freðsson
Magnús Gottfreðsson
» Spítalinn kannar nú
hvort unnt sé að
kaupa viðbótarbirgðir af
lyfinu.
Höfundur er sérfræðingur í
smitsjúkdómalækningum á
Landspítala og prófessor við
læknadeild Háskóla Íslands
Fyrir áratug síðan varð bankahrun, sem hófst í
Bandaríkjunum, eftir því sem best er vitað. Þá
tóku einhverjir stjórnsnillingar sig saman hér
heima á Íslandi og datt í hug að fara í það að búa
til nýja stjórnarskrá fyrir Ísland, eins og það
væri stjórnarskrá íslenska ríkisins frá 1944 að
kenna, að svo skyldi hafa farið, eins og hún væri
einhver persóna, sem hægt væri að skella skuld-
inni á, og þyrfti því að útrýma henni sem fyrst.
Ja, mikill er máttur hennar, segi ég þá bara. Svo
kom upp veirufjandi í Kína, sem breiddist út um
allan heim, og við erum ekki laus við enn. Þá fer
þetta fólk og áhangendur þess aftur af stað og
heimtar nýja stjórnarskrá og ekki seinna en
strax, eins og veirufjandinn sé „gömlu“ stjórn-
arskránni að kenna, að veirufjandinn fór á stjá,
svo ekki verður við ráðið. Það er naumast, hvað
fólki finnst þessi stjórnarskrá okkar vera al-
máttug, ef allt er henni að kenna, sem miður fer
í þessum heimi. Alveg er þetta makalaust!
Guðbjörg Snót Jónsdóttir.
Velvakandi Svarað í síma 569-1100 frá kl. 10-12.
Hin almáttuga stjórnarskrá
Morgunblaðið/Ómar