Morgunblaðið - 24.10.2020, Blaðsíða 42

42 MENNING
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 24. OKTÓBER 2020
Einar Falur Ingólfsson
efi@mbli.is
Daði Guðbjörnsson myndlistar-
maður hefur afhent Listasafni
Reykjanesbæjar að gjöf 400 grafík-
verk frá árabilinu 1978 til 2020. Af
því tilefni hefur verið opnuð í safninu
vegleg sýning á úrvali þessara
verka, um helmingi myndanna, und-
ir heitinu „Gjöf Daða“.
Sýningastjórinn Aðalsteinn Ing-
ólfsson skrifar í sýningaskrána að á
undanförnum árum hafi Listasafn
Reykjanesbæjar eignast umtalsvert
magn merkilegra grafíkverka eftir
íslenska og erlenda listamenn. „Þeg-
ar við bætast hundruð grafíkverka
eftir Daða Guðbjörnsson, er deg-
inum ljósara að Listasafn Reykja-
ness er skyndilega orðið stærsta
safn grafíklistaverka á landinu.“
Hann segir gjöf Daða hafa sér-
staka þýðingu í því samhengi. „Því
burtséð frá almennum listrænum
sérkennum og myndlistarlegri þýð-
ingu verka hans á breiðum grund-
velli […] þá er gjöfin einstök sýnis-
bók grafíktækninnar. Nær öll
afbrigði hennar er þar að finna, að
undanskildri messótintu […] Þarna
eru tréristur, dúkristur, steinprent,
koparætingar, sáldþrykk, einþrykk,
offset þrykk og blönduð verk, þar
sem tvö eða þrjú prentafbrigði eru
saman komin. Að ógleymdum hand-
lituðum eða yfirprentuðum þrykkj-
um í öllum regnbogans litum. Uppá-
finningarsemi listamannsins virðast
engin takmörk sett.“
Er mjög þakklátur
Sýningin „Gjöf Daða“ hefur þegar
verið opnuð, þótt formleg opn-
unarhátíð hafi ekki verið haldin
vegna veirufaraldursins. Grafíkverk
Daða hafa verið mjög vinsæl og
dreifst víða allt síðan hann tók að
sýna þau og selja. Og það er
skemmtilegt að mæta fjölbreyti-
legum, fjörmiklum og litríkum
myndheimum hans á sýningunni;
fjöldi verka er innrammaður og
hangir á veggjum, á gólfi er líka sýn-
ingarkassi með verkunum úr þrem-
ur möppum sem Daði vann ásamt
nokkrum öðrum myndlistar-
mönnum. Norðurveggur salarins
vekur síðan athygli en hann er nán-
ast þakinn minni grafíkmyndum
listamannsins, frá öllum ferlinum, og
er svo sannarlega gaman að skoða.
Og þar við vegginn stöndum við
Daði og ég spyr hvers vegna hann
hafi gefið safninu öll þessi verk.
„Ég er mjög þakklátur fólkinu í
landinu fyrir að hafa keypt mynd-
irnar mínar gegnum árin og með
þessu er ég að sýna þakklæti og gefa
samfélaginu myndir í staðinn,“ svar-
ar hann. „Svo er það líka fínt fyrir
mig sem listamann að til sé þetta
stórt safn af verkunum mínum á ein-
um stað. Listasafn Reykjanesbæjar
hefur verið í uppbyggingu og vexti,
hefur eignast talsvert af grafík-
verkum og gjöfinni var tekið af
þakklæti. Ég er ánægður með það.“
Heppinn að pabbi var sjómaður
Daði segir að í gjöfinni séu prent
stórs hluta þeirra grafíkverka sem
hann hafi skapað á þessum rúmlega
fjórum áratugum. „Ég er mjög
ánægður með framsetningu verk-
anna hér í safninu og allt magnið hér
á endaveggnum kemur vel út. Þetta
er skemmtilegt upphengi og í anda
þess sem við gerðum í Nýlistasafn-
inu í gamla daga, ekkert rosalega
hátíðlegt. En frísklegt.“
Daði bendir mér á elstu grafík-
verkin sem hann gerði, dúk- og tré-
ristur frá árunum 1978 og 79 þegar
hann var í Myndlistar- og handíða-
skólanum. „Næst gerði ég þessar,“
segir hann og bendir á ætingar, „og
eyðilagði við það filtið í pressunni.
Ég var skammaður fyrir það.“
– Hvernig stóð á því að þú byrj-
aðir að vinna í grafík?
„Ég hafði auðvitað séð ólíkar
grafíkmyndir á sýningum en þegar
ég kom í MHÍ fór ég að kynnast
hvernig þær voru gerðar. Og mér
fannst það vera áskorun.“
– Hvers vegna?
„Ég er ekki einn þeirra lista-
manna sem eru fæddir með rosa-
legsa mikla handverksgetu. Ég
þurfti því að þjálfa mig í teikningu
en náði ágætum tökum á henni.
Þannig fannst mér gagnlegt við að
þróa myndheiminn að kynnast ým-
isskonar grafíktækni. Fyrst gerði ég
af forvitni svolítið af expressjón-
ískum myndum eins og þessum“ –
og hann bendir á myndir á veggnum
– „en svo fór vinnan við grafíkina að
þróast og myndhugsunin, til dæmis
vegna þess að það þurfti að spegla
myndirnar fyrir prentunina, og svo
komu ýmsir óvæntir útúrdúrar í
ferlinu. Þessi hindrandi vinna fannst
mér þróa mig sem listamann.“
Daði var í nýlistadeild MHÍ og
segir ferðalagið þangað alls ekki
hafa verið einfalt. „Ég var svo hepp-
inn að pabbi var sjómaður,“ segir
hann og brosir. „Mamma var ekki að
stoppa mig í að fyllast listamanna-
grillum á unglingsárunum. Pabbi
vildi ekki að við bræðurnir yrðum
sjómenn, því þá værum við aldrei
heima, en honum fannst sú hugmynd
að verða listamaður vera enn verri.
Sjómenn hefðu þó einhverjar tekjur.
Fyrst lærði ég húsgagnasmíði,
handverk sem var gott að læra, en
var líka í kvöldskóla hjá Hring Jó-
hannessyni og lærði að teikna. Svo
náði ég inntökuprófinu í Myndlistar-
skólann.
Pressan góð fjárfesting
Eftir að hafa lært húsgagnasmíð-
ina og með því farið praktíska leið
fyrir fólkið í kringum mig, þá valdi
ég að fara í nýlistadeildina því hún
var langópraktískust.“ Daði hlær.
„Svo þegar maður var búinn að
læra um alla þessa nýlist þá þurfti
maður einhvern veginn að gera upp-
reisn líka gegn henni. Ég var farin
að mála og gera grafík og komst svo
að því að úti í heimi var nýja mál-
verkið svokallað búið að vera í gangi
um tíma – það hjálpaði. Tísku-
straumarnir bárust ekki hratt til
landsins á þeim tíma.“
Daði hélt til framhaldsnáms í
Amsterdam og segir prófessorinn
Pieter Holstein hafa haft mikil áhrif
á sig, rétt eins og Dieter Roth sem
var einn kennara hans hér heima.
Báðir gerðu merkileg grafíkverk og
Daði bendir á eina mynd sína þar
sem báðum er vottuð virðing. Í
Amsterdam leysti Daði kennara sinn
eitt sinn af sem prentmeistara við
gerð verka fyrir samkeppni lista-
manna og fékk svo vel borgað fyrir
að hann gat keypt grafíkpressu fyrir
bæði ætingar og steinprent. Press-
una kom hann með heim og átti hún
eftir að reynast vel. „Ég notaði hana
mjög lengi . Stór hluti af tekjum
mínum gegnum árin hefur orðið til
vegna prenta úr þessari pressu.“
– Málverkið og grafíkin hafa síðan
verið farvegir þinna verka.
„Já, og ég hef alltaf unnið að því til
skiptis. Og í teikningum og vatns-
litum inn á milli. Þetta virðist mér
hafa haft áhrif hvað á annað.
Ég byrjaði eiginlega strax að mála
í grafíkmyndirnar mínar, sem mörg-
um hreintrúarmönnum þótti ekki
gott. En Holstein hafði líka gert það,
eins og Helgi Þorgils sem ég vann
mikið með. Og ég vann í nær allar
gerðir grafíkur og hér á sýningunni
eru alls kyns afbrigði grafíkverka.“
Brýtur reglur sem eru ekki til
– Fannst þér mikilvægt að geta
gert myndverk sem dreifðust víða
og þá ekki endilega dýrt?
„Já. Ég er líklega þekktastur fyrir
grafíkmyndirnar og mér fannst það
góð tilhugsun að fólk gæti eignast
eftir mig myndir án þess að taka
eitthvað rosalega mikið eftir því í
buddunni. Grafíkin mín er því sýni-
leg – ég kem víða þar sem eru mynd-
ir sem ég hef gert.
Grafík er súper listmiðill. Mér
finnst þetta vera miðill 20 aldarinnar
en þá fjölgaði bæði listamönnum og
kaupendum, það varð mikil dreifing
á listaverkum og grafík hentaði vel.
Ég vinn enn í grafík en nota nú
nútímatækni og í stað þess að æta
plötur í sýru, eins og áður, geri ég
það með laser-geisla. Það er góð
þróun. Og ég er enn að mála í mynd-
ir og brjóta reglur sem eru ekki.“
Í dag prentar Daði grafíkmyndir í
góðri aðstöðu Íslenskrar grafíkur í
Hafnarhúsinu, sem hann segir vera
að missa húsnæði sem borgin á.
„Mér finnst synd ef þessi aðstaða
hverfur,“ segir hann. „Framtíð mið-
borgarinnar er örugglega tengd nýj-
um iðnaði og handverki. Í nýjum
norrænum bókasöfnum er til dæmis
aðstaða fyrir allskyns handverk,
eins og grafík. Það mætti hleypa
aukinni orku í miðborgina með að
opna slíka vinnuaðstoðu fyrir al-
menning. Hjá Grafíkfélaginu er allt
til alls.“
– Þegar þú horfir yfir grafíkferil
þinn hér, má skipta honum upp í
tímabil eða er þetta ein samfella?
„Það var líklega meiri expressjón-
ismi í byrjun, svo þróuðust verkin
yfir í meiri yfirvegun, þar sem ég fór
líka að vinna úr fyrri tilraunum, og
verk margra síðustu ára mótast af
því sem ég er uppteknastur af í dag,
andlegu hliðinni á mér, en ég legg
stund á sahaya jóga. Þegar ég byrj-
aði á því fann ég hugarró sem ég
hafði að vissu leyti tapað. Og það
breytti svo myndheiminum.“
– Nú þegar þú ert búin að flytja
heil 400 verk af vinnustofunni hing-
að í safnið, er þá ekki nóg pláss fyrir
nýjar grafíkmyndir.
„Jú, nema það safnast bara ekkert
upp hjá mér heldur selst allt jafn óð-
um,“ svarar Daði og hlær. „Það er
annars alltaf gott að flytja hluti
svona á milli staða. Á því byggir list-
in, að taka hluti og hugmyndir úr
sínu samhengi og setja í annað. Og
mér finnst mjög ánægjulegt að sjá
öll þessi verk vera komin hingað.“
Morgunblaðið/Einar Falur
Listamaðurinn „Ég er mjög þakklátur fólkinu í landinu fyrir að hafa keypt myndirnar mínar gegnum árin og með
þessu er ég að sýna þakklæti og gefa samfélaginu myndir í staðinn,“ segir Daði. Hann er hér á sýningunni.
„Grafík er súper listmiðill“
 Daði Guðbjörnsson hefur gefið Listasafni Reykjanesbæjar 400 grafíkverk  Ólík myndverk frá
öllum ferlinum  Fjölbreytileg sýning á úrvali verkanna, „Gjöf Daða“, hefur verið opnuð í safninu
39