Lögmannablaðið - 15.01.1996, Blaðsíða 7

Magnús Ólason, lœknir:
Um mat á varanlegum
miska og örorku
1. Söguleg atriði
1.1. Austurríki og
Þýskaland
yrstu þekktu „örorkutöflurn-
ar“ eru frá því í lok 19- aldar
frá Þýskalandi og Austurríki
og voru tengdar slysatryggingum
vegna vinnuslysa hjá fyrirtækjum í
einkarekstri. Markmið taflanna var
í raun ekki að meta miska í merk-
ingunni færniskerðing, heldur að
fá einhvern mælikvarða á upphæð
bóta við mismunandi líkamstjón.
Fyrsta opinbera taflan um miska
eða örorkustig er frá árinu 1890,
„Das Wienerschema". Vinnuslysa-
tryggingafélag í Austurríki hafði
skömmu áður sett á fót nefnd til að
leggja mat á algengustu slysaafleið-
ingar hjá ófaglærðum iðnverka-
mönnum.
Þegar opinberar slysatryggingar
voru síðar innleiddar í Þýskalandi
höfðu þær venjur sem skapast
höfðu í einkageiranum sterk áhrif á
hvernig þær voru mótaðar. Trygg-
ingarnar voru í báðum tilfellum
tengdar atvinnutekjum. Sérstakir
„tjónamatsmenn" með lögfræði-
þekkingu og reynslu úr atvinnulíf-
inu fengust við að ákvarða bóta-
upphæðir. Voru til grundvallar
lögð vottorð lækna um eðli tjóns-
ins og umfang, horfur þess slasaða
og tengsl einkenna við slysið. Af
þessu leiddi, að hið læknisfræði-
lega mat fékk fljótt afar mikla þýð-
ingu fyrir endanlegt mat á bótafjár-
hæðum, eins og það hefur haft all-
ar götur síðan. Þessi þróun hefur
vafalaust leitt til þess, að farið var
að tala um læknisfræðilega örorku
(medicinsk invaliciitet), m.a. í ná-
grannalöndum okkar, jafnvel þótt
Magmís Ólason.
fyrst og fremst væri litið til þess á
hvern hátt líkamstjón hefði áhrif á
vinnugetu þess slasaða.
1.2. Svtþjóð
í Svíþjóð voru fyrst sett lög um
fjárhagslega ábyrgð atvinnurek-
anda í vinnuslysum árið 1901. í
lögunum voru gefin upp miskastig,
sem skyldu notuð við hin mismun-
andi slysaatvik, t.d. 50% við hand-
armissi, 25% fyrír missi á þumli,
20% fyrir blindu á öðru auganu,
10% fyrir heyrnarmissi á öðru eyra
o.s.frv. Auk þess að taka tillit til
skerðingar á vinnugetu skyldi taka
tillit til sérstakrar fagþekkingar, ef
hennar var þörf við vinnu hins
slasaða.
Lög um vinnuslys (Yrkesskade-
försákringslagen, YFL) voru sett í
Svíþjóð árið 1954. Var þar lögð
áhersla á að meta hina raunveru-
legu óvinnufærni, en minna lagt
upp úr töflumati. Vissum trygg-
ingaskilmálum fylgdu þó töflur yfir
miskastig fyrir sérstök tilvik líkams-
tjóna. Smám saman varð um að
ræða meira og minna hreinræktuð
læknisfræðileg örorkumöt og varð
tilhneiging til að forðast þau tengsl
við vinnuaðstæður, sem höfðu ein-
kennt YFL.
Stöðug endurskoðun hefur farið
fram í Svíþjóð á lögum, sem varða
bætur fyrir líkamstjón. Árið 1977
voru sett lög um atvinnusjúkdóma
og atvinnuslys og beindist þá at-
hygli manna einkum að tveimur
þáttum við að bæta tjón, annars
vegar að bæta áætlað tekjutap og
hins vegar „lýti og mein“. Þessi að-
ferð hafði upphaflega verið sett
fram af samnorrænum vinnuhópi,
sem tryggingamálaráðuneyti Norð-
urlanda skipuðu árið 1963 og í
voru læknar og „tjónamatsmenn"
(sjá 1.3.).
Sænskur vinnuhópur, sem vann
að töflugerð yfir líkamstjón árið
1977, hafði m.a. til viðmiðunar
bandarískar töflur og norska töflu
frá 1972, en einnig danskar tillögur
að slíkum töflum. Síðan voru gerð-
ar breytingar á þessum töflum og
1981 komu fyrstu eiginlegu miska-
töflurnar í Svíþjóð, sem byggðu á
þeirri færniskeröingu, sem líkams-
tjónið var álitið hafa valdið sam-
kvæmt læknisfræðilegu mati.
Árið 1986 var síðan skipaður
samstarfshópur fimm lækna, sem
höfðu sérþekkingu í trygginga-
læknisfræði, og fjögurra starfs-
manna tryggingafélaga til að end-
urskoða miskatöflurnar frá 1981.
Hópurinn byrjaði á því að endur-
bæta töflurnar frá 1981 og var end-
urskoðuð útgáfa þeirra gefin út
árið 1988. Eftir fimm ára starf, árið
1991, litu síðan nýjar miskatöflur
dagsins Ijós, en þá hafði hópurinn
m.a. haft samráð við alls 15 sér-
fræðinga innan átta sérgreina
læknisfræðinnar. í þessum töflum
Lögman nablaðið
7