Málfríður - 15.12.1994, Síða 17

— í þýsku: yfir 15% hafa enga
þjálfun hlotið í því máli, margir
hafa hlotið nokkurra ára þjálfun
en undarlega lítill fjöldi (um
17%) hafa náð góðri færni;
— í frönsku: um 40% hafa
aldrei lært frönsku og af hinum
60% sem eftir eru hafa aðeins
10% náð góðri færni.
Fjöldi nemenda í verknámi hef-
ur aldrei lært frönsku eða þýsku.
Að því er varðar spænsku:
kennsla í spænsku er afar tak-
mörkuð. Vaxandi þörf fyrir
spænskukunnáttu er mætt með
ráðstöfunum á vissum sviðum
miðskóla og æðri verknámsskóla.
Varðandi stöðu kennslumála í
erlendum tungumálum sýndi
rannsóknin ýmsar merkilegar
niðurstöður:
Til dæmis um ensku á grunn-
skólastigi, þ.e. á því stigi sem
svarar til sjötta og sjöunda bekkj-
ar grunnskóla, er eitt vanda-
málið hversu markmið eru óljós.
Beinist námið fyrst og fremst að
tungumálafærni eða innsýn í
tungumál og menningu eða
hvort tveggja í senn? Annað
vandamál er að grunnskólakenn-
arar margir eru illa í stakk búnir
til að mæta breyttum og breyti-
legum kennsluháttum í tungu-
málanámi. Einkum á þetta við
um færni þeirra í tungumálinu
sjálfu. Margir kennarar eru ein-
faldlega ekki nógu vel mælandi á
tunguna. (Mér virðist sem vanda-
málið sé ekki ósvipað á íslandi.)
Að því er varðar aðferðafræði
kennslunnar þá hafa rannsóknir
sýnt að breytingar á markmiðum
tungumálakennslu á undanförn-
um árum, þar sem megináhersla
er lögð á raunhæfa tungumála-
færni, hafa í raun leitt til lítilla
breytinga á kennsluháttum. (Enn
virðist mér sem vandamálið sé
ekki ósvipað á íslandi.)
Að því er varðar próf, þá lang-
ar mig fyrst til að lýsa í stuttu
máli hvernig prófum er hagað. I
öllum framhaldsskólum er loka-
próf í tveimur hlutum: a) sam-
ræmd lestrarpróf sem útbúin eru
af CITO, Námsmatsstofnun Hol-
lands, og sérhæfðum prófgerð-
armönnum sem starfa í samvinnu
við kennara. Samræmda prófið
gildir 50%. b) próf, bæði munnleg
og skrifleg, þar sem mældur er
skilningur á töluðu og rituðu máli,
talfærni, ritfærni og þekking á
bókmenntum. Þessi próf eru
alfarið á vegum skólanna sjálfra
og er þeim dreift yfir síðasta
námsárið. Fyrir menntamálaráðu-
neytið, sem ber ábyrgð á gæðum
menntunarinnar í landinu, eru
samræmdu prófin leið til að fylgj-
ast með og tryggja ákveðinn
gæðastaðal. Samkvæmt niður-
stöðum rannsóknarinnar er ekki
fullnægjandi samsvörun milli
prófanna og hinnar raunhæfu
málfærni sem ætlast er til að
nemendur nái. Tungumálakenn-
arar leggja töluvert mikið upp úr
því að búa nemendur sína undir
próf, einkum í lestri, þar sem sá
þáttur er prófaður með sam-
ræmdu prófunum. Afleiðingin er
sú að þjálfun í raunhæfri tungu-
málafærni verður hornreka. í
rannsókninni kemur einnig fram
að skólar og kennarar hafi of
mikil áhrif á efni, erfiðleikastig og
gæðastaðla þeirra prófa sem skól-
arnir annast sjálfir.
Að því er varðar stöðu og
ímynd tungumálakennslu, þá sýn-
ir rannsóknin að Hollendingar,
sem þjóð, eru ekki fyllilega sann-
færðir um nauðsyn kunnáttu í
erlendum tungumálum. Þeim
hættir til að vanmeta áhrif al-
þjóðavæðingarinnar, sem nú er í
fullum gangi, á stöðu og mikil-
vægi tungumálakunnáttu, jafnvel í
viðskiptum og iðnaði. Hollend-
ingar eru Iíka svo upp með sér af
þeim lofsyrðum sem útlendingar
láta falla um tungumálakunnáttu
Hollendinga og leikni þeirra í að
læra ný tungumál. En sú stað-
reynd að samanburður við önnur
Evrópuríki er Hollendingum í hag
er engin sönnun þess að tungu-
málakunnátta þeirra nægi til að
mæta eigin markmiðum. Almenn-
ingur lítur ekki á erlend tungumál
sem nauðsynleg námsfög. Afleið-
ingin er sú að mikilvægi tungu-
málakennslu er vanmetið, einkum
í verknámi. Þar að auki eru þetta
auðveld fög í þeirra augum, sem
ekki er vert að eyða of miklum
tíma eða orku í.
Að því er varðar atvinnuveg-
ina, þá er beint samband milli
framboðs og eftirspurnar. Skort-
ur á starfsfólki sem býr yfir
færni í erlendum tungumálum
leiðir til þess að tækifæri fara
forgörðum og það leiðir aftur til
vanmats á raunverulegri eftir-
spurn. (Þ.e. menn forðast til-
tekna erlenda markaði vegna
þess að þeir kunna ekki viðkom-
andi mál; þetta á einkum við um
Spán, Portúgal og rómönsku
Ameríku.) Á hinn bóginn stuðlar
aukin tungumálakunnátta að
aukinni eftirspurn: kunnátta í er-
lendum tungumálum getur haft í
för með sér aukin tækifæri bæði
á viðskiptalegum og menningar-
legum sviðum.
Að því er varðar óopinbera
menntun þá er niðurstaðan sú að
þar sem hið almenna menntakerfi,
þ.e. ríkisstyrkt menntun, getur
engan veginn annað öllum mennt-
unarþörfum verður að efla óopin-
bera menntun (þ.e. einkatungu-
málaskóla, sem skipta hundruðum
í Hollandi, og starfstengd nám-
skeið) til að bæta upp það sem á
vantar í hinu almenna menntakerfi.
Þetta voru sem sagt nokkrar
af athyglisverðustu niðurstöðum
rannsóknarinnar. Á grundvelli
skýrslunnar hafa verið gerðar
tillögur til úrbóta þar sem meðal
annars er lögð áhersla á að gæði
tungumálakennslu verði að efla
til að auka kennslumagn og
kennslugæði (sérstaklega þar
sem það er ekki mögulegt að
bæta við tímum).
Til nokkurra ráðstafana hefur
þegar verið gripið, þannig að skóla-
kerfið á síðasta ári lítur svona út:
‘Basisschool’ (= neðri grunn-
skóli) nær frá 4 til 12 ára aldurs.
Framhaldsskóli nær frá 12 til 16,
17 eða 18 ára aldurs eftir eðli
framhaldsskólans. VWO (12-18)
er eins og menntaskóli. HAVO
(12-17) er milli efri grunnskóla
og menntaskóla. MAVO er svip-
aður efri grunnskóla. VBO og
MBO eru ýmiss konar verknáms-
skólar á lægri og mið-stigi.
Á tólfta aldursári velja nem-
endur þann skóla sem best hent-
ar getu þeirra og áhugasviði. Þeir
geta valið úr ýmsum stigum bók-
náms og ýmsum tegundum verk-
náms. I öllum þessum skólum fá
nemendur sömu grunnmenntun,
sem svo er nefnd, til að byrja
með og tekur hún tvö til fjögur ár,
allt eftir skóla (þ.e. ljósgráa svæð-
ið á myndinni). Á menntaskóla-
17