Víðförli - 15.06.1988, Blaðsíða 7

— Efþað vœru kosningar á hverju ári, þá væri ekki hætta á að við ellilífeyris-
þegar gleymdust.
Stöðubreyting og aðstöðu-
missir.
Flestar ekkjur þurfa að gera
breytingar á lífi sínu í sambandi við
tekjuöflun, ýmist með því að fara út
á vinnumarkaðinn eða að þæta við
sig vinnu. Aukið vinnuálag fylgir því
að öllu jöfnu. Ekkjan neyðist til að
læra ný hlutverk sem maður hennar
gegndi áður, bæði i sambandi við
störf utan og innan heimilis, með-
ferð tækja, umsjón með húseign,
bifreið og fl. Hún þarf að bæta á sig
auknum skyldum og ábyrgð á upp-
eldi barna án stuðnings þess, sem
hún hefur lært að treysta. Þar sem
börn eru fyrir hendi og aldraðir, sem
syrgja einnig, þarf hún að koma til
móts við þarfir þeirra á sama tíma og
hún er niðurbrotin. Þetta leggur
gífurlega þunga byrði á ekkjuna
fram yfir það sem makamissirinn
sjálfur er. Líf hennar tekur grund-
vallarbreytingum. Parkes kemst að
þeirri niðurstöðu að tveir þættir
fyrir utan sorgina gegni stóru hlut-
verki um sorgarferli ekkjunnar. Þar
sé um að ræða stöðubreytingu og
aðstöðumissi. Ekkjuna setur niður í
samfélaginu. Fólk er þvingað í návist
hennar, samúð þess er innantóm, og
hjálpartilboðin fyrir siðasakir. Það
er sem dauðafnykur loði við hana,
— líkja mætti því við að hún væri
geislavirk, svo mjög reyna allir að
forðast hana.
Öryggisleysi ekkjunnar.
Það er litið á sorg sem veikleika,
undanlátssemi við sjálfan sig og
ámælisverðan ósið, í stað þess að
skoða hana sem sálfræðilega nauð-
syn. Syrgjandi verður bæði að
bregðast við missi ástvinar og skerð-
ingunni sem fylgir missinum. Sorg
og einmanaleiki eru þvi fylgifiskar.
Náið samband við maka felur í sér
félagslegt öryggi, umhyggju, þæg-
indi, fjárhagslegt öryggi, vellíðan,
allt sem nútíma þjóðfélag krefst.
Andstæðan, svipting þessa nána
sambands felur í sér missi, óöryggi
og skerðingu.
í flestum menningarþjóðfélögum
er ekkjan án hlutverks, aumkunar-
verð, fimmta hjól undir vagni. Hún
minnir óþægilega á látinn eigin-
mann sinn. Stór hópur ekkna er ein-
mana. Þær eru ráðvilltar og fullar
öryggisleysis. Þær finna ekki fót-
festu í samfélagi, sem gerir ekkert til
að bjóða þær velkomnar, býður
þeim hvorki stöðu né hlutverk sem
fullnægir starfskröftum þeirra og
sjálfsvirðingu.
„Ó ert það þú, ég get nú varla séð
þig, þú minnir mig svo á minn elsku-
lega frænda.“
Þetta ávarp, sem geymist í huga
greinarhöfundi frá sorgarferli hans
sýnir vel viðhorf manna til ekkj-
unnar í okkar íslenska samfélagi.
„Við erum fimmta flokks þjóð-
félagsþegnar," sagði ein ekkjan við
mig á dögunum. Því miður er alltof
mikill sannleikur í þessum orðum
fólginn. Samfélagið ýtir hinni
„stöku“ konu út fyrir rammann,
sem á helst að vera umgjörð um ein-
tóm „pör“. Viðtöl, sem ég átti við
ekkjur í sambandi við ritgerð mína
gefa flest til kynna afskipta- og
skilningsleysi hvað félagalega þátt-
inn varðar allt upp í höfnun og
félagslega útilokun. Dæmigerð svör
við spurningu minni hvort þær
hefðu merkt breytingu á framkomu
fólks eftir makamissinn: „Já svo
sannarlega, það var eins og ég væri
allt í einu orðin holdsveik — kunn-
ingjarnir voru allt í einu orðnir af-
skiptalausir." „Við bjuggumst ekki
við þér. Hissa að sjá þig, voru dæmi-
gerð viðbrögð manna í félagshóp,
sem ég hafði lengi verið í.“
„Ég fann mikla breytingu hjá
kunningjum okkar meðal hjóna-
fólks. Það hætti með öllu að hafa
samband við mig — buðu mér aldrei
með hópnum eftir að ég var orðin
ein.“
„Það var eins og fjölskyldan fjar-
lægðist mig núna — þeim finnst að
ég eigi að vera búin að jafna mig á
þessu.“
Breytinga þörf.
Rannsóknir félagsvísinda hafa
Ieitt í ljós ýmsa dulda þætti innan
samfélagsins sem koma mönnum á
óvart. Ef i kjölfar makamissis fylgir
missir félagslegrar stöðu í sam-
félaginu ásamt missi vina og kunn-
ingja er stutt í það að sjálfsmynd
einstaklingsins bíði varanlegan
hnekki.
Sú staðreynd að ekkjur ásamt ein-
stæðum konum eru jaðarshópur í
samfélaginu er e.t.v. ein ástæðan
fyrir því að konur æskja eftir og
vinna að breyttu gildismati og
breyttri þjóðfélagsmynd.
Ólöf Ólafsdóttir
Heimildir:
■> Björn Björnsson: Fjölskyldan og hjóna-
bandið, bls. 2. Ritgerðir, Rvk 1978.
2* C. M. Parkes: Bereavement, bls. 21-22.
Penguin Bks. London 1972.
Ólöf Ólafsdóttir lauk guðfræði-
prófi 1987 og hefur siðan stundað
nám í félagsráðgjöf.
VÍÐFÖRLI — 7