Skólavarðan - 2019, Qupperneq 28

28 SKÓLAVARÐAN VOR 2019
VIÐTAL / Helga Hauksdóttir
mennta kennara betur, þannig að þeir
geti sinnt þessum hópi. Mín skoðun er
sú að kennarar þurfi oft meiri aðstoð
inni í kennslustofunni í upphafi og
langbest væri ef við gætum haft kennara
í nokkurs konar verkefnastjórastarfi,
þannig að það þurfi ekki að telja
kennslustundir og þeirra hlutverk væri
að styðja við kennsluna og fylgja krökk-
unum eftir fyrstu mánuðina, þannig að
við séum ekki henda þeim beint í djúpu
laugina,“ segir Helga.
Hún bendir á að erlendir nemend-
ur sem koma hingað þurfi mikla aðstoð
fyrstu mánuðina og þetta eigi til dæmis
við kvótaflóttamenn sem hafa sest að
á Akureyri. „Við kenndum sýrlensku
fjölskyldunum sem hingað komu með
því að skipta þeim í tvo hópa fyrstu
vikurnar; börn og fullorðna. Það gekk
ágætlega, við höfðum túlk, og það var
gaman að sjá hvað krakkarnir sérstak-
lega voru fljótir að læra að bjarga sér.“
Aðferðir og leiðir við íslensku-
kennsluna hafa breyst töluvert á síðustu
árum, segir Helga. „Blessunarlega
leggjum við alltaf meira og meira upp
úr tjáningu; að hvetja krakka til að tala.
Það er svo mikilvægt að þau leggi í að
biðja um orðið og segja sína skoðun og
skiptir engu þótt þau tali ekki kórrétt
mál. Við þurfum á sama tíma að brýna
fyrir íslensku krökkunum að tala ekki
ensku við erlenda nemendur. Ég reyni
sífellt að benda íslensku krökkunum
á að þeir séu líka íslenskukennarar og
þurfi að hjálpa erlendu krökkunum að
byggja upp sinn orðaforða.“
Helga segir erlenda nemendur oft-
ast fá að sleppa við dönsku og í staðinn
fái þau sitt eigið móðurmál metið og
aukna íslenskukennslu. Það sem hefur
breyst, að sögn Helgu, er að áður fyrr
voru erlendir krakkar mest teknir úr
tímum þegar lesgreinar voru á dagskrá
– og settir í íslenskutíma í staðinn.
„Nú reynum við að hugsa þetta
öðruvísi. Þessi börn eins og önnur þurfa
að koma sér upp faglegum orðaforða
og við megum ekki ræna þau þeirri
þekkingu sem boðið er upp á í greinum
á borð við sögu, líffræði og samfélags-
fræði. Við verðum að halda áfram að
þróa leiðir svo þessi börn fái notið
þessara kennslustunda, þau skilji hvað
fram fer og geti í framhaldinu aflað sér
frekari þekkingar – til dæmis með því
að lesa sér til á sínu eigin móðurmáli
eða ensku, á netinu. Ég sé líka marga
kennara fara skemmtilegar leiðir, eins
og að nota quiz forrit með nemendum í
kennslu hugtaka námsgreina.“
Að tala og hlusta
Helga segir mikla vinnu að baki í að
aðlaga ýmiss konar námsefni – til
dæmis hafi verið gerðir útdrættir
og orðalistar á pólsku í mörgum
lesgreinum á unglingastigi. Þar hafi
margir kennarar lagt hönd á plóg og
verið mjög duglegir við að deila vinnu
sinni, svo að hún nýtist sem flestum.
„Við reynum líka að útvega
samsvarandi námsefni á öðrum
tungumálum þegar það er hægt. Þá geta
erlendir nemendur verið með íslensku
kennslubókina en haft stuðning af
sambærilegri bók á sínu móðurmáli eða
ensku. Ég tel að okkur sé að fara fram í
þessu og kennarar leita fleiri
leiða en áður – auðvelda leiðin
að taka þessa krakka út úr
kennslustund er ekki lengur
gild. Ég hef séð kennara auka
við verklegt nám og efna oftar
til umræðna um námsefnið,
hvort tveggja hjálpar erlendu
nemendunum,“ segir Helga og
bætir við að vissulega sé þetta
allt hægara sagt en gjört – en
við séum vonandi á réttri leið.
„Þetta er mikil vinna fyrir
kennara, þeir þurfa þjálfun
og æfingu til að byrja með en
á móti kemur að þetta er líka
gefandi og skemmtilegt.“
Helgu er hugleikið að efla sam-
ræðulist í grunnskólanum. Spjaldtölvur
eru í boði í grunnskólum Akureyrar og
nýtast þær til margra hluta í náminu.
„Við verðum samt að gæta að því að
setja krakka ekki of mikið fyrir framan
tölvur, sem getur verið þægilegt á
ýmsan máta, en þá missa þau af tæki-
færinu til að tala saman og ekki síður
tækifærinu til að hlusta á íslensku. Ég
reyni alltaf að tala eins mikið og ég get
við erlenda nemendur sem ég hitti. Það
dugir oft að spyrja einfaldra spurninga
eins og hvað ætlarðu að gera eftir skóla í
dag? Eða þótti þér gaman í fótboltanum
í gær? Það er nefnilega svo mikill sigur
fyrir sjálfstraust þessara barna að geta
tjáð hugsanir sínar og hafa svo hugrekki
til að rétta upp hönd og segja: ég skil
ekki,“ segir Helga.
Bækur í staðinn fyrir útlanda-
-súkkulaði
Nemendur með annað tungumál en
íslensku búa misvel þegar kemur að
kennslu í þeirra eigin móðurmáli.
Kennsla af þessu tagi er ekki lögbundin
og segir Helga að þetta sé misjafnt eftir
stöðum en langoftast sé þessi tungu-
málakennsla í höndum sjálfboðaliða, oft
foreldra barnanna. Sveitarfélög styðji
oft við þessa kennslu með því að láta í
té í húsnæði og kennslugögn. Þannig
sé staðan til dæmis á Akureyri og boðið
sé upp á kennslu í pólsku einu sinni í
viku og eins fer fram kennsla í arabísku
einu sinni í viku í einum grunnskóla
bæjarins. „Við höfum aðstoðað eftir
megni, þau fá að ljósrita hjá okkur og
fleira í þeim dúr.“
Helga kveðst brýna fyrir foreldrum
erlendra barna að tala móðurmálið
heimavið. „Það er mikilvægt að það sé
lesið fyrir börnin á þeirra móðurmáli,
þau heyri málið og við hvetjum krakka
til að hafa skemmtilega bók á sínu
móðurmáli í töskunni. Það er hluti af
yndislestri sem felur í sér að krakkar
lesa sér til skemmtunar. Það er ekki
sanngjarnt að á meðan íslensku
krakkarnir lesa spennandi bækur þá
séu erlendu nemendurnir
kannski að lesa einhverja
byrjendabók með efni
sem ekki höfðar til
þeirra. Þau þurfa líka
að njóta yndislestrar og
geta gert það á sínu eigin
móðurmáli,“ segir Helga.
Framboð af barna-
og unglingabókum á
erlendum tungumálum
hefur aukist að
sögn Helgu. Pólski
sendiherrann kom til
dæmis færandi hendi í
fyrra og gaf fjölda bóka.
Þær voru allar skráðar í
Gegni og ganga nú barna á milli með
milligöngu skólasafnanna.
„Almenningsbókasöfnin standa sig
ágætlega og ég hef átt gott samstarf við
bókasafnið í Árborg en það er móðursafn
þegar kemur að pólskum bókum. Þaðan
er hægt að fá bækur um hvaðeina;
kennslubækur og líka skáldsögur og
ævintýrabækur á pólsku,“ segir Helga.
Hún segir suma kennara á
Akureyri líka hafa tekið upp á þeirri
nýbreytni að koma með barnabók frá
útlöndum í stað þess að koma með
súkkulaði á kaffistofuna að lokinni
utanferð. Kiddi klaufi á pólsku barst
einmitt með þessum hætti til Akureyrar
nú fyrir skemmstu.
„Við eigum að bera virðingu fyrir
móðurmáli okkar erlendu barna. Með
því að bjóða þeim að koma með bækur
á sínu máli inn í skólann erum við að
sýna þeim og uppruna þeirra virðingu.
Um leið viðurkennum við að skólinn er
ekki lengur einsleitur og að við búum í
samfélagi fjölmenningar,“ segir Helga
Hauksdóttir.
Blessunarlega leggj-
um við alltaf meira
og meira upp úr
tjáningu; að hvetja
krakka til að tala.
Á vefnum erlendir.akmennt.is er að
finna margt fróðlegt og áhugavert
efni sem lýtur að kennslu barna með
annað móðurmál en íslensku en vefur-
inn og viðhald hans er einnig hluti af
starfi Helgu.