Vinnan - 01.07.1964, Síða 14

12
u
innan
KONAN í BREIKU A TVINNULÍFI
Átta milljónir og 300 þúsund verkakonur eru á brezka vinnu-
markaðnum. Aðeins ein af hverjum fimm þeirra eru í verka-
lýðsfélagi. Fyrir rúmri öld var kvennakaup í Bretlandi 42% af
kaupi karla. Nú er kvennakaupið í Bretlandi aðeins rúmlega
50% af karlakaupi og er það furðulítill árangur af hundrað ára
baráttu.
Á seinustu tuttug-u árum hefur þátt-
taka kvenna í brezku atvinnulífi aukizt
mjög ört.
Þetta getur haft verulega pólitíska
og félagslega þýðingu, einkum þegar
vitað er, að enn um sinn mun þátttaka
kvenna í atvinnulífinu aukast til mik-
illa muna.
Á árunum 1938—1948 —- það er að
segja að stríðsárunum meðtöldum,
hækkaði tala kvenna í atvinnulífinu
um nálega tvær milljónir. Á árunum
1948—1958 hækkaði sú tala enn um
800.000.
Nú eru 8 milljónir og 300 þúsund
konur í Stóra-Bretlandi á vinnumark-
aðnum, og er það nálega Va hluti vinn-
andi einstaklinga.
Þá hefur vinnumálaráðuneytið
reiknað út, að fram til 1970 muni
ein milljón kvenna bætast við á vinnu-
markaðinum, en ekki nema um 500.000
karlmenn á sama tíma.
Það, sem í þessu sambandi veldur
félagslegum og pólitískum vandamál-
um er einkum það, að meirihluti þess-
ara kvenna, eða um 53%, eru giftar
konur.
Vandamálin eru tvöföld hjá þeim
konum, sem tvöföldu hlutverki gegna
— þ. e. utan heimilis í iðnaðinum, og
svo jafnframt hinu að sjá um börn
og heimili.
Þessar konur eiga heimtingu á því,
að þjóðfélagið sjái þeim fyrir
þeirri félagslegu þjónustu, að til séu
næg dagheimili, forskólar og síðdegis-
heimili fyrir börn þeirra.
Ágætt dæmi um aðstöðu slíkra
kvenna er frú Kathleen Marney, sem
er trúnaðarmaður í reiknivélaverk-
smiðju í Manchester. Frú Kathleen
hefur 42ja stunda vinnuviku. Hún á
tvö börn — dóttur tveggja ára og son
11 ára. Sonurinn kemur heim úr skól-
anum að tómri íbúðinni, og dóttur-
inni er komið fyrir hjá nágrannafólki,
þar eð ekkert ríkisrekið dagheimili er
til í grenndinni. Dvölin í dagheimili
mundi kosta um 3 pund á viku, en
vikulaun frú Kathleen eru 7 pund og
10 shillingar.
Afgangurinn af launum hennar er
því ekki ýkja mikill, þegar dagheim-
ilisgjaldið væri greitt.
Kaupgjaldið er sífellt mesta vanda-
mál verkakvenna í Bretlandi.
Fyrir rúmum 100 árum voru vinnu-
laun kvenna 42% af kaupi karla. Og
nú kemur það ótrúlega: Kvennakaup
í Bretlandi er nú rétt rúm 50% af
karlakaupi. Það verður að teljast frem-
ur rýr árangur í heila öld, þegar sá
tími nálgast, að launajafnrétti kvenna
og karla teljist sjálfsagður hlutur.
Nú, rétt fyrir skömmu, hafa konur
í kennarastétt og við önnur störf í
þjónustu ríkis og sveitarfélaga, loks
náð fram launajafnrétti, en í iðnað-
inum hefur atvinnurekendum tekizt
að halda kvennakaupinu niðri með því
að búa til sérstaka launaflokka fyrir
kvennavinnu.
Hér á landi skortir ekkert á við-
leitni atvinnurekenda í þá átt að snið-
ganga launajafnréttið einmitt með
þessum hætti. En hingað til hefur
þeim ekki tekizt það. En þó er full
ástæða til að vera vel á verði að
því er þetta varðar.
í hverri verksmiðju eða iðngrein,
er sérhver sú tegund vinnu, sem skráð
er „kvennavinna," greidd með
„kvennakaupi,“ og er það oft miklu
lægra en kaup ófaglærðs verkamanns.
Venjulega er það svo, að konur
gegna ekki síður vandasömum, þýðing-
armiklum og stundum líka jafn erfið-
um störfum, og karlar. Svo að ekki
verður launamunur kynjanna skýrður
með því. Enda er sífellt minna og
minna undir líkamsorku komið í iðn-
aðinum, við aukna tækni og sjálf-
virkni.
í bifreiðaverksmiðjunum í Coventry
er t. d. fjöldi kvenna, sem vinnur að
eftirlitsstörfum ásamt körlum. En þær
fá ekki nema 11 pund á viku í kaup,
þegar félagar þeirra, karlmennirnir,
fá 17 pund á viku.
f verksmiðju nokkurri í Lough í ná-
grenni Lundúnaborgar vinna konur
við að renna stimpilhringi og fá fyrir
það þrjá shillinga og 8 pence á klukku-
stund, en kaup þeirra karla, sem sömu
störf vinna, er 4 shillingar og 6 pence.
Konur, sem t. d. vinna í rafmagns-
iðnaðinum við að vefja rafmagns-
mótora, eru á miklu lægra kaupi en
karlmenn. Þó er þetta starf, sem karl-
menn viðurkenna hreinskilnislega, að
þeir séu verr fallnir til að fram-
kvæma, bæði með tiiliti til minni
fingrafimi, en konur, og eins hins, að
fingur þeirra eru sverari.
Mönnum er ljóst, að í Bretlandi
verður að fara fram endurmat á svo
kallaðri „kvennavinnu" og „kvenna-
kaupi“ eftir meginreglum Alþjóða
Vinnumálastofnunarinnar í Genf um
sömu laun fyrir jafn verðmæt störf,
hvort sem unnin eru af konum eða
körlum.
Á seinustu 12 árum hefur þeim kon-
um, sem vinna utan heimilis part úr
degi, fjölgað um 26%. Mjög margar
þessara kvenna vinna í hinum léttari
verkstæðisiðnaði, rafmagnsiðnaði og
matvæla- og tóbaksiðnaði.
Þetta eru að langmestu leyti konur,
sem eru að byrja að vinna úti og kon-
ur, sem ekki geta af heimilisástæðum
og vegna ófullnægjandi þjóðfélags-
þjónustu, unnið úti allan daginn.
Það er algengt í Bretlandi, að verk-
smiðjur í ofannefndum iðngreinum,
hafi sérstaka kvöldvakt fyrir konur,
og er þar venjulega um ósérhæfða og
illa launaða vinnu að ræða.
Vegna mikils skorts á hjúkrunar-
konum og kennurum í Bretlandi, gera
stjórnarvöldin nú ailmikið að því að
fá giftar konur til að fara á nám-
skeið og taka upp slík störf og að reyna
að fá giftar kennslukonur og hjúkrun-
arkonur til að taka aftur upp fyrri
störf sín.
En yfirleitt sækir sífellt meira og
meira í það horf, að störf hinna ófag-
lærðu séu framkvæmd af konum og
þá jafnframt á iægsta kaupinu.
í opinberri skýrslu, sem nýlega
var birt í Bretlandi var því haldið
fram, að 77% stúlkna í iðnaðinum afl-
aði sér engrar framhaldsmenntunar að
loknu skólanámi. Vafalaust veldur