Vinnan - 01.05.1984, Síða 25

Nóvu-deilan: Mannsöfnuðurinn á Torfunefsbryggju 1932.
hreinlega deyja úr kulda og vosbúð
þarna. Margar eldri konur fóru einnig
illa í fótunum vegna vinnunnar, líklega
út af kuldanum. Læknir á sjúkrahúsinu
bað forstjórann eitt sinn að bæta að-
stöðu kvennanna sem unnu á bryggj-
unni, en ekkert var gert. Einstaka
manneskja var svo dugleg að reyna að
tala máli kvennanna, en þær voru
kveðnar í kútinn.“
„Það bjargaði, að við
höfðum skepnurnar“
Eftirfarandi frásögn lýsir vel bjarg-
ræðinu af smábúskapnum:
„Það hefði alls ekki gengið að fram-
fleyta fjölskyldunni af vinnulaununum
einum saman. En það sem bjargaði var,
að við höfðum skepnur líka. Velflestir
bæjarbúar höfðu skepnur.
Eiginkona mín vann alltaf úti. Hún
vann alla þá vinnu sem hægt var að ná í.
Krakkarnir fóru að vinna þegar þau
voru komin yfir fermingu.
Ég stundaði ekki aðra launaða vinnu
utan aðalatvinnu. Hins vegar höfðum
við 25 kindur og 2 kýr. Búskapinn
höfðum við til búdrýginda því útilokað
hefði verið að lifa af launatekjunum
einum á þessum tíma. Það var misjafnt
hversu mikið við gátum sinnt búskapn-
um. Það varð að gera utan annars
vinnutíma, á morgnana eða kvöldin.
Þegar ég var atvinnulaus gafst ágætur
tími. Á sumrin var ég í fastri vinnu á
Krossanesi og þá var ekki um annað að
ræða en að sofa sem minnst og heyja á
frívöktum.
Allflestir Akureyringar voru með
búskap samhliða vinnu sinni. Það átti
ekkert frekar við um verkafólk. Kenn-
arar og verslunarfólk var líka með
skepnur. Það er augljóst hvers vegna
fólk lagði þessa aukavinnu á sig. Það
var til að geta lifað og til að þurfa ekki
að leita á náðir hins opinbera.“
Laun í veikindum
„Það var ekki dregið frá launum þótt
starfsfólk skemmdi í ógáti eitthvað á
vinnustað. En þar sem fólk var bara
ráðið í vinnuna hvern morgun fyrir sig,
þá fengu menn ekki vinnu og þar með
engin laun ef þeir vöknuðu of seint eða
voru veikir. Samstarfsmennirnir tóku
ekki eftir hvort einhver, sem ekki
mætti, væri veikur eða eitthvað annað
amaði að. Hann gat hafa fengið vinnu
annars staðar.“
„Menn ekki ráðnir
í vinnu“
„Menn voru síður ráðnir ef þeir voru
félagsbundnir. Reynt var að komast
framhjá verkalýðsfélögunum. Þeim
tókst það ekki. Atvinnurekendur not-
færðu sér menn sem vildu pota sér
hingað og þangað í vinnu. Sannleikur-
inn var að atvinnurekendur voru það
harðir að þeir jafnvel gáfu út launa-
miða sem samsvöruðu taxta verkalýðs-
félagsins en borguðu ekki samkværnt
honum. Þetta var vottur um hræðslu
við verkalýðsfélögin.
Um það bil árið 1939 til 1940 varð
breyting á þessu ástandi að menn væru
Iátnir gjalda þess að vera félagsbundn-
ir. Það gerðist vegna tilkomu hersins.
Þeir tóku alla þá er þeir gátu fengið í
vinnu.
Stöðug varnarbarátta einkenndi
fjórða áratuginn hjá verkalýðnum.
Sveitamenn gengu í Verkalýðsfélag
Glerárþorps. Áður vildi það brenna við
að þeir byðu sig til vinnu fyrir minna
kaup en taxta verkamannafélagsins.
Það var skiljanlegt að margir þeirra
sem höfðu smábúskap væru reiðubúnir
að vinna fyrir lægra kaup, en þetta lag-
aðist. Þeir urðu að gerast félagsmenn
eftir að félagið hafði verið stofnað,
annars hefði félagið komið á verkfalli.“
„Brennivín kosningar
og bannárin“
„Á bannárunum var mikið drukkinn
landi. Svo var auðvelt að fá resept út á
vín hjá lækninum. Það var hægt að fá út
á ýmislegt og maður þurfti ekkert endi-
lega að vera veikur. Það var hægt að fá
VINNAN 25