Stefnir - 01.05.1962, Síða 23

fullkominni barnagæzlu er haldið uppi. Þá má
geta þess, að barnaheimili, bæði leikskólar og
dagheimili, hafa risið upp í kaupstöðum. Sá
háttur hefur verið á í Reykjavík, að borgin
sjálf reisir barnaheimilin, en afhendir þau flest
til Barnavinafélagsins Sumargjafar, sem rekur
þau með miklum fjárhagsstuðningi borgar-
stjórnar. Er talið, að nær helmingur rekstrar-
kostnaðar sé greiddur úr borgasjóði, en daggjöld,
framlög félagsins og ríkissjóðs standa 'að öðru
leyti undir rekstrinum.
Iþróttavallager'd er einnig talin meðal verk-
efna sveitarfélaga og hefur mikið átak af þeirra
hálfu verið gert á þessu sviði víða um land.
Hér í Reykjavík má fyrst og fremst nefna
íþróttaleikvanginn mikia í Laugardal, Sundhöll
Reykjavíkur og Sundlaug Vesturbæjar auk ann-
arra mannvirkja.
Að lokinni þessari upptalningu á ýmsum verk-
efnum sveitarfélaga, er loks tekið fram í sveit-
arstjórnarlögunum, að það sé hlutverk sveitar-
félaga að gera ráðstafanir til þess að koma í
veg fyrir almennt atvinnuleysi eð'a bjargarskort
eftir því, sem fært er á hverjum tíma og verður
nánar vikið að því hér á eftir.
Fleira er þannig ekki beinlínis talið upp í
sveitarstjórnarlögunum, en þó vantar á, að lög-
bundin verkefni séu öll talin. T.d. má nefna
bókasafnsrekstur, heimilishjálp, kosning ýmissa
starfsmanna og nefnda til að sinna ákveðnum
verkefnum, íbúðarbyggingar o.s.frv.
Um íbúðarbyggingar skal það aðeins tekið
fram, að sveitarfélög hafa víða forgöngu um
að útrýma heilsuspillandi húsnæði og að'stoða
íbúa sína til að koma þaki yfir höfuðið. Hefur
ríkissjóður veitt fjárframlög til þessa á móti
sveitarfélögunum, en engan veginn í sama mæli
og tíðkast erlendis. Nýverið hefur þó verið sam-
þykkt að ríkissjóður skuli leggja jafnmikið frarn
til þess að útrýma heilsuspillandi húsnæði og
sveitarsjóðir gera sjálfir.
IV.
Það má segja almennt, að í lögum séu sett
rnörk milli verkefna ríkisvaldsins og sveitarfé-
laganna og tiitekið, hvaða hlutföll skulu ríkja
varðandi útgjöld til þessara verkefna, annars
vegar af hálfu ríkisvaldsins og hins vegar aí
hálfu sveitarfélaganna.
Æskilegt væri, að verkaskiptingu ríkisins ann-
ars vegar og sveitarfélaga hins vegar væru sett
skýrari mörk, og útgjöld ákveðin í samræmi við
það; að ábyrgð á framkvæmd í tilteknum mála-
flokkum og útgjöld til þeirra færu saman. —
Auðvitað þyrfti að haga tekjustofnum ríkisins
og sveitarfélaga í samræmi við það, hvað kraf-
izt er af hvorum þessara aðila um sig.
Dæmi eru um það, að ríkisvaldið hafi stjórn
einstakra málaflokka, en sveitarfélög greiði yfir-
gnæfandi hluta kostnaðar eins og á sér stað um
löggæzlukostnað. Þá er sveitarfélögum gert að
greiða tiltekin framlög til ýmissa sjóða og verk-
efna, sem sveitarfélögin hafa enga hlutdeild í
eða stjórn á.
Þegar vikið skal nú nokkru nánar að verka-
skiptingu milli einstaklinga og sveitarfélaga
koma mörg sjónarmið til greina, enda eru laga-
ákvæði í þeim efnum næsta óákveðin. Þar ráðá
að sjálfsögðu mest hin pólitísku viðhorf, sem
meirihlutinn í hverri sveitarstjórn hefur, og að-
stæðurnar þar.
Mikili meirihluti mun aðhyilast þá skoðun,
að sveitarfélögum beri að reka þau fyrirtæki,
þar sem hvort tveggja er, að um er að ræða al-
menna þjónustu, er allur þorri manna þarf á
að halda, og eðlilegri samkeppni verður ekki
við komið.
Megin ágreiningur pólitískra flokka á milli
hefur verið um það, hvort sveitarfélög ættu að
taka þátt í atvinnurekstri samhliða einstakling-
um eða áskilja sér einkaleyfi til tiltekinna þátta
atvinnurekstrar, sem einstaklingar í sveitarfé-
laginu hafa hingað til annazt. Skilja má þar á
STEFNIR 21