Fjarðarfréttir - 01.12.1982, Blaðsíða 34

34
Fjarðarfréttir
vinna að marsters-ritgerðinni gripu
mig hvað eftir annað efasemdir um
að þær aðferðir sem ég notaði og
voru viðurkenndar sem þær bestu
sem völ væri á, væru í rauninni
réttar. Mín reynsla var að þeim
fylgdu aukaverkanir og þær höfðu
önnur áhrif en til vað ætlast. Auk
þess var ég sannfærður um að eldri
aðferðir væru heldur ekki nothæf-
ar. Ég fann mig því knúinn til að
finna lausn sem ég gæti sætt mig
við. Þess vegna hélt ég áfram að lesa
og velta þessum málum fyrir mér
eftir að heim kom og þegar nýjar
hugmyndir fóru að fæðast með mér
ákvað ég að stefna að nýju marki,
doktorsritgerðinni, sem ég varði á
dögunum. Þess má geta að ég fékk
mikla hvatningu fólks sem ég met
mikils, ekki síst frá erlendum
,,kollegum“, sem fylgdust með því
sem ég var að þróa með mér.
Um hvaðfjallar svo doktorsritgerð-
in?
Það er auðvitað útilokað að út-
skýra það i stuttu blaðaviðtali. Ég
brýt niður allar helstu rikjandi að-
ferðir, þar með kenningar læri-
meistara míns Robert Stake, sem
alla tíð var mér mjög innan handar
og hvatti mig til dáða.
Þá blandast í þetta athuganir á
sögu samræmdra prófa á íslandi og
hvernig þau hafa mistekist á margan
hátt og haft alvarlegar aukaverk-
anir.
Smám saman leiði ég fram mínar
eigin kenningar. Þar varð ég að
byrja á því að leysa viss grundvallar-
atriði fyrir sjálfum mér og leiðist
síðan út á eigin brautir í hug-
myndum mínum sem áður hafa ekki
verið notaðar í mínum fræðum.
Ef til vill má segja að lykilorð í
kenningum mínum sé sjálfsmat,
sjálfsgagnrýni. Þessi sjálfsgagnrýni
nær ekki aðeins til þess verkefnis
sem verið er að vinna með hverju
sinni heldur snertir jafnvel þá lífssýn
sem menn hafa og hefur því varan-
leg áhrif á önnur störf eða verkefni.
Ríkjandi hefur verið, að sá sem
metur kemur „utan frá“ og sá sem
metinn er hefur litla sem enga
möguleika til þess að hafa áhrif á
forsendur matsins, því að þær eru
gefnar fyrir fram. Því er hætta á að
sá sem metinn er reyni að falla að
matsforminu og neyti til þess allra
bragða. Dæmi um slíkt er t.d. svindl
á prófum.
Öll viljum við að einstaklingurinn
sé gagnrýninn ekki aðeins á sjálfan
sig heldur einnig á allt umhverfi sitt.
Einstaklingurinn á að vera ábyrgur
bæði vegna þess sem hann gerir og
einnig þess sem hann gerir ekki. Ég
á við að við eigum að vera virk í af-
stöðu okkar til umhverfis okkar og
láta okkur málin einhverju skipta.
Til þess að ná þessu sem ég kalla
gagnvirkt mat þurfa báðir aðiljar,
sá sem metur og sá sem er metinn
er að ganga til þess verks með
opnum huga, án hugrenninga um
fyrirfram gefnar niðurstöður.
í hefðbundnu mati, sem ég kalla
svo, þarf sjálft matið ekki að hafa
nein áhrif á þann sem metur. Það
er niðurstaðan sem skiptir megin
máli og allt snýst um.
í gagnvirku mati er niðurstaðan
ekki höfuðatriðið heldur sjálft
ferlið, að sem flestir þættir sem mál-
ið snerta séu skoðaðir og reynt að
gera sér grein fyrir hvaða atriði það
eru sem í raun hafa áhrif á árangur-
inn, í hverju sem hann er svo fólg-
inn.
Ég vil taka það fram að ég er ekki
aðeins að tala um skólastarf. Þetta
er lögmál í öllu mati, hvaða stars-
grein sem það snertir.
Ef við höldum okkur við skólann,
þá hefur matið nánast eingöngu far-
ið eftir því hvort skólinn útskrifar
nemendur með góðar einkunnir og
stundum er undir hælinn lagt hvort
tilgangurinn er ekki látinn helga
meðalið. Lélegri skóli er þá sá skóli
þar sem nemendur standa sig ekki
eins vel á hefðbundnum prófum. En
inni í þessu hefðbundna mati tel ég
vera ýmsa þætti sem auki á firringu
bæði þeirra sem meta og eins hinna
sem metnir eru. Ein afleiðing þessa
er hinn margnefndi skólaleiði sem
er að finna hjá allt of mörgum nem-
endum, og einnig vinnnuleiði kenn-
ara og annarra þeirrra sem að skóla-
starfi vinna, þegar þessir aðilar
finna að eitthvað er að, en henda
ekki reiður á hvernig á úr að bæta.
Við höldum að með hefðbundnu
mati getum við tryggt gæði. Ég er
þess fullvisss að þvi er þveröfugt
farið. Við veljum heldur ekki alltaf
þá ,,hæfustu“ með hinu hefð-
bundna mati. í einstökum tilvikum
má auðvitað nota slíkt mat og ekki
er ég meðmæltur því að leggja niður
öll próf, síður en svo. En við meg-
um aldrei líta á slíkt sem einhlítan
Fjölskyldan að Hringbraut 48: Þau hjón Ólafur og Pétrún ásamt börnum sínum Óttari og
Ragnheiði Huldu. Jón Sverrir, sonur þeirra stundar nám í heimspeki í Bandaríkjunum.
— Rætt við Dr. Ólaf Proppé.
Það er sunnudagskvöld.
Við erum stödd á heimili Dr. Ólafs Proppé og konu hans Pétrúnar
Pétursdóttur, að Hringbraut 48, hér í bæ.
Umræðuefnið á að vera doktorsritgerð Ólafs og aðdragandinn
að henni. En því er ekki að leyna að mörg fleiri málefni ber á góma
og tíminn liður hratt.
Þeir sem þekkja til Ólafs Proppé furða sig oft á því hve ótrúlega
víða hann hefur komið við og einnig þeim eiginleika hans að geta
sett sig inn í hin ólíklegustu málefni.
Hann var lengi formaður Hjálparsveitar Skáta í Hafnarfirði og
starfaði og starfar reyndar enn mikið að félagsmálum.
Kokkur var hann til sjós, leiðsögumaður í öræfaferðum- barna-
verndarfulltrúi i nokkur ár- erindreki Bandalags ísl. skáta- ritstjóri
Menntamála- kennari um árabil- starfsmaður skólarannsókna, for-
maður prófanefndar undanfarin ár og síðast en ekki sist ritstjóri
FJARÐARFRÉTTA hinna fyrri á árunum 1969-1971.
Þá er hann formaður nýstofnaðs félags áhugafólks um skóla og
uppeldismál.
Það er því af ýmsu að taka og erfitt að standast þá freistingu
að vaða úr einu í annað en ætlunin er sem sagt að spjalla við Dr.
Ólaf um námsferil hans að loknu kennaraprófi og aðdraganda og
efni doktorsritgerðarinnar.
Við höfum komið okkur notalega fyrir og spyrjum:
Hver var kveikjan að þvíað þú réðst Ég var svolítið kvíðinn vegna
íþetta nám? námsins, því ég hafði fengið fyrra
Það má segja að þetta hafi verið að
brjótast í mér lengi. Ég var aldrei
fyllilega sáttur við ríkjandi aðferðir
við að meta námsárangur nemenda
og ég tók þátt í umræðum og
nokkrum tilraunum til breytinga á
þessu þegar ég kenndi í Öldutúns-
skóla. Kveikjan að þvi að ég fór út
í námið var hins vegar kynning á
fyrirhuguðu námsefni framhalds-
deildar Kennaraskólans 1972.
Eftir að hafa fengið nasasjón af
því ákvað ég að skella mér í deild-
ina. Námsefnið var námsmat og -
námsskrárgerð og var þetta eins
vetrar nám.
Eftir þennan vetur var ég ákveð-
inn í að halda áfram og sótti um
námsstyrk Unesco til háskólanáms
erlendis í mati á skólastarfi. Ég sótti
um í háskólanum í Illinois í Banda-
ríkjunum sem talinn er einn fremsti
háskóli heims í þessum fræðum.
Ég fékk þennan styrk og jafn-
framt ársleyfi á launum frá kennslu
og þá var ekki um annað að ræða
en að drífa sig út.
Ég hélt svo til Bandaríkjanna með
alla fjölskylduna sumarið 1974.
Hvernig leist þér svo á skólann og
námið þegar út kom?
nám mitt metið til jafns við BA-nám
og varð að sýna það á fyrsta misseri
að ég réði við þetta.
Þetta tókst mér sem betur fer, og
fljótlega sökkti ég mér niður í námið
og tókst fljótt að yfirvinna byrjuna-
erfiðleikana.
Þessi háskóli er einn af fáum stór-
um ríkisskólum sem stofnaðir voru
í Bandaríkjunum um miðja síðustu
öld. Allt er svo stórt í sniðum þarna
að háskólabærinn myndi teljast
borg á okkar mælikvarða. Nemend-
ur eru um 36000 og fastir kennarar
um 6000 að ótöldum fjölskyldum
þeirra og öðru starfsfólki.
Bókasafn skólans er þriðja
stærsta háskólabókasafn í heimi.
Sem dæmi um ótrúlegan fjölda
bóka í safninu þá kom kunningi
minn í heimsókn og ég fór m.a. með
hann í bókasafnið. Ég sagði honum
að biðja um einhverja bók og hann
bað um Foldu eftir Thor Vilhjálms-
son. Eftir mínútu eða svo var bókin
komin til okkar.
Skólinn á heilan flota bifreiða til
eigin nota auk flugvéla, enda fara
prófessorar skólans vitt og breitt um
Bandaríkin til fyrirlestra og ráð-
stefnuhalds. Það er auðvitað
ómetanlegt að hafa aðgang að slíku
safni, og vilji svo ólíklega að bók
sem beðið er um er ekki til á safninu
er hún þegar í stað keypt, sé þess
nokkur kostur.
University og Illinois er einn
fremsti háskóli Bandaríkjanna og í
minni grein einn sá albesti.
Hvernig gekk svo námið?
Það gekk áfallalaust og raunar
betur en ég hafði búist við.
Ég lauk svokölluðu „master-
prófi“ með lokaritgerð árið 1976.
Þessa lokaritgerð vann ég að mestu
hér heima. Hún var byggð á mati á
nýju námsefni í samfélagsfræði. Ég
vann þar m.a. úr viðtölum í skólum
við nemendur og kennara, ræddi
einnig við foreldra og þá aðila sem
sömdu námsefnið. Þessar aðferðir
við matið byggðust mest á því sem
ég hafði lært áður, einkum kenn-
ingum eins aðalkennara míns,
Robert Stake. Hann kom með
byltingarkenndra hugmyndir
varðandi námsmat 1967 og hafði
hann haft mikil áhrif á mig.
En þú lést ekki staðar numið eftir
mastersprófið. Var það alltaf œtlun-
in að halda áfram?
Nei, síður en svo. Ég ætlaði mér
ekki að halda áfram, en þetta óf allt
saman upp á sig. Þegar ég var að
„ÉG FANN MIG
KNÚINN TIL AÐ
FINNA LAUSN,
SEM ÉG GÆTI
SÆTT MIG VIÐ.“