Börn og menning - 01.04.2006, Blaðsíða 18

18
Börn og menning
María Bjarkadóttir
Fíasól og Karen Karlotta - sjálfstæðar
stelpur sem læra af reynslunni
Eftir að bækurnar um Harry Potter komu
fram á sjónarsviðið hefur mikið verið fjallað
um það hversu ríkjandi sé að aðalpersónur
í barnabókum séu strákar. Oft er talað um
hvernig strákarnir eru gerðir að hetjum
sem kljást við alls konar vandamál og leysa
þau farsællega á meðan stelpurnar horfa á,
aðgerðarlausar. Stöku sinnum fá stelpurnar
að gegna hlutverki skynseminnar eða
samvisku strákanna, sem taka þó yfirleitt
lítið mark á þeim. Hlutverk Hermione,
vinkonu Harry Potters, hefur til að mynda
verið gagnrýnt í ófáum fræðigreinum og
þykir það þá heldur rýrt miðað við hlutverk
strákanna. Þetta mynstur má svo sjá í
ólíkustu bókum, allt frá hinum sívinsælu
Ævintýrabókum Enid Blyton til bóka sem
verið er að skrifa í dag.
Þetta virðist þó ekki vera tilfellið í íslenskri
barnabókaútgáfu, sem betur fer. Á
síðustu árum og jafnvel áratugum, hefur
fjöldinn allur af bókum þar sem stelpur
eru í aðalhlutverki verið gefinn út hér
á landi, bæði barna- og unglingabækur,
raunsæisbækur og fantasíur, draugasögur
og hversdagssögur, alvarlegar bækur og
bækur á léttum nótum. Sem dæmi um
velþekktar sögur má nefna Sitji Guðs
englar, þríleik Guðrúnar Helgadóttur frá 9.
áratugnum, Franskbrauð með sultu og fleiri
bækur Kristínar Steinsdóttur, og bækur
Ragnheiðar Gestsdóttur svo sem 40 vikur og
Sverðberinn, en allar hafa þær hlotið mikið
lof gagnrýnenda.
í nýlegum bókum Kristínar Helgu
Gunnarsdóttur, Fíasól í fínum málum
og Fíasól í Hosíló og bókum Guðrúnar
Helgadóttur um Karen Karlottu,
Öðruvísi dagar og Öðruvísi fjölskylda eru
aðalpersónurnar einnig stelpur. Þrátt fyrir
að vera mjög ólíkar eru þessar stelpur
báðar sjálfstæðar og ákveðnar og bjarga
sjálfar þeim málum sem upp koma í lífi
þeirra, í stað þess að láta einhvern annan
gera það fyrir sig. Bæði Fíasól og Karen
Karlotta eiga bestu vini sem eru strákar.
Besti vinur Fíusólar er Ingólfur Gaukur sem
býr á móti henni, og einn af bestu vinum
Karenar Karlottu er Jöri bróðir hennar.
Þessir strákar eru í aukahlutverkum en eru
hvorki leiðinlegir né „ruglaðir". Þeir eru
vinir stelpnanna og fullkomlega jafngildir
öðrum vinum. En hvað geta stelpur eins og
Fíasól og Karen Karlotta sagt jafnöldrum
sínum? Hverju geta þær komið á framfæri?