Börn og menning - 01.04.2006, Blaðsíða 35

Börn bæta heiminn
Örnefnasöfnun í Lapplandi
En nú er það sem sagt sagan um Ronju
ræningjadóttur. Líklega er hægt að setja
á langar tölur um það hvað verkið fjalli
eiginlega um, um efni og inntak sögunnar
um Ronju. Sumir sjá þar ugglaust það gamla
og unga eða nýja takast á - pínulítinn
Rómeó kannski og pínulitla Júlíu, þó með
'happy end' - aðrir sjá Ronju kannski sem
byltingarforingja og enn aðrir finna í henni
anarkista og grænfriðung - í það minnsta
friðarsinna. Gæti það gert hvern mann
vitlausan að leggjast í slíkar vangaveltur
og verður því ekki staldrað lengur við hér.
Hvernig sem því vfkur við virðist mega segja
að það sem heillar helst og hrífur bæði börn
og fullorðna þegar Ronja er annars vegar er
barnsleg réttlætiskennd hennar og því sem
hún kemur til leiðar. Ronja kemur á friði á
milli skógarbúa eftir áratuga langan ófrið
Matthfasar og Borka og feðra þeirra þar á
undan; hún er svo handviss og stefnuföst að
hún hikar ekki við að varpa sjálfri sér í hendur
óvinarinstil aðjafna leikinn svo réttlætið megi
örugglega sigra að lokum. Það er því ekki kyn
að Matthías segi við fyrrum erkifjanda sínn
en nú fóstbróður eftir að Ronja hefur slökkt
fyrir þeim stríðið: „Það er bara ekkert hægt
að ráða við þessi börn, nú á tímum!"
Sagt er að Astrid Lindgren hafi verið komin
á áttræðisaldur þegar hún hóf að leiða
hugann að Ronju og hún mun hafa lokið
við söguna á tveimur árum. Þann tíma sat
frú Lindgren einatt með gamla skólaatlasinn
sinn og ferðaðist með fingrinum og barst
sífellt norðar á bóginn; þar fann hún hentuga
umgjörð fyrir atburðina og kórrétt heiti á
fólk og staði. Þannig leiddi vísifingurinn hana
að stöðuvatninu Juronjaure í Lapplandi en
með því að sneiða af tvo fyrstu bókstafina í
þessu ágæta örnefni og þrjá þá síðustu hafði
aðalsöguhetjan Ronja fengið nafn við hæfi.
Erfiðar heimilisaðstæður
Inn i þennan norræna ævintýraskóg, með
skógarnornum, huldufólki og grádvergum
að ógleymdum kastala, leynigöngum og
helli, setti Astrid Lindgren síðan til þess
að gera tvö ofur venjuleg börn, strák og
stúlku, með alvanalegt heimilisböl og
foreldravandamál á bakinu. Þannig á Ronja
fyrir föður óforbetranlegan þvergirðing,
orðljótan ræningjalurk með siðferðisvitund
á við grádverg. En Matthías er naut með
barnshjarta og föðurástin takmarkalítil. Um
hríð virðist þvermóðskan og fjandskapurinn
ætla að yfirskyggja föðurástina, og mér
er nær að halda að þar sem Matthías
hafnar barni sínu sé komið eitthvert
áhrifamesta „mómentið" í samanlögðum
barnabókmenntum - maður veit alls ekki
hvort kökkurinn í hálsinum er fremur vegna
Ronju eða tréhaussins pabba hennar.
Lovísa móðir Ronju er öllu óræðari