Íslenskt mál og almenn málfræði - 2020, Síða 173

unar geti verið á máltileinkun og að hvaða marki sé hægt að læra tungumál
út frá því ílagi sem fæst með stafrænni tækni.
Í meistararitgerð Dagbjartar Guðmundsdóttur (2018) eru raktar niður-
stöður fjölmargra rannsókna á eðli og áhrifum stafrænnar málnotkunar.
Komið hefur í ljós að óvirkt stafrænt ílag, sem felur í sér hlustun og/eða
lestur eins og t.d. sjónvarpsáhorf, getur aldrei haft jafnmikil áhrif á mál-
færni og bein samskipti við annað fólk. Það getur hins vegar leitt til til-
viljanakenndrar máltileinkunar (e. incidental language learning), hvort sem
efnið er á fyrsta máli einstaklingsins eða öðru/erlendu máli, einkum með
því að auka orðaforða. Rannsóknir hafa enn fremur sýnt að efni á öðru
eða erlendu máli eykur frekar málfærni barns eða unglings í því máli ef
það er textað á móðurmáli áhorfanda (sjá t.d. Kuppens 2010; sjá einnig
umfjöllun Sigríðar Sigurjónsdóttur o.fl. 2020 og Irisar Eddu Nowenstein
o.fl. 2018).
Margar rannsóknir hafa aftur á móti sýnt að gagnvirkni stuðlar öðru
fremur að máltileinkun í gegnum stafræna tækni (sjá t.d. De Wilde og
Eyckmans 2017; Kuppens 2010; Roseberry o.fl. 2014). Rannsókn De
Wilde o.fl. (2019:8) sýnir t.a.m. fram á mikil tengsl gagnvirkra athafna og
samskipta sem fela í sér enskunotkun, eins og í tölvuleikjum og á sam-
félagsmiðlum, við færni 10–12 ára hollenskumælandi barna í ensku. Rann -
sókn Sundqvist (2009) leiddi til sambærilegra niðurstaðna en hún sýndi að
tölvuleikjaspilun 15–16 ára sænskra unglinga tengdist meiri færni í
ensku, sérstaklega meiri orðaforða. Þetta átti einkum við ef leikirnir voru
þannig að tveir eða fleiri spiluðu saman á netinu og áttu í samskiptum sín
á milli. Sylvén og Sundqvist (2012) gerðu svipaða rannsókn meðal 11–12
ára sænskra barna og fengu sömu niðurstöður.
Það er því ljóst að það sama gildir um stafrænt ílag og um ílag almennt,
það er misjafnlega gagnlegt og getur haft mismunandi áhrif, hvort sem
um er að ræða tileinkun fyrsta, annars eða erlends máls. Mikilvægt er að
ílag sé fjölbreytt og að það komi úr mismunandi áttum og stafrænt ílag er
því ekki sérlega vel til þess fallið að auka færni einstaklinga í ensku ef það
er bundið við einhliða miðlun, t.d. á sjónvarpsefni, þó að sjónvarpsáhorf
geti vissulega stuðlað að auknum orðaforða. Þegar stafræna ílagið er gagn-
virkt, t.d. í tölvuleikjum og samskiptum á netinu, gæti aftur á móti gegnt
öðru máli af því að þá er krafist virkra viðbragða. Þá þurfa einstaklingar
að nota málið sjálfir til að svara og bregðast við, en áðurnefndar rannsókn-
ir hafa sýnt að gagnvirk samskipti eru vænlegust til árangurs þegar kemur
að máltileinkun. Viðhorf skipta einnig miklu máli, en í málsambýlis -
fræðum er þekkt að það ýtir undir áhrif eins máls á annað ef málsamfélag
Stafrænt málsambýli íslensku og ensku 173