Íslenskt mál og almenn málfræði - 2020, Qupperneq 285

ill innblástur til þess að reyna að skoða fleiri þætti en einvörðungu tímaþáttinn.
Þetta varð m.a. kveikjan að því að ég reyndi að nýta skólaritgerðirnar, sérstaklega
bakgrunnsbreytur um nemendur Lærða skólans, til þess að varpa skýrara ljósi á
málstöðlunarferlið. Eru til dæmis tengsl milli tiltekinnar málnotkunar og skóla-
göngu (efri bekkja andspænis neðri bekkjum) eða útskriftareinkunnar (hárrar
einkunnar andspænis lágri einkunn eða öðrum sem útskrifuðust jafnvel ekki)?
Þetta var fylgni af öðru tagi en HÞ spurði um og Hinrichs o.fl. (2015) hafa rann-
sakað en hana má engu að síður telja viðbótarrök fyrir því að fleiri þættir skipti
máli varðandi áhrif málstöðlunar en þróun einvörðungu í tíma (sjá ritg. kafla
3.4.3, 4.3.4 og 5.4.4 og (svar við) spurningu 3 frá Caroline Heycock).
Ég gerði hins vegar líka tilraunir með að byggja sérstök málstöðlunaráhrif
inn í tölfræðilíkan hliðstætt aðferðum Hinrichs o.fl. (2015) til þess að mæla
fylgni af því tagi sem HÞ spyr um. Þannig bjó ég til breytur af ýmsu tagi til þess
að mæla eða ákvarða hlutfall hverrar málbreytu fyrir þann höfund (eða texta).
Tilraunir með líkön með þessum breytum misheppnuðust allar með villum í
samleitni (e. convergence) og fylgni var aldrei marktæk. Nú getur ómarktæk
fylgni auðvitað verið áhugaverð ef við getum ályktað sem svo út frá því: það er þá
a.m.k. ekkert sem bendir til þess að marktæk fylgni sé milli þess að nota sjaldan
breytu X og að nota sjaldan breytu Y. Þegar villa í samleitni kemur upp er hins
vegar óheimilt að túlka líkan og ekkert hægt að segja um útkomuna. Villur af
þessu tagi komu ekki á óvart því að textamagn á bak við hvern einstakling er nær
undantekningalaust lítið og þá reynir mjög á þanþol líkansins. Þetta er aftur á
móti atriði sem mig langar að skoða í framtíðinni. Það kallar að öllum líkindum á
þéttara gagnasafn svo að allar breyturnar fái tækifæri til að birtast (eða birtist
marktækt ekki) hjá sama höfundinum. Ég tel mitt safn ekki hafa uppfyllt þetta
skilyrði nægilega vel og þar við situr — í bili.
Að lokum: Ég get auðvitað ekki verið ósammála samantektinni í niðurlagsorðun-
um í andmælaræðu HÞ. Þó að ekki hafi tekist eins vel að nýta setningafræði -
kenningar til að varpa ljósi á breytileikann innan sá/hinn og maður og „prófa
ýmsar fræðilegar tilgátur um viðfangsefnið og hafna sumum“ (sbr. lokaorð HÞ)
og í fyrstu tilviksrannsókninni, eru samt nokkur atriði í ritgerðinni sem mér
þykir vert að draga fram í þessu samhengi. Þannig segi ég (bls. 143) að bent hafi
verið á beygingafræðilega þætti sem mögulega skýringu á ólíkri notkun lausa og
viðskeytta greinisins innan skandinavísku málanna (sbr. Vangsnes 2003) þar sem
lýsingarorð hindri nafnorðsfærslu í málum án ríkulegrar fallmörkunar. Þessi til-
gáta fellur auðvitað afar illa að íslensku 19. aldar gögnunum — og ekki síður að
þeirri lýsingu og greiningu á breytileikanum sem birtist hjá Pfaff (2015). Ég
ákvað því að eyða ekki púðri í að ræða það atriði nánar en gert er.
Pfaff (2015) legg ég til grundvallar minni greiningu en bendi jafnframt á (sjá
kafla 4.5.3) að greining hans spái rangt fyrir um dreifingu veikrar og sterkrar
beygingar lýsingarorða með lausa greininum. Niðurstaða mín er sú að ekki sé
Svör við andmælum Höskuldar Þráinssonar 285