Íslenskt mál og almenn málfræði - 2020, Side 341

Ritfregnir
Tvær nýjar bækur með tengingu við forníslensku
Ivar Berg: Språket som vart norsk: Språkhistorie frå urnordisk til 1800-talet.
Universitetsforlaget, Ósló. 2019. 144 bls.
Jan Alexander van Nahl og Astrid van Nahl: Einführung in die altwestnor-
dische Sprach- und Literaturgeschichte. Helmut Buske, Hamborg. 2019. XIX,
234 bls.
Það er sérstakt fagnaðarefni að kynna í fáum orðum tvær nýjar bækur í norræn-
um fræðum sem báðar hafa sérstaka tengingu við Ísland almennt og íslenskt mál
að fornu sérstaklega. Höfundarnir eru annars vegar Ivar Berg, prófessor í nor-
rænum fræðum við háskólann í Þrándheimi (NTNU), og hins vegar mæðginin
Jan Alexander van Nahl og Astrid van Nahl. Jan Alexander er lektor í íslenskum
bókmenntum fyrri alda við Íslensku- og menningardeild Háskóla Íslands en
Astrid hefur lengi kennt norræn fræði við háskólann í Bonn. Allir eru höfundarnir
valinkunnir Íslandsvinir.
Bók Ivars Berg er rituð á nýnorsku og fjallar um norræna málsögu, með áherslu
á þróun norsku frá frumnorrænu til þeirra málafbrigða sem mótuðust á 19. öld.
Hún er frekar stutt, 134 bls. af texta en við bætast 10 bls. af öðru efni: viðauki,
heimildaskrá og atriðisorðaskrá. Umfjöllunin virðist miðuð við nemendur í efri
bekkjum í framhaldsskólum og grunnnámskeiðum á háskólastigi en gæti jafnvel
kveikt áhuga hjá fróðleiksfúsum almenningi. Bókin er mjög aðgengilegur inn-
gangur að norrænni málsögu. Þar er stiklað á stóru í sögu norrænu með hliðsjón
af norskri málþróun. Vegna þess hve bókin er knöpp gefst þar ekki tóm til að fara
að ráði út í fínni blæbrigði norrænnar málfræði. Engu að síður nær höfundur að
drepa á fjölmörg atriði sem oft er ekki minnst á í umfangsmeiri ritum. Meðal
annars er velt upp spurningum eins og í hverju málsaga felist og hver sé munur-
inn á sögulegri og samtímalegri nálgun á tungumál. Norska er skoðuð í tengslum
við þá málaætt sem hún tilheyrir, drepið er á indóevrópska og germanska skyldleik -
ann og sagan svo rakin frá frumnorrænu til 19. aldar. Áhugaverð textadæmi gefa
lesandanum góða tilfinningu fyrir viðfangsefninu. Eðlilega er getið um tæknileg
atriði eins og hljóðskipti, hljóðvörp og klofningu, að ógleymdu stóra brottfalli
(„synkópunni“). Ótvíræður kostur við bókina er að hún er ekki bara upptalning
á einstökum breytingum heldur eru þær settar í sögulegt samhengi. Enn fremur
er fjallað um norskar mállýskur, mun á talmáli og ritmáli og áhrif tungumála
hvert á annað (málsambýli). Litmyndir, kort og greinargóðar töflur og skýringar-
myndir prýða bókina og hjálpa til að gera hana notendavæna. Í viðaukanum eru