Hinsegin dagar í Reykjavík - ágú. 2015, Blaðsíða 13

Í doktorsrannsókn þinni er sjónum beint
að reynslu hinsegin nemenda í íslenskum
framhaldsskólum. Hvernig kom þetta
viðfangsefni til og hverjar voru helstu
niðurstöðurnar?
Þetta er málaflokkur sem ég hef lengi
haft mikinn áhuga á og verið forvitinn
um enda eru nær engar rannsóknir til
hérlendis um reynslu hinsegin nemenda
af íslenska skólakerfinu. Ég hafði
stundað kennslu í framhaldsskólum
nokkuð lengi og fannst hinsegin
ungmenni fara á mis við margt það sem
gagnkynhneigð skólasystkini þeirra
voru að upplifa. Það vakti líka athygli
mína að margir krakkar sem ég var að
kenna komu ekki úr skápnum fyrr en
eftir að framhaldsskóla lauk sem vakti
spurningar um hvort það væri eitthvað
kerfislægt innan skólanna sem héldi
aftur af þeim.
Meginniðurstaða rannsóknarinnar er
sú að það er ákveðin gjá á milli þess sem
er að gerast í íslensku samfélagi annars
vegar og íslenska skólakerfinu hins vegar
hvað varðar hinsegin málefni. Á sama
tíma og íslenskt samfélag breytist og
verður sífellt frjálslyndara í málefnum
hinsegin fólks erum við ekki að sjá þær
breytingar birtast innan skólakerfisins,
sem heldur áfram að vera íhaldssamt
og viðheldur ákveðnu umhverfi, eða
rými, sem gerir ráð fyrir að allir séu
gagnkynhneigðir. Skólakerfið hefur ekki
náð að halda í við þá frjálslyndisþróun
sem hefur átt sér stað í samfélaginu og
þess vegna verðum við vitni að því þegar
bæjarfélag eins og Hafnarfjörður leggur
fram tillögu um að auka hinseginfræðslu
innan skólanna að það verður allt
vitlaust!
Hvernig komstu í samband við
nemendurna?
Ég beitti ýmsum leiðum til að finna
nemendur fyrir rannsóknina. Í skólanum
þar sem ég kenndi voru nokkrir hinsegin
krakkar sem ég setti mig í samband
við. Ég sendi líka bréf til námsráðgjafa
margra framhaldsskóla og spurðist fyrir
um hvort einhver hefði leitað til þeirra
vegna kynhneigðar sinnar. Í gegnum
ungliðahóp Samtakanna ‘78 komst ég
einnig í samband við nokkra nemendur.
Hins vegar var áhrifaríkasta leiðin hin
svokallaða snjóboltaleið, þar sem einn
nemandi kom mér í samband við annan
nemanda og svo koll af kolli.
Öllum krökkunum sem ég hafði
samband við fannst mjög merkilegt
að einhver væri að rannsaka þessi mál
og þau voru mjög jákvæð gagnvart
rannsókninni. Ég skynjaði að þeim
fannst greinilega eitthvað vanta innan
skólakerfisins og því vildu þau leggja
sitt af mörkum til þess að rannsóknin
gengi vel. Ég fékk greiðan aðgang að
persónulegum sögum þeirra og upplifun.
Í samtölunum kom fljótlega í
ljós að innan þeirra framhaldsskóla
sem krakkarnir sóttu var öll fræðsla
um kyn, kynhneigð og kynlíf mjög
einsleit og einhliða. Skólabækur
fjölluðu lítið sem ekkert um hinsegin
veruleika og öll fræðsla um kynlíf
var á gagnkynhneigðum og frekar
neikvæðum nótum þar sem umræðan
snerist nær eingöngu um barneignir
og kynsjúkdóma. Það má fullyrða að
það sé búið að læknisvæða kynfræðslu
innan íslenskra framhaldsskóla enda
sjáum við að þeir sem fræða ungmenni
helst um kynlíf eru læknanemar sem
koma í heimsóknir í skólana en þeir
hljóta að hafa ákveðnar áherslur í sínum
málflutningi aðrar en tilfinningalíf og
kynvitund.
Þú segir að nemendurnir hafi verið mjög
meðvitaðir um að skólaumhverfi þeirra
væri gagnkynhneigt og að sú vitund hafi
virkjað þá til ýmiss konar viðbragða?
Frá upphafi lagði ég áherslu á að
nálgast viðfangsefnið á þann veg
að nemendurnir kæmu fram sem
gerendur en ekki þolendur. Í erlendum
rannsóknum er orðræðan nær alltaf á
þann veg að nemendur séu þolendur á
einhvern máta en þá týnist að margir
þeirra eru líka virkir þátttakendur í
umhverfi sínu. Nú er rétt að hinsegin
ungmenni eru tölfræðilega líklegri til að
misnota áfengi, fíkniefni og taka eigið líf
en sá málflutningur er aðeins lítill hluti
af þeim veruleika að vera ung hinsegin
manneskja. Ég vildi draga fram þá
þætti sem sýna að krakkarnir eru virkir
þátttakendur í að móta umhverfi sitt og
storka reglulega þeim gagnkynhneigða
ramma sem skólinn setur þeim.
Gott dæmi um þess konar storkun
kom frá stúlku sem ég segi frá í
rannsókninni, köllum hana Dani. Dani
þurfti að skrifa ritgerð fyrir þýskuáfanga
þar sem verkefnið var að segja frá
síðustu helgi og hvað hún hefði gert.
Dani skrifaði grein þar sem hún talaði
um samband sitt við kærustuna sína
og að þær hefðu farið í bíó. Textinn
var skrifaður skýrt þannig að um væri
að ræða tvær stúlkur. Með þessu móti
var Dani að að skapa hinsegin rými
innan skólakerfisins til að segja frá sinni
lesbísku lífsreynslu. Skólakerfið brást
hins vegar við með því að leiðrétta
ritgerðina og þegar Dani fékk hana
til baka var búið að „leiðrétta“ kyn
kærustunnar í karlkyn því stelpan
hefði örugglega verið að gera bölvaða
málfræðivillu! Þetta er gott dæmi um
hvernig fólk skapar sér rými og hvernig
umhverfið bregst við því.
Orðnotkun á borð við „faggi“,
„helvítis homminn þinn“ eða að
eitthvað væri „svo gay“ kallaði líka fram
viðbrögð hjá krökkunum. Mörg þeirra
13