Fræðaþing landbúnaðarins - 13.02.2009, Síða 120

118 | FRÆÐAÞING LANDBÚNAÐARINS 6, 2009
Staða mála á íslandi
Nú er svo komið að verulegur ljöldi smáframleiðenda hefur hafið framleiðslu á stað-
eða svæðisbundnum matvælum á Islandi. Þá er vitað um marga sem eru í
startholunum. Allt í kringum landið hafa verið sett upp tengslanet eða samstarfsklasar
sem ætlað er að vinna að uppbyggingu smáframleiðslu. Klasamir em yfirleitt
takmarkaðir landfræðilega út frá landshlutum og héruðum. Þegar farið er yfir stefnu
þeirra kemur í ljós að fæstir þeirri hafa mælanleg markmið um hverju þeir skuli
áorka. Eins er stefna þeirra um nálgun uppbyggingar í flestum tilvikum óljós. Ætla
klasamir að stuðla að uppbyggingu stað- eða svæðisbundina framleiðslu eða hvort
tveggja? Er markmiðið að samtvinna matvælaframleiðsluna við aðrar atvinnugreinar
eins og ferðaþjónustu. Ætlar hver klasi að auglýsa vömr sýnar sameiginlega, er
áherslan á markaðsmál eða vömþróun og svo mætti lengi telja. Eftir að hafa greint
starfsemi klasanna út frá fyrirliggjandi upplýsingum kemur í ljós að einn þeirra
(Austurlamb) flokkast undir það sinna eingöngu sameiginlegri markaðssetningu á
framleiðsluvörum bænda. Aðrir klasar á landinu virðast hafa blandaða aðkomu þar
sem allir þeir sem hafa áhuga á smáframleiðslu matvæla og markaðssetningu stað- og
svæðisbundina afurða eru boðnir velkomnir. Aðeins starfar einn samstarfsvettvangur
um smáframleiðslu á landsvísu sem er Beint frá býli. Beint frá býli er félag bænda
sem stunda eða hyggjast stunda sölu afurða beint frá býli bóndans á Islandi.
Tilgangurinn er að hvetja til heimavinnslu og sölu beint frá bændum og vinna að
hagsmunum þeirra. Ljóst er að Beint frá býli er mikilvægur vettvangur bænda sem
vilja heQa eða stunda heimavinnslu smáframleiðsluafurða og sem slíkur virkar hann
mjög vel. Beint frá býli vettvangurinn er hins vegar takmarkaður eins og er að því
leyti að hann er vettvangur bænda en ekki smáframleiðanda. Það er því mikilvægt að
hagmunavettvangurinn Beint frá býli standi ekki í vegi fyrir frekari uppbyggingu á
landsvettvangi smáframleiðenda.
A síðustu misserum hafa komið til sögunnar mjög áhugaverð átaksverkefni til að
styðja við eflingu smáframleiðslu.
Eitt slíkt verkefni er stefnumót bænda og hönnuða en fengist hefur ljárstuðningur í
verkefnið frá Tækniþróunarsjóði. Verkefnið er þannig sett upp að leiddir eru saman
bændur og hönnunamemar Listaháskóla Islands sem síðan fara í gegnum
vömþróunarferli með stuðningi frá matvælafræðingum þannig að afraksturinn verður
smáframleiðsluafurð tilbúin til markaðssetningar. Þetta verkefni hefur þegar skilað
tveimur fullbúnum afurðum á markað sem eru rabarbarakaramella frá Löngumýri og
sláturterta á Möðrudal. Séu þessar afurðir greindar út frá þeim skilgreiningum sem
fjallað hefur verið um hér kemur í ljós að þær falla í sitt hvorn flokkinn.
Rabarbarakaramellan er dæmi um svæðisbundna afurð sem framleitt er á ákveðnum
stað en markaðssett sem hágæðaafurð utan svæðis jafnt sem innan þess. Sláturtertan
er hins vegar staðbundin afurð, hún er verður aðeins framleitt og seld að Möðrudal.
Matis ohf hefur nú opnað Matarsmiðju á Homafirði. Matarsmiðjan er rannsóknar og
þróunaraðstaða fyrir nýsköpun í smáframleiðslu matvæla. Aðstöðuna má einnig nota
til að stíga fyrstu skrefin í smáframleiðslu með því að leiga aðgang að sérhæfðum
tækum. A Islandi hefur ekki verið til staðar slik aðstaða. Með opnun Matarsmiðju á
Homafírði hefur Matís markvisst hafíð virkan stuðning við nýsköpun í
smáframleiðslu matvæla á landsvísu. Aðstaðan verður aðgengileg öllum sem áhuga
hafa gegn sanngjörnu gjaldi. Þannig verður mögulegt fyrir frumkvöðla að leigja
aðgang bæði að tækjum og þekkingu til að fara í gegnum vömþróunarferlið og helja
smáframleiðslu matvæla á skilvirkari hátt en áður hefur verið hægt hérlendis.