Morgunblaðið - 06.05.2021, Side 6

6 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 6. MAÍ 2021
NILFISK VINNUR
VERKIÐ Á METHRAÐA
REKSTRARLAND verslun | Vatnagörðum 10 | 104 Reykjavík | Söluver 515 1100 | rekstrarland.is
OPIÐ ALLA
VIRKA DAGA
KL. 8–17
P
ip
a
r\T
B
W
A
Gólfþvottavélar og ryksugur fyrir hótel, fyrirtæki og iðnað
Andrés Magnússon
andres@mbl.is
Ragnar Schram, framkvæmdastjóri
SOS-barnaþorpa á Íslandi, segir að
samtökin geti ekki lokað augunum
fyrir því sem miður kann að hafa far-
ið í starfsemi alþjóðasamtakanna í
ýmsum löndum. Hagsmunir
barnanna þurfi að vera í fyrirrúmi og
þeir sem styrki starf þeirra verði að
vera vissir um að fé þeirra sé vel var-
ið og að ekkert misjafnt fái að þrífast
í skjóli samtakanna.
Í ljós hefur komið að alþjóðasam-
tökin hafa ekki staðið sig sem skyldi
við að rannsaka ábendingar og um-
kvartanir um barnaverndarbrot,
jafnvel hætt rannsókn í miðjum klíð-
um án skýringa. SOS-barnaþorp á
Íslandi og víðar hafa gengist fyrir
rannsókn á slíkum kvörtunum og
meðferð þeirra, sem kalli á gerbreytt
vinnubrögð og nýja forystu alþjóða-
samtakanna.
Ábendingar um frávik
„Við vorum með verkefni á Fil-
ippseyjum, sem m.a. er styrkt af ut-
anríkisráðuneytinu, þegar okkur
bárust skilaboð um að framkvæmda-
stjórinn þar í landi hefði verið rekinn
á hæpnum forsendum og hann teldi
að þar hefði verið brotið gegn sér,“
segir Ragnar í viðtali við Morgun-
blaðið.
„Ég athugaði málið, fékk öll gögn
og gat ekki séð að tilefni væri til þess
að víkja honum frá störfum. Ég
grófst frekar fyrir um þetta hjá al-
þjóðasamtökunum, en kom hvar-
vetna að lokuðum dyrum hjá yfir-
stjórninni og fékk loks skilaboð um
það að sjálfur Siddhartha Kaulm for-
seti alþjóðasamtakanna, hefði látið
þau boð út ganga að þetta mál skyldi
ekki rannsakað frekar.
Þetta gaf auðvitað ákveðna ábend-
ingu um að ekki væri allt með felldu.“
En svo fenguð þið skýrari dæmi?
„Jú, nokkru síðar taka mér og
nokkrum öðrum í hreyfingunni í hin-
um og þessum löndum að berast upp-
lýsingar með einkaskilaboðum frá
bæði núverandi og fyrrverandi
starfsfólki þar, sem segist hafa sögu
að segja. Þar komu fram ýmsar
ávirðingar, en kannski ekki síst að
því hefði ekki verið trúað og ekki
brugðist við ábendingum þeirra í
nokkru. Þess vegna leituðu þau til
okkar.“
Ráðist í eigin rannsókn
Við réðum ráðum okkar og kom-
umst að þeirri niðurstöðu að það
væri ekki rétt að leita til sjálfs forset-
ans með þetta mál, eins og við mynd-
um annars gera, heldur leituðum við
til norskrar lögmannsstofu, sem
rannsakaði þessi mál, safnaði gögn-
um, tók viðtöl við umkvartendur og
vitni, svo úr varð fimm mánaða rann-
sókn.
Lögmannsstofan skilaði niðurstöð-
um sínum í liðinni viku og þær voru
að þessar ásakanir séu rökstuddar,
að brotalöm sé hjá alþjóðasamtökun-
um hvað varðar barnaverndarmál og
eftirfylgni þeirra, og að stjórnsýsla
alþjóðsamtakanna sé óvirk á þessu
sviði og að við þurfum heldur betur
að taka til þar.“
Yfirhylming
„Við höfum skrifað undir alþjóða-
sáttmála sem kveða á um hvað skuli
gera ef það koma upp barnavernd-
armál, grunsemdir eða ásakanir um
slíkt. Það er ákveðið verklag áskilið
um það, en niðurstaða lögmannsstof-
unnar var að þeim reglum væri ekki
alltaf fylgt.
Þarna ræðir í raun um tvíþættan
vanda, annars vegar hin eiginlegu
barnaverndarmál og hins vegar að
alþjóðasamtökin hafi ekki rækt eft-
irlitshlutverk sitt sem skyldi, jafnvel
litið undan.“
Stappar það nærri yfirhylmingu?
„Já. Eða ekkert nærri, það er bara
yfirhylming. Sum þessara brota, sem
fjallað er um í skýrslunni, voru
þekkt, þ.e.a.s. að við vissum um ásak-
anirnar en hafði verið sagt að rann-
sókn hefði leitt í ljós að þær ættu
ekki við rök að styðjast. Nú hefur
hins vegar komið á daginn að rann-
sókn hefði einfaldlega verið stöðv-
uð.“
Hvernig brot er um að ræða?
„Þetta eru alls kyns brot. Barna-
verndarmál geta innifalið í sér ein-
elti, vanrækslu, naumt fæði, löðrung,
líkamlegar refsingar, of mikinn aga,
andlegt eða líkamlegt ofbeldi, kyn-
ferðisofbeldi; gerandi getur verið
starfsmaður, gerandi getur verið
annað barn og svo framvegis, mis-
alvarleg brot en brot samt.“
Mörg og misalvarleg brot
Hvað eru þetta mörg brot?
„Við getum ekki fullyrt um það.
Við létum aðeins rannsaka þau mál,
sem var kvartað undan við okkur, og
taka aðeins til nokkurra barnaþorpa
í örfáum löndum. Þess vegna getum
við ekki dregið neinar ályktanir af
þeirri tölu tilvika, sem þar kemur
fram, enda um undantekningar að
ræða. Við megum ekki gleyma að á
vegum samtakanna starfa um 39
þúsund manns, en þarna ræðir að-
eins um nokkra einstaklinga.
Við verðum að vona að þetta séu
fátíðar undantekningar, alvarlegar
sem þær eru. Hitt er verra þegar
þeir bregðast, sem eiga að hafa eft-
irlit með þessu, eiga að grípa inn í
þegar eitthvað misjafnt kemur í ljós.
Og bregðast af ásettu ráði, virðist
vera.“
Hvað með tölfræði samtakanna?
„Alþjóðasamtökin gefa árlega út
barnaverndarskýrslu, sem er öllum
opin. Þannig vitum við að árið 2019
hafi 617 tilvik verið tilkynnt, sem
innihalda alls kyns mál. Mér sýnist
að um 100 þeirra snúist um líkamlegt
eða kynferðislegt ofbeldi. Þetta þarf
að skoðast í því samhengi að við er-
um með 65 þúsund börn á okkar
framfæri allan sólarhringinn. Auk
þess eru um 3-400 þúsund börn, sem
við styðjum við, þótt við önnumst þau
ekki.“
Langflestir gott fólk
En starfsmennirnir?
„Af þessum 39 þúsund einstakling-
um eru langflestir gott og heilsteypt
fólk, sem ekkert vill frekar í lífinu en
að gefa þessum börnum nýtt tæki-
færi, ástúð og umönnum. Margar af
SOS-mæðrunum – þetta eru lang-
mest konur – hafa alið upp tugi
barna, margar kynslóðir. Börnin lýsa
þeim sem verndarenglum og hetjum.
En svo eru skemmdu eplin. Þau eru
til þarna eins og alls staðar í mann-
legu samfélagi, en þegar yfirstjórnin
vanrækir að fjarlægja þau, þá þarf að
gera eitthvað. Og það er það sem er
verið að gera með þessari skýrslu.“
Hvað verður gert við skýrsluna?
„Við höfum kynnt hana fyrir
stjórn alþjóðasamtakanna og hún tók
henni alvarlega og hefur þegar gripið
til aðgerða. Sérstök óháð rannsókn-
arnefnd hefur verið skipuð til þess að
fara yfir málið, það á að stofna emb-
ætti umboðsmanna í öllum löndum
og það á að stofna bótasjóð.“
Treystið þið þessum aðgerðum?
„Ja, við höfum ekki ástæðu til ann-
ars, en við munum ljóslega fylgjast
grannt með.“
Kallar þetta á meira eftirlit af ykk-
ar hálfu?
„Ja, það mun a.m.k. ekki minnka.
Og þetta snýst líka um einstaklinga í
forystunni, sem við höfum óskað eftir
að víki, a.m.k. meðan á rannsókn
málsins stendur.“
Mikið áfall
Þetta hlýtur að vera ykkur áfall og
setja allt ykkar starf úr skorðum.
SOS-barnaþorp eiga allt sitt undir
velvilja, trausti og örlæti almenn-
ings. Óttist þið ekki að með því að
greina frá þessu kippið þið fótunum
undan ykkur?
„Jú, auðvitað höfum við áhyggjur
af því. En það verður bara að hafa
sinn gang. Við getum ekki tekið þátt í
yfirhylmingu og við viljum að okkar
styrktaraðilar viti hvað er í gangi.
Við viljum að þeir viti að við séum
hreinskilin um þetta, að þeir geti
treyst því að við lokum ekki augun-
um fyrir svona löguðu, af því að við
erum í þessu til þess að hjálpa börn-
um í neyð.
Ef það hefur þá afleiðingu að þeir
hætti að treysta okkur og hætti að
láta fé af hendi rakna til SOS-barna-
þorpa, þá verðum við bara að taka
því. Við viljum ekki og getum ekki
tekið við peningum til þess að senda
áfram í starf, sem við höfum efa-
semdir eða grunsemdir um.
Ég vil hins vegar biðla til styrkt-
araðila okkar, sem eru ríflega 30 þús-
und talsins, að treysta því að við gæt-
um gegnsæis og unnum okkur ekki
hvíldar fyrr en við erum fullviss um
að þessi mál séu komin í lag, að hinir
brotlegu axli ábyrgð.“
Og þið hafið haft frumkvæði að
því?
„Það er kannski ekki aðalmálið, en
já, við gerðum það.“
„Tökum ekki þátt í yfirhylmingu“
- Rannsókn leiðir í ljós að alþjóðasamtök SOS-barnaþorpa leiddu kvartanir um barnaverndarbrot hjá sér
- Framkvæmdastjóri SOS-barnaþorpa á Íslandi segir að takast verði á við erfiðan sannleika málsins
Morgunblaðið/Kristinn Magnússon
Barnahjálp Ragnar Schram, framkvæmdastjóri SOS-barnaþorpa á Íslandi, segir að velferð barna verði ávallt að
vera í fyrirrúmi, hvað sem það kosti. Gegnsæi og hreinskilni um það sem miður hafi farið sé nauðsynleg.