Morgunblaðið - 01.06.2021, Blaðsíða 13

FRÉTTIR 13Erlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 1. JÚNÍ 2021
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
„Við höfum krafist skýringar frá
Dönum á þessu og komið áhyggjum
okkar og vonbrigðum alveg skýrt á
framfæri,“ segir Guðlaugur Þór
Þórðarson, utanríkis- og þróunar-
málaráðherra, um fregnir þess efnis
að leyniþjónusta danska hersins,
FE, hafi aðstoðað bandarísku þjóð-
aröryggisstofnunina NSA við hler-
anir á æðstu ráðamönnum í Þýska-
landi, Svíþjóð, Noregi og
Frakklandi.
Stjórnvöld í þeim ríkjum hafa
einnig leitað svara hjá Dönum eftir
að danska ríkisútvarpið, DR, greindi
frá því á sunnudagskvöldið að NSA
hefði nýtt sér danska sæstrengi á
árunum 2012-2014 til þess að fá að-
gang að smáskilaboðum, símtölum
og netnotkun ýmissa háttsettra
stjórnmálamanna í ríkjunum, þar á
meðal Angelu Merkel Þýskalands-
kanslara, Frank-Walter Steinmeier,
þáverandi utanríkisráðherra Þýska-
lands, og Peer Steinbruck, sem þá
var leiðtogi þýsku stjórnarandstöð-
unnar.
Spurt hvort fylgst hafi verið
með íslenskum hagsmunum
Í svari Niels Fastrup og Lisbeth
Quass, fréttamanna DR, við fyrir-
spurn Morgunblaðsins segir að þau
hafi ekki rekið augun í Ísland í þeim
gögnum sem þau hafa farið yfir til
þessa, en að það útiloki ekki að svo
verði þegar gögnin verði skoðuð
frekar.
Guðlaugur Þór segir að embættis-
menn utanríkisráðuneytisins hafi
rætt við bæði staðgengil danska
sendiráðsins hér á landi og fulltrúa
danska varnarmálaráðuneytisins
vegna málsins. „Við höfum krafist
þess að Danir skýri undanbragða-
laust hvort það hafi verið fylgst með
íslenskum hagsmunum, þar með tal-
ið íslenskum stjórnmálamönnum,
embættismönnum, stofnunum, fyrir-
tækjum eða einstaklingum hér á
landi,“ segir Guðlaugur Þór.
Hann segist aðspurður ekki eiga
von á öðru en að Danir muni veita
skýr svör, og að einnig verði leitað
svara hjá Bandaríkjastjórn. „Það er
sama hvaða bandamaður á í hlut, við
viljum vita hvort eitthvað slíkt hafi
verið í gangi, en fyrst viljum við fá
sem gleggstar upplýsingar frá Dön-
um,“ segir Guðlaugur Þór, og bætir
við að nærtækast sé að álykta að
njósnir á íslenskum hagsmunum ef
einhverjar voru hafi farið í gegnum
þessa boðleið.
„Óásættanleg“ hegðun
Emmanuel Macron Frakklands-
forseti og Angela Merkel Þýska-
landskanslari sögðu í gær að þau
væntu þess að bæði Bandaríkja-
menn og Danir myndu veita útskýr-
ingar á ásökunum sem bornar voru
fram í fréttum DR, en þau héldu í
gær fjarfund sín á milli. Sagði Mac-
ron þessa hegðun vera óásættanlega
meðal bandamanna, og enn óásætt-
anlegra milli samstarfsríkja innan
Evrópusambandsins, og lýsti Mer-
kel sig sammála orðum Macrons
þegar leiðtogarnir ávörpuðu fjöl-
miðla eftir fund sinn.
Trine Bramsen, varnarmálaráð-
herra Danmerkur, vildi hvorki stað-
festa né neita frétt DR og sagði hún
við AFP-fréttastofuna að „kerfis-
bundnar hleranir á nánum banda-
mönnum væru óásættanlegar“. Þá
vildu talsmenn leyniþjónustu danska
hersins ekki tjá sig um málið. Varn-
armálaráðherrar Noregs og Sví-
þjóðar, þeir Frank Bakke-Jensen og
Peter Hultquist, hafa báðir sett sig í
samband við Bramsen vegna máls-
ins og krafist útskýringa, og einnig
rætt saman um stöðuna.
Erna Solberg, forsætisráðherra
Noregs, sagði að það væri óásættan-
legt fyrir ríki sem væru í nánu
bandalagi að njósna hvert um annað.
Í fréttaflutningi DR kom meðal
annars fram að aðgerðin hefði verið
kölluð „Dunhammer“ og að skýrsla
um hana hefði verið lögð fyrir yfir-
menn FE í maí 2015. Ekki væri hins
vegar ljóst á þessari stundu hvort
njósnirnar hefðu haldið áfram eftir
það.
Bramsen var hins vegar greint frá
Dunhammer-aðgerðinni í ágúst á
síðasta ári, en skömmu síðar var
Lars Findsen, þáverandi yfirmanni
leyniþjónustu danska hersins, vikið
tímabundið frá störfum. Var þá sú
ástæða gefin upp að stofnunin hefði
mögulega brotið lög með því að
njósna um danska þegna undanfarin
sex ár og deilt þeim upplýsingum
með öðrum ríkjum.
AFP
Hlýtt á Merkel Þessu þýska kosningaskilti frá árinu 2014 hefur verið breytt með einföldu veggjakroti til að lýsa
yfir að NSA, þjóðaröryggisstofnun Bandaríkjanna, hefði náð miklum árangri í Evrópu með hlerunum sínum.
Krefja Dani skýringa
- Leyniþjónusta danska hersins er sögð hafa aðstoðað NSA við hleranir á
ráðamönnum í Evrópu - Ekki útilokað að hleranirnar hafi náð hingað til lands
Yair Lapid, leiðtogi ísraelsku
stjórnarandstöðunnar, sagði að
mörg ljón væru enn á veginum áður
en hægt yrði að mynda ríkisstjórn.
Helsti tilgangur stjórnarinnar virð-
ist sá að koma Benjamín Netanyahu
forsætisráðherra frá völdum, og
sagði Lapid vonast til þess að þeir
flokkar sem nú væru í stjórnar-
myndunarviðræðum myndu ná sam-
an um „hið æðra markmið“.
Lapid hefur átt í viðræðum við
Naftali Bennett, sem sagður er
hægrisinnaður þjóðernissinni, um
myndun „breytingastjórnar“, en
fjöldi annarra flokka þarf einnig að
koma að myndun stjórnarinnar til
þess að hún nái tilskildum meiri-
hluta í Knesset, ísraelska þinginu.
Bennett lýsti því yfir á sunnudag-
inn að hann væri tilbúinn til að
ganga til liðs við slíka „þjóðstjórn“
þrátt fyrir að hann og Lapid væru
ekki með svipaðar skoðanir. Er
stefnt að því að þeir tveir myndu þá
skiptast á að fara með forsætisráðu-
neytið.
Flokkarnir hafa frest fram til
miðvikudagskvöldsins til þess að
mynda starfhæfa ríkisstjórn, sem
nýtur stuðnings 61 af 120 þing-
mönnum. Takist það ekki mun þurfa
að kjósa aftur í Ísrael, og yrðu það
fimmtu kosningarnar á síðustu
tveimur árum. Lapid sagðist hins
vegar vera bjartsýnn á að takist að
mynda stjórn, þrátt fyrir að enn
væri nokkuð í land.
Netanyahu varaði á sunnudaginn
við því að í vændum væri vinstri
stjórn sem yrði hættuleg Ísraelsríki
sjálfu. Sakaði Netanyahu Bennett
um „svik aldarinnar“ fyrir að hafa
boðið sig fram sem hægri mann,
eingöngu til þess að taka höndum
saman við vinstri flokkana.
Bennett hefur hins vegar sakað
Netanyahu um að vilja sökkva
hægri flokkum Ísraels í fen með sér,
og vísaði þar til ákæra vegna spill-
ingarmála sem forsætisráðherrann
stendur nú frammi fyrir.
Ljón á vegi nýrr-
ar ríkisstjórnar
- Reynt að koma Netanyahu frá
AFP
Ísrael Netanyahu berst til þrautar.
Kínversk stjórnvöld hyggjast leyfa
pörum að eignast þrjú börn, eftir
að manntal sýndi að meðalaldur
Kínverja færi nú mjög hækkandi.
Á árunum 1980 til 2016 var kín-
verskum pörum einungis heimilt
að eignast eitt barn til þess að
sporna við fólksfjölgun í landinu,
en undanfarin fimm ár hafa tvö
börn verið heimiluð.
Aðeins 12 milljónir barnsfæð-
inga voru í Kína í fyrra, og höfðu
ekki verið færri um árabil. Kín-
versk stjórnvöld óttast að þessi
þróun geti leitt til skorts á ungu
verkafólki til að knýja áfram hag-
kerfið, á sama tíma og öldruðum
muni fjölga mjög á næstu þremur
áratugum.
KÍNA
AFP
Kína Kínversk leikskólabörn að leik.
Leyfa pörum að
eignast þrjú börn
Tedros Adhanom
Ghebreyesus,
framkvæmda-
stjóri Alþjóða-
heilbrigðisstofn-
unarinnar WHO,
fagnaði í gær
„sögulegri álykt-
un“, sem sam-
þykkt var á síð-
asta degi
aðalfundar stofn-
unarinnar í gær.
Aðildarríki stofnunarinnar sam-
þykktu þar m.a. að styrkja stoðir
hennar og veita meira fé til stofn-
unarinnar, svo tryggja mætti rekst-
ur hennar betur. Hvatti Tedros al-
þjóðasamfélagið til að ganga
lengra og samþykkja sáttmála um
viðbúnað gegn heimsfaröldrum, til
að tryggja að þau mistök sem
leiddu til kórónuveirufaraldursins
myndu ekki endurtaka sig.
SVISS
„Söguleg“ ályktun
um aukinn stuðning
Tedros Adhanom
Ghebreyesus