Rit Landbúnaðardeildar : B-flokkur - 01.10.1954, Blaðsíða 7

I. KAFLI
Kal.
Inngangur.
OrSið kal er notað í sömu merkingu og winterkilling á ensku eða
frostschaden á þýzku og er haft yfir þann áverka, er plöntur verða fyrir
á veturna eða fyrri hluta vors vegna beinna eða óbeinna áhrifa kuldans.
Þessir áverkar geta verið mismunandi miklir, stundum aðeins valdið
skemmdum á litlum hluta plöntunnar, en einnig orðið til þess, að
öll plantan bíður verulegt tjón af eða deyr. Kalskemmdir geta orðið
á öllum jurtum, en athygli manna beinist sérstaklega að kali hinna
tvíæru eða fjölæru nytjajurta. I nágrannalöndum okkar veldur kal
miklu tjóni á vetrarkorni. Hér á landi hefur sú ræktun varla verið
kleif vegna kalskemmda. Trjágróður af erlendum uppruna verður
hér oft fyrir miklu tjóni af völdum lcals, og jafnvel íslenzka birkið á
oft í vök að verjast. Þær fjölæru nytjajurtir, sem algengastar eru og
íslendingar eiga mest afkomu sína undir, eru grösin, enda hefur orðið
kal einnig öðlazt þá þröngu merkingu að þýða aðeins frosttjón á þess-
um jurtum eða samfélagi þeirra, graslendinu. Verður sú merking lögð
í orðið í þessu riti.
ólafur Jónsson, sem skrifað hefur mjög ýtarlega grein um kal í
Ársrit Ræktunarfélags Norðurlands 1937, segir: „Þegar graslendi grær
seint og misjafnt á vorin, er með gráum, gróðurlausum skellum, eða
gróðurinn óvenjulega strjáll og gisinn, segjum við að það sé kalið“ (10).
Skal nú leitazt við að gera nánari grein fyrir, hvernig þessar kal-
skemmdir myndast. Verður að nokkru leyti stuðzt við erlendar rann-
sóknir og þær notaðar til hliðsjónar athugunum höfundar og bænda,
auk þess, sem vitnað er til ritgerðar Ólafs Jónssonar.
Eðli kalsins.
Kal verður aðallega með fernum hætti: frostkal, svellkal, klakakal
og rotkal.
A. Frostkal.
Bein áhrif lágs hitastigs eða breyting frá hita í kulda og hið gagn-
stæða geta valdið tjóni á jurtum. Hafa margir jurtafræðingar leitazt