Rit Landbúnaðardeildar : B-flokkur - 01.10.1954, Side 9

7
ísmyndun, líklega vegna þess, að frymi þeirra hefur meiri hæfni til
vatnsaSlöðunar (hijdrophihj), en það minnkar kristöllunina og um leið
hættuna á því, að frymið rifni. Eins og fyrr er sagt, er það þó eðli
hinna harðgerðari jurta að verjast frosti, heldur en þola afleiðingar þess.
Til þess að verjast ísmyndun innan fruma þarf vatn að geta streymt
liindrunarlítið út i gegnum frumuhimnuna, svo að saltupplausn frumu-
safans aukist ört og sé síður hætt við að frjósi. Það er þess vegna einnig
undir gegndræpi (permeability) frumuhiinnunnar komið, hvort plantan
er frostþolin eða ekki.
Lingerðar jurtir hafa því lítið gegndræpi, og frjósa frumur þeirra
að innan við tiltölulega lítið frost.
III. Frumur rifna af vatnsspennu.
Þótt frumur jurtanna hafi komizt hjá því að frjósa að innan og
ísmyndun milli fruma hafi ekki verið næg til þess að eyðileggja vefina,
getur mjög ör þiðnun valdið tjóni. Hafi ískristallar myndazt milli frum-
anna og þiðni þeir ört, leitar vatnið inn í gegnum frumuvegginn. í
veikbyggðum plöntum er frymið ekki eins gegndræpt og frumuvegg-
urinn, og safnast þá saman vatn milli þess og frumuveggjarins. Skilst
þá frymið frá veggnum og getur orðið fyrir alls konar hnjaski og rifn-
að. Hér ber aftur að sama brunni, að sé frymi jurtanna vel gegndræpt,
eru þær jurtir harðgerðar.
Þessi eiginleiki ætti því að vera mikið atriði fyrir jurtir, sem eiga
að alast upp við íslenzk kjör, þar sem hitabreytingar eru svo örar, að
frost og þiðnun skiptast á með skömmu millibili. Eyðilegging jurta á
þennan hátt er þó nokkuð algeng hér á landi. Þannig er t. d. varið kali
trjáa, og á þennan hátt eyðileggjast kartöflugrös mikið. Túngrösin bíða
og mikið tjón af þessu kali.
Jurtir eru eðlilega inisjafnlega næmar fyrir frostkali. Hafa allmiklar
rannsóknir verið gerðar til þess að finna samhengi milli gerðar og út-
lits jurtanna og frostþols þeirra. Helzti árangur þeirra athugana er sem
hér segir:
1. Frumfræðilegir eiginleikar.
Samræmi hefur fundizt milli einstakra eiginleika frumunnar og
frostþols jurtarinnar. Eru þeir eiginleikar í aðalatriðum eftirfarandi:
a. Stærð frumanna.
Því minni sem fruman er, þeiin mun minni hætta er henni búin af
því að frjósa. Þetta er skiljanlegt, þar sem yfirborð frymisins er hlut-
fallslega stærra i smáfrumunum og gegndræpið af þeim sökum meira.
b. Þglckt frumuveggjarins.
Þykkur frumuveggur dregur nokkuð úr hættunni á því, að frymið
leysist frá veggnum við of öra vatnssókn í leysingum.