Rit Landbúnaðardeildar : B-flokkur - 01.10.1954, Blaðsíða 42

40
kalnar sléttur voru athugaðar, var leitazt við, að svo miklu leyti sem
það var unnt, að sneiða hjá þeim hluta sléttnanna, sem kal síðustu
tveggja ára hafði gersamlega umbreytt eða drepið í allan fyrri gróður.
Þó var þetta ekki kleift, þar sem allt túnið var gisið af kali eða fyrri
gróður dauður.
Athugun á kalblettunum sjálfum virtist þó vera þýðingarmikil, þar
sem hún gaf upplýsingar um það, hvernig túnin taka að gróa upp og
i hvaða röð jurtirnar leggja undir sig kalblettina.
Víðast, þar sem svo var háttað, voru því rannsakaðar sjálfar skell-
urnar, og skal nú greina frá niðurstöðum þeirra athugana.
Þar, sem ekki er algert dauðakal í skellum, getur að jafnaði að
finna eitthvað af þeim fjölæra gróðri, sem áður óx í sléttunni. Fer þá
mikið eftir jarðvegi, hvaða tegund er ríkjandi á hverjum stað.
a. 1 mýrlendri jörð lifa hálfgrös og snarrót einna helzt.
b. Á valllendi er það háliðagras, snarrót og skriðlíngresi eða stundum
vallarsveifgras, túnvingull og jafnvel hvítsmári.
Séu skellurnar dauðakalnar, gengur oft misjafnlega fyrir þær að gróa
upp. Verður það þó oftast á þann hátt, að fjölærar, skriðular jurtir,
sem uxu á jöðrunum, teygja sig smátt og smátt inn í flagið og nema
það. Þær jurtir, sem fyrstar eru að breiðast þannig út, eru skriðlín-
gresi og vallarsveifgras, en seinna túnvingull, hálíngresi og jafnvel há-
liðagras. Jafnframt því, sem hinar fjölæru jurtir vaxa út frá jöðrunum,
verður kalbletturinn oft að góðri gróðrarstíu fyrir einærar jurtir. Gætir
þess einkum, þar sem jarðvegur er áburðarmikill. Þekst þá skellan oft
á sama ári og kalið kom af haugarfa og varpasveifgrasi, en fræ þessara
jurta berst auðveldlega í kalblettina með húsdýraáburði, hafi hann verið
borinn á. Jurtir þessar hafa sáralítið fóðurgildi. Er illmögulegt að þurrka
þær, og tefja þær auk þess fyrir vexti nytsamlegra grastegunda. Blett-
irnir verða þá ljósgrænir og gróðurlendið heillegra að sjá, en heyfeng-
urinn verður ævinlega lítill og lélegur.
E. Niðurstöður.
Hér að framan hefur verið sýnt fram á, að kalskemmdir eru ekki
nýtt fyrirbæri í íslenzkum landbúnaði, þótt ræktunaraðferðir seinni ára
kunni að hafa stuðlað noklcuð að aukinni kalhættu á túnum. Er bent
á, að veðurfari sé þar fyrst og fremst um að kenna og þar af leiðandi
verði þær jarðir og einstakar sléttur verr úti, sem liggja illa við.
Jarðir í miðsveitum virðast fara verst, því að þar eru umhleypingar
mestir. Sé einhver halli á sléttum, er verst, ef þær halla í norðvestur eða
austur, því að úr þeim áttum eru hörðust veður og á landi, er snýr
í austur, gætir mestra hitabreytinga. Að öðru leyti virðist hallalaust og
slétt j'firborð kala fremur en annað, enda stendur yfirborðsvatnið einna
helzt á slíkum sléttum, frýs á vetrum og veldur kali. Mýrarjarðvegi er