Storð : heimur í öðru ljósi - 01.04.1983, Blaðsíða 56

stæðar og með föður sínum kvaðst
hann þá oft hafa lent í afleitum illviðr-
um.
n nú var ekki stórhríðin.
Við risum á fætur og
gengum lengra fram í
varpann.
í suðvestri sáust Hrafna-
björg, en að bæjarbaki
gnæfði fjallið fyrir ofan Tjörn sem
Kristján hafði oft gengið upp á brún.
Hann benti mér á Digrahnjúk, Ása-
fjall og Langahrygg, og ég lét augun
hvarfla út með hlíðinni í átt til Dalvík-
ur þar sem Upsastrandarfjöllin taka
við og teygja sig alla leið út í Ólafs-
fjarðarmúla. í norðri sá til hafs og
Hríseyjar, en yfir hana risu Látra-
strandarfjöllin, þessi snæviklæddi
fjallgarður austan Eyjafjarðar sem
iyfti gullinni kórónu sinni yfir Hamar-
inn. Oftast nær er mikill snjór sem
ekki hverfur í þessum fjöllum og þau
sagði Kristján að sér hefði alltaf þótt
gaman að sjá meðan hann átti heima á
Tjörn. Innar og nær dalsmynninu sá
inn í Hálsdal, en í fjöllunum austan
megin ár vafðist síðdegisskinið um gil
og geira og glóði á nýfallinn snjó í
Rimum. Á dalamótunum í suðri bar
dökkbláan Stólinn við himin eins og
jarðfastan risa með silfurtauma Skíða-
dalsár og Svarfaðardalsár á hvora hlið.
Þessi fjöll hafði Kristján Eldjárn næst-
um daglega fyrir augum á bernsku- og
unglingsárum og ekki var því að neita
að hringur þeirra er næsta fagur.
— Já, fjöllin hérna í Svarfaðardal,
þessi geysiháu og tignarlegu fjöll með
reglulegar línur efst sem neðst, eru
alveg sérstaklega falleg. Ég segi ekki
að þau séu miklu fallegri en fjöllin
inni í Eyjafirðinum og dölunum hér
inn frá eða jafnvel Skagafjarðardölun-
um sumum, því að svona er þetta víða
á þessum skaga milli Eyjafjarðar og
Skagafjarðar. En það er sama hvert
litið er. Þau eru einkennilega skarpar
og tignarlegar höggmyndir, þessi fjöll,
hvort sem horft er fram í Skíðadal eða
inn í Svarfaðardal fram. Þau eru mik-
ill „skúlptúr“ ef maður má nota það
orð, en undirlendið hérna er líka
afskaplega fallegt og allt er þetta samt
við sig. En fyrir utan landslagið held
ég það hafi nú verið bæirnir hér í
kring sem ég man fyrst eftir frá því ég
fór að líta í kringum mig. Eiginlega
voru þeir nú partur af því og sama
mátti segja um foreldrahúsin sem ég
átti heima í og voru allt önnur á mín-
um fyrstu árum en þau eru núna.
Ég fæddist og ólst upp í torfbæ sem
stóð þangað til ég var kominn á ferm-
ingaraldur, því að íbúðarhúsið sem hér
er nú byggði faðir minn ekki fyrr en
um 1930. Bæirnir hér í kring eru nú
til dæmis Helgafell og Ingvarir fyrir
utan Tjörn, svona hið næsta, og
Tjarnargarðshorn, Jarðbrú, Brekka
og Grund ef við höldum áfram inn
eftir, fyrir utan skólann á Húsabakka
sem reis ekki fyrr en löngu eftir að ég
fór að heiman. Þegar ég man fyrst
eftir voru að heita má allir bæirnir í
Svarfaðardal torfbæir og meðal annars
þeir sem blöstu hérna við, Sakka og
Hánefsstaðir og Ölduhryggur beint á
móti og Uppsalir, en á Völlum var
timburhús. Það var prestshúsið sem
enn stendur og manni fannst mikið
stórhýsi og glæsilegt. Svo kemur
Brautarhóll, næsti bær þar fyrir sunn-
an, og þar var líka torfbær, en þetta
breyttist mikið við jarðskjálftana
1934. Eftir það var byggt upp á mörg-
um bæjum — á svipuðum tíma og
víða annars staðar í sveitum. Hér horf-
ast bæirnir í augu, meðal annars
prestssetrin gömlu, Vellir að austan-
verðu og Tjörn að vestanverðu. Hvor-
ugur bærinn er prestssetur lengur. Afi
minn var síðasti prestur hér á Tjörn,
en Vallaklerkur fluttist þaðan tiltölu-
lega nýlega og situr nú á Dalvík. Fyrir
innan Brautarhól og Gröf eru svo
stórbýlin Hof og Hofsá sitt hvorum
megin við Hofsána og Syðra- og Ytra-
hvarf ennþá innar, en framhlaup sem
kallað er Hvarfið á milli þeirra. Það er
annars dálítið sérkennilegt að þverdal-
irnir hér í Svarfaðardal heita flestir
eða allir tveimur nöfnum. Þetta gat
verið mjög þægilegt. Ef einhver
spurði hvar hestarnir hefðu verið og
fékk það svar að þeir hefðu verið upp
á Holtsdal hafði hann ekki hugmynd
um hvorum megin þeir voru, en ef
svarið var að þeir hefðu verið á Syðra-
Holtsdal, þá var ljóst að þeir höfðu
verið sunnan við ána.
Ég veit ekki hvernig það er núna, en
þó nokkuð margt sauðfé fór alltaf héð-
an út í Ólafsfjörð, svo að Svarfdæl-
ingar urðu að senda menn út eftir til
þess að rétta kindurnar, og fóru oftast
fimm saman. Faðir minn átti alltaf að
STORÐ 54