Storð : heimur í öðru ljósi - 01.04.1983, Qupperneq 85

Nú standa menn ekki
lengur veðurbarðir við
„stýrið í stórsjó og
byl“, en kallinn situr
einmana mestan
hluta sólarhringsins í
brúnni í hálfgerðum
flugstjórastól — innan
um tæki, sem við
fyrstu sýn gætu eins
verið úr stjórnstöð
geimferju.
allt í einu voru mennirnir farnir.
Það sást bara í iljarnar á þeim upp
á land. Á örfáum vikum misstum
við alla pokamennina okkar, en
þeir voru sex, og það sama var
uppi á teningnum á öðrum skip-
um. Á endanum þurfti að flytja
inn Færeyinga því hæfir poka-
menn voru bara ekki til og það tók
langan tíma að lokka þá út á sjó
aftur. Nú myndi þetta gerast svo
snögglega að enginn gæti spornað
við því og það gætu liðið mörg ár
áður en aftur fengist góður mann-
skapur. Það er nefnilega engin
rómantík eða hugsjón að vera úti á
sjó, skal ég segja þér. Þetta er eins
og hver önnur vinna og erfið vinna
í þokkabót, fjarri fjölskyldunni.
Þessu skyldu menn ekki gleyma
þegar þeir tala um að sjómenn hafi
hátt kaup. Kaup sem þar að auki
fer sífellt lækkandi. Ef hægt er að
hafa það jafngott í landi vilja fáir
vera úti á sjó.“
Alltaf á leiðinni í land
Niðri í matsal eru hásetarnir sí og
æ að tala um að bráðum fari þeir í
land; það sé ekkert upp úr þessu
að hafa lengur, miðað við erfiðið
og einangrunina. Þeir vinna tólf
tíma á sólarhring, sex tíma vaktir í
senn, og lengur ef þörf krefur.
Skipið er svona viku úti í einu og
stoppar stutt í landi. Það eru engir
sunnudagar. Á ísafirði hafði ég
hitt fyrrverandi háseta á Guðbjarti
sem hafði farið á sjóinn að syni
sínum nýfæddum og nú, níu árum
síðar, voru þeir feðgar að kynnast í
fyrsta sinn. Það er líka hægar
sagt en gert að hætta á aflaskipi;
þessi tiltekni háseti var í tvö ár að
vinna sig niður, ef svo má að orði
komast, vegna skattanna.
Öllum ber þó saman um að sjó-
mennskan sé nú að ýmsu leyti
skárra hlutskipti en var fyrir
nokkrum árum, ef óvissan um
kjörin er undanskilin. Það er til að
mynda ekki lengur fáheyrður lúx-
us að fara í frí. Á Guðbjarti má
heita að sé ein og háif áhöfn og
alltaf einhverjir í fríi. Fáir munu
vera á sjó lengur en átta til níu
mánuði á ári og skipstjórinn segist
hafa áhyggjur af því ef einhver
tekur sér ekki nógu oft frí. Það
hafi enginn gott af því að vera of
mikið úti á sjó. Guðmundur Ein-
arsson fyrsti vélstjóri segir mér frá
hátt í mánaðar síldartúr sem hann
fór 1967 alla leið norður að Bjarn-
arey; taugaveiklunin jókst stöðugt
eftir því sem þeir voru lengur úti í
Ballarhafi. Áhöfnin var eins og
hengd upp á þráð og samkomulag-
ið slæmt undir lokin, einn háset-
anna átti skammt í að verða vit-
laus. En hvað þá um gömlu
togarajaxlana sem þjóðsögur hafa
myndast um og sungið er til í
óskalögum sjómanna, þá sem voru
úti vikum og mánuðum saman og
áttu aldrei frí? Áhöfnin á Guð-
bjarti hlær bara. „Þeir voru heldur
ekki í húsum hæfir, margir hverj-
ir.“
Ný manngerð er komin á togar-
ana, að minnsta kosti Guðbjart.
Þeir eru allir fjölskyldumenn
nema einn og vilja vera heima hjá
konunum sínum. Er þá ekkert út á
sjó að sækja, annað en sæmileg
laun? „Ojú,“ segir skipstjórinn.
„Þetta eru rólegheit. Það er eng-
inn að atast í manni.“ Og einn
hásetinn bætir við: „Þetta er í
sjálfu sér fyrirtakslíf fyrir menn
sem gera litlar kröfur. Oti á sjó
gera menn ekkert annað en vinna,
sofa, éta. Svo þegar komið er í
land er maður eins og kóngur í ríki
sínu — það snýst allt í kringum
mann en um Ieið er maður til lítils
gagns á heimilinu. Þetta er þó að
breytast með auknum fríum og
mátti líka gera það. Áður voru
hjónabönd sjómanna eins og spari-
föt sem farið var í í landi.“
Sjöunda hver alda stærst
Veðrið versnar alltaf. Guðbjartur
er léttbyggt skip og lestin þar á
ofan tóm svo hann veltist eins og
korktappi á öldunum en heggur
sjaldan — þó er trollið úti. Á und-
an okkur öslar djúpskreiður Fær-
eyingur og gengur sjór yfir hann.
Sjórinn kemur úr norðri og má vel
ljúga því að mér að sjöunda hver
alda sé stærst. Stöku sinnum má
83 STORÐ