Fréttablaðið - 25.11.2021, Síða 8

Styrkir
hafa ekki
hækkað í
tvo áratugi.
150.000
króna
styrkur ætti
samkvæmt
verðlags-
hækkun-
um að vera
340.000
krónur í
dag.
Margvíslegur kostnaður
Kostnaður við forrétt-
ingar með gómum, beisli,
eða lausum tækjum nemur
í flestum tilvikum 150-400
þúsundum króna.
Tannréttingameðferð með
spöngum í annan góm kostar
400-600 þúsund krónur.
Tannréttingameðferð með
spöngum á báða góma kostar
700-1.100 þúsund krónur.
Kannski eru tvö til fjögur börn í fjöl-
skyldu sem þurfa meðferð, því oft
liggja bit- og tannskekkjur í ættum.
Ef þetta eru ein til tvær milljónir á
hvert barn þarf ekki að hafa f leiri
orð um þannig áfall.“
Misvísandi ástæður eru nefndar
fyrir því að horfið var frá gjaldfríum
tannréttingum barna. Meint ofþjón-
usta sérfræðinga er sögð ein skýring.
Aðrir segja um hreina nýfrjálshyggju
að ræða.
Engin svör fengust frá heilbrigðis-
ráðherra, Svandísi Svavarsdóttur,
við skriflegri fyrirspurn um hvers
vegna styrkurinn frá Sjúkratrygg-
ingum hafi ekki hækkað, hvort
ráðherra telji verjandi að heimili
sitji uppi með milljóna kostnað og
hvort ráðherra telji sanngirnismál
að tannréttingar barna verði gjald-
frjálsar.
Hins vegar segir ráðherra að tann-
heilsumál hafi verið í forgangi með
ýmsum hætti undanfarið, svo sem
með innleiðingu gjaldfrjálsra tann-
lækninga fyrir börn að 18 ára aldri
og með hækkun greiðsluþátttöku
sjúkratrygginga í tannlækningum
öryrkja og aldraðra. n
Sprengja getur fallið á efnahag
heimila ef börn þurfa spangir.
Þjónusta sem áður var ókeypis
kostar nú milljónir. Styrkur
frá Sjúkratryggingum hefur
staðið í stað um áratugabil.
Mörg börn fá ekki með-
höndlun og læra að lifa með
lokaðan munninn.
JAFNRÉTTI Um 1.800 börn á Íslandi
fá árlega tannréttingaþjónustu.
Kostnaður heimila vegna þessa
getur numið á aðra milljón fyrir
hvert barn. Eini frádrátturinn er
styrkur upp á 100.000 til 150.000
krónur frá Sjúkratryggingum nema
í mjög alvarlegum undantekningar-
tilfellum.
Styrkirnir hafa ekki hækkað í tvo
áratugi. 150.000 króna styrkur ætti
samkvæmt verðlagshækkunum að
vera 340.000 krónur í dag. Í því ljósi
má færa rök fyrir að fjárútlát for-
eldra vegna nauðsynlegra tannrétt-
ingaaðgerða hafi aldrei verið meiri
síðan Ísland varð velferðarríki. Ekki
alls fyrir löngu voru tannréttingar
ókeypis.
Milljóna fjárútlát
Meðferð tekur um þrjú ár að meðal-
tali. Fréttablaðið hefur rætt við for-
eldra sem segja að fjárhagur heimila
þeirra hafi hreinlega sligast vegna
þessa kostnaðar. Þeir sem hafa lent
í mestum fjárhagsvanda vilja ekki
koma fram undir nafni. Gunnlaugur
Karlsson á þrjú börn sem öll þurftu
tannréttingar. Eitt barnanna þurfti
mikið inngrip, ríkið bætti að mestu
fjárhagsskaðann vegna aðgerða þess
en fyrir hin börnin tvö þurftu for-
eldrarnir að greiða nálægt fjórum
milljónum króna. Gunnlaugur segir
að fjölskyldan hafi verið í stöðu til
að standa í skilum en augljóslega
hafi ekki allar fjölskyldur efni á
slíkum fjárútlátum.
Dreifa má greiðslunum en þær
hverfa ekki. Ef heildarkostnaður
við tannréttingar þriggja barna er
þrjár milljónir og hlutur ríkisins er
450.000 krónur þurfa foreldrar að
greiða tvær og hálfa milljón.
Hafa skal í huga að þegar mjög
alvarlegra inngripa er þörf, svo sem
vegna klofins góms, greiðir ríkið
95 prósent kostnaðar. Hefðbundin
meðferð, spangir á annan góm eða
báða, er aftur á móti sá veruleiki sem
flestir glíma við.
Sálrænt og líkamlegt
Eldri kynslóðir Íslendinga muna þá
tíma þegar grín var gert að börnum
með spangir. Meiri sársauki fylgir
þó því að vera barn með skakkar
tennur eða bit sem aldrei fær bót
sinna meina vegna efnahagslegrar
mismununar.
Fyrsti flutningsmaður þingsálykt-
unartillögu fyrr á árinu um gjald-
frjálsar tannréttingar er fyrrverandi
þingmaður, Ágúst Ólafur Ágústsson.
„Það er ótrúlega sorglegt að við
tryggjum ekki öllum börnum jafna
heilbrigðisþjónustu, því tannrétt-
ingar eru hluti heilbrigðisþjónustu,“
segir Ágúst Ólafur.
„Sum börn með tennur í ólagi
veigra sér við því að brosa eða opna
munninn,“ bætir hann við.
Afnám gjalds bætti tannheilsu
Með samningi Sjúkratrygginga
Íslands og Tannlæknafélags Íslands
urðu fríar tannlækningar barna
veruleiki. Guðbjartur heitinn
Hannesson velferðarráðherra undir-
ritaði þann samning. Sú ákvörðun
hefur bætt tannheilsu barna. Kostn-
aður ríkisins við gjaldfrjálsar barna-
tannlækningar verður þetta árið 2,6
milljarðar króna samkvæmt áætlun.
Ef ríkið tæki skrefið með gjaldfrjáls-
ar tannréttingar myndi það kosta
um 1,4 milljarða aukalega á ári.
„Ég var áður formaður Tann-
læknafélagsins þegar við gerðum
barnasamningana og er ekki síst
mjög ósátt við þetta ástand í ljósi
þess að tannskekkjur, skakkt bit, eru
í flestum tilvikum eitthvað sem fólk
hefur enga stjórn á,“ segir Kristín
Börnin sem hætta að brosa
Margir foreldrar
fá sjokk þegar
það rennur upp
fyrir þeim að
greiða þurfi
milljónir í tann-
réttingakostnað
barna þeirra.
Kristín Heimis-
dóttir, formaður
Tannréttinga-
félags Íslands,
er í hópi þeirra
sem telja að um
hróplegt órétt-
læti sé að ræða.
FRÉTTABLAÐIÐ/
VALLI
Dæmi um tanngalla eru margvísleg. Ef ekki tekst að laga bit og skekkjur geta afleiðingar orðið miklar á sál og líkama.
Svandís Svavars-
dóttir heil-
brigðisráðherra
Ágúst Ólafur
Ágústsson
Björn
Þorláksson
bth
@frettabladid.is
Heimisdóttir, formaður Tannrétt-
ingafélags Íslands.
„Varðandi tannskemmdir hins
vegar, þar hefur tannhirða fólks
mjög mikil áhrif á hvort tennur
skemmast eða ekki,“ bætir hún við.
Mörg börn út undan
Kristín segir ljóst að margir kinoki
sér við að börn þeirra fái nauðsyn-
lega þjónustu þar sem heimilin hafi
ekki efni á tannréttingum. Í breskri
rannsókn segi að um 45 prósent
breskra 12 ára barna hafi að jafnaði
þörf fyrir tannréttingar. Á Íslandi
hafi þörfin verið metin 30-40 pró-
sent.
Hún tekur fram að krafan sé ekki
að allir séu með fullkomnar tennur
en skakkar tennur og bitskekkjur
geti unnið á beini, haft áhrif á slím-
húð, stóraukið líkur á tannbrotum
og valdið eyðingu. Tennur geti einn-
ig haft mikil sálræn áhrif á sjálfs-
mynd barna.
Kristín segir að einu sinni hafi
hún setið í Tannlæknafélaginu fund
með fulltrúum allra stjórnmála-
flokka. Allir hafi verið sammála um
að um réttlætismál væri að ræða.
Samt finni ríkið ekki fé í málaflokk-
inn sem þó nemi ekki mjög hárri
upphæð.
„Við þekkjum dæmi um fólk sem
leitar ekki til okkar fyrr en undir
áttrætt, þá loks hefur það kannski
efni á þessu. Hluti fólks kemur líka
í tannlæknadeild HÍ og sækir þjón-
ustu þar,“ bætir Kristín við.
Horfa megi til Noregs
Í norska kerfinu er meðferðarþörf
metin og borgar fólk meira eftir því
sem þörfin er minni. Kristín segist
hrifin af þeirri leið. Vísir að því kerfi
sé þegar íslensk börn séu með mjög
alvarlega galla. Þá greiði ríkið 95
prósent af heildarkostnaði.
Svíar bjóða upp á fría þjónustu
fram að 23 ára aldri. Þar er, sam-
kvæmt upplýsingum blaðsins,
strangt mat um hvað skuli f lokka
undir lýtaaðgerð og hvað nauðsyn.
Danir eru með kerfi sem umbunar
barnafólki verulega. Ekki komast
þó allir þar inn, biðlistar eru langir.
Ísland sker sig úr frá hinum Norður-
löndunum hvað varðar rýra þátt-
töku hins opinbera í tannréttinga-
kostnaði.
Ömurleg misskipting
Erling Ingvason tannlæknir segir
ömurlegt að ástandið valdi mis-
skiptingu þjónustu fyrir börn eftir
efnahag heimilanna.
„Fólk lendir í sjokki þegar það
kemur í fyrstu skoðun og fær áætlun.
FRÉTTASKÝRING FRÉTTABLAÐIÐ 25. nóvember 2021 FIMMTUDAGUR