Heilsuvernd - 01.05.1982, Blaðsíða 16

Lærið að matbúa — sem einfaldast
Flestar tegundir grænmetis
þola ekki að geymast nema í
hæsta lagi fáeina daga. Salat,
spínat og annað blaðgrænmeti
þarf helst að borða sama dag og
það er tekið úr garðinum. Sum-
arneysla grænmetis ætti því, og
einnig kostnaðarins vegna, að
byggjast aðallega á heimarækt-
un, sem hefir vissulega færst
mjög í vöxt hér á landi að undan-
förnu, bæði í kaupstöðum og
sveitum. Hvert sveitaheimili á
landinu og allir kaupstaðabúar,
sem einhverja garðholu hafa,
geta auðveldlega og með hverf-
andi litlu'm tilkostnaði ræktað
yfirfljótanlega nóg til heimilis af
hreðkum, salati, spínati, skarfa-
káli, grænkáli, graslauk, karsa
o.fl. Þá er auðvelt að rækta hvít-
kál og blómkál, auk rófna, gul-
róta og kartaflna. Undir gleri og
í upphituðum reitum eða gróður-
húsum má framlengja
vaxtartíma grænmetis um marga
mánuði. Þyrfti hver garðeigandi
að hafa dálítinn reit með gleri
yfir, og kostar það lítið fé. Hins-
vegar hafa ekki allir aðstöðu til
að koma sér upp gróðurhúsi,
enda eru þau alldýr.
Enn í dag er það svo, að flest-
ar húsmæður kvarta yfir því, að
þær vanti uppskriftir og leið-
beiningar til að búa til grænmet-
isrétti og gera grænmetið ljúf-
fengt, bæði hrátt og soðið.
En svo er til fólk, sem kærir
sig kollótt um allar uppskriftir
og borðar grænmetið eins og það
kemur úr garðinum. Og sann-
leikurinn er sá, að þessi einfalda
aðferð er um leið sú besta. Menn
venjast þessu fljótt, því að hver
náttúrleg fæðutegund er lostæti
út af fyrir sig. En menn hafa
spillt bragðskyni sínu með sykri,
salti og öðru kryddi, og flestum
finnst því ekkert bragð af græn-
metinu ókrydduðu. Með því að
hætta að salta og sykra matinn
er þó hægt að þjálfa bragðtaug-
arnar á ný og endurheimta
bragðskynið.
Það er eftirtektarvert, ve börn
eru sólgin í hráar rófur, gulrætur
og margt annað hrámeti, jafnvel
hráar kartöflur. Og séu börn
látin sjálfráð, vilja þau helst
borða hverja matartegund fyrir
sig, en ekki blanda þeim saman.
Bragðskyn þeirra er ekki orðið
eins afvegaleitt og hjá fullorðn-
um, enda þótt sykur og önnur
sætindi taki þegar á fyrsta
aldursári að spilla því. Af þessu
getum við lært, að eðlilegast er
að borða hverja fæðutegund í
náttúrlegu ástandi. Og þetta get-
um við einnig lært af dýrunum,
sem við ættum raunar að taka til
fyrirmyndar í mörgu öðru. Enn-
fremur hafa tilraunir sýnt, að
alisvínið, sem við höfum gert að
alætu, kemst fljótt upp á lag
með að velja þær fæðutegundir,
sem því er eðlilegast að nærast á,
ef það fær að velja úr matvælun-
um óbreyttum og ómenguðum,
og lítur þá ekki við samsullinu,
sem við berum fyrir það venju-
lega.
Hrátt hvítkálsblað eða salat-
blað inniheldur fjölda bragð-
efna, sem menn skynja því að-
eins, að bragðlaukar munnsins
séu óskemmdir og bragðið ekki
falið með neinskonar kryddi.
Enginn veit, hvernig salat er á
bragðið, þótt hann hafi borðað
það í sætri eða súrri sósu. Sama
er að segja um aðrar tegundir
grænmetis, um ávexti og korn-
tegundir. Geti menn á annað
borð þjálfað bragðskyn sitt svo,
að þessi bragðefni matvælanna
fái að njóta sín, kemur hitt af
sjálfu sér, að mönnum þyki þessi
matvæli Ijúffeng og góð. Og þá
er allur vandinn leystur og ekki
þörf á neins konar matreiðslu,
annarri en þeirri að þvo eða
verka matvælin og ennfremur að
mala þau, rífa eða hakka fyrir
þá, sem geta ekki tuggið.
Tvímæialaust er það hollast
að borða matinn eins og hann
kemur af matborði náttúrunnar,
láta tennurnar hafa fyrir að
hluta matvælin sundur og mylja
þau og smækka. Því miður hafa
fáir komist svo langt í listinni að
borða rétt, að þeir sætti sig við
slíkar frumstæðar aðferðir. Og
þeir fara þá þann milliveg að búa
til allskonar hrásalöt og soðna
jurtarétti.
B.L.J.
14 HtlLSUVERND