Strandapósturinn - 01.06.1979, Side 94

sá, sem Pálsmessa hefur dregið nafn af, hafi verið kappi mikill og
hinn mesti bogmaður, höfðu þeir á rúnastöfum sínum rist boga,
þar sem þessi messudagur er settur og kallað „Pál skyttara“.
Talið er að Páll hafi verið hálshöggvinn árið 66.
Gvöndardagur. Eða Gvendardagur, var haldinn í minningu Guð-
mundar Arasonar Hólabiskups, sem kallaður var hinn ,,góði“. Á
honum var mikil trú um allt ísland og má lesa um það í bisk-
upasögum. Lengi var reynt að fá hann tekinn í helgra manna
tölu og safnað fé og sent utan til að greiða fyrir því, en féð
tapaðist og það var fyrst er Árni Magnússon (er Árnasafn er
kennt við), fékk Óla Römer stjörnuufræðing Dana til að setja
Guðmund biskups og Þorlák biskup í helgra manna röð í hinum
dönsku almanökum árið 1705.
Krossmessa á vori. Var haldin í minningu þess, að kross Krists hafi
fundist á þeim degi. Það er forn saga að Helena móðir Kon-
stantíns hins mikla Rómverjakeisara hafi fundið krosstré Krists á
Golgata árið 325 og þekkt það af yfirskriftinni, sem getið er um í
píningarsögunni. Helena hafi þá látið byggja fagra kirkju á þeim
stað. Krossmessa var mikill helgidagur til forna. Frá þeim tíma
skyldi fénaður fara að ganga úti sér til fóðurs. Þá var og hjúa-
skildagi samkvæmt gamla stíl, en var síðar færður til Hall-
varðsmessu.
Jónsmessa. A að hafa verið fæðingardagur Jóhannesar skírara.
Annars var það oftast nær dánardægur dýrlings, sem haldinn
var heilagur, en um Jóhannes var öðru máli að gegna, því hann
var kallaður heilagur allt frá fæðingu. Ekki er vitað með vissu
hvenær Jónsmessa var stofnuð fyrst, en á 6. öld er hún orðin
almennur hátíðisdagur. Hún var numin úr lögum, sem hátíðis-
dagur á íslandi árið 1770.
Jónsmessunóttin var höfð í miklum metum til forna og ýmis-
legur átrúnaður við hana bundinn. Hún þótti hér á landi best
fallin til að fá sér kraftagrös og náttúrusteina og döggin var svo
heilnæm þessa nótt, að ef menn veltu sér berir í henni, urðu
92