Strandapósturinn - 01.06.1979, Blaðsíða 120

neiti harðlega öllu því sem talist gæti til þjóðtrúar eða dular-
fullra hluta. Færri munu þeir er reyna að gera sér grein fyrir því
úr hvaða jarðvegi þessi trú er sprottin.
Margar ástæður hafa eflaust valdið þessari miklu trú á alkyns
öfl. Menn kunnu ekki skýringar á hlutum sem gerðust og töldu
þá því af einhverju yfirnáttúrulegu. Mikið af þessari gömlu trú
er nú sem óðast að hverfa en sumt virðist loða við og jafnvel án
þess að fólk geri sér grein fyrir því hvers vegna það gerir hlutina
eins og t.d. að berja þrisvar í tré ef maður segir að eitthvað hafi
aldrei hent mann. Ef þetta er ekki gert þá á þessi sami hlutur að
henda mann af því að maður sagði aldrei. Sumir segja líka sjö,
níu, þrettán til frekara öryggis.
Allt fram yfir síðustu aldamót var bændaþjóðfélag á íslandi.
Bæirnir stóðu einir sér og oft langt á milli þeirra. Þetta voru
torfbæir, lágreistir með ótal göngum og ranghölum. Ljós voru af
skornum skammti og voru nær eingöngu lýsislampar sem hafðir
voru í baðstofu og hlóðaeldhúsi. Annars staðar var niðamyrkur.
Það var því ekki óeðlilegt þó fólk sem átti leið um þessi göng og
ranghala þættist verða vart við ýmislegt, svo sem einkennileg
hljóð eða það rakst á eitthvað í myrkrinu sem skrjáfaði í. Hljóðin
munu oftast hafa stafað af dragsúg í göngunum, en eins og allir
vita getur hann myndað allskonar hljóð. Um skrjáfið er sú skýr-
ing nærtækust að vinnumenn eða sauðamaður hafi hengt þar
upp hálffreðinn utanyfirgalla svo þegar eldabuskan ætlaði úr
eldhúsi í baðstofu eða aðrir heimamenn áttu þar leið um ráku
þau sig á gallann sem þá fór á hreyfingu og skrjáfaði í um leið.
Það var myrkrið sem oftast skapaði draugaganginn enda var
draugatrúin fyrsti þátturinn í þjóðtrúnni sem lét undan síga við
bætt húsakynni og meira ljós.
Einn þáttur draugatrúar voru svokallaðir uppvakningar eða
sendingar. Þá var vakinn upp nýdauður maður, oftast voru það
ungmenni og voru þau sennilega valin þar sem þau myndu vera
kraftminni og auðveldara fyrir galdramanninn að yfirbuga þau
og stjórna. Þessa drauga sendi svo galdramaðurinn til óvinar síns
og átti draugurinn að fyrirkoma honum. Stundum dó óvinurinn
samstundis og sendingin náði til hans en stundum lifði hann
118