Syrpa - 01.05.1949, Blaðsíða 10

hnýtzt það ræktarband,
minn sem tengdan huga hefur
hauðri, sem mig ól,
þar sem æskubrautir birtí
björtust vonarsól . ..
Enn um vornótt velli græna
vermir sólskin ljóst,
enn þá lækir hverfast kringum
hvelfdra hlíða brjóst,
báran kveður eins og áður
út við fjörusand, —
en ég á orðið einhvern veginn
ekkert föðurland.
Ekki er ástæðulaust að staldra við ljóðræna
hætti þeirra kvæða tveggja, sem nú voru nefnd.
Hugsun Stefáns fellur ekki að hvaða hætti, sem
er. Það á vel við hana, að þarna fara stuttar línur,
stutt og gagnorð setningarlok, á eftir hverri langri
línu, sem leyfir hugsun skáldsins að teygja ögn úr
sér. Flest kveðskapardæmi frá Stefáni hér á eftir
sýna hneigð lians til svifaseinnar nákvæmni í rök-
semd kvæða og lýsingum og til varúðar gegn því
að binda þau sömu hnútum og samferðamenn,
en hugsun hans getur orðið fágætlega hörð og
snögg, þegar einarðs úrskurðar er þörf.
Með þessu óljóðræna einkenni vekur furðu, að
raddmýkt Stefáns nær mildri fegurð, engu síður
en örvaþytnum eða hrikaleiknum. Við heyrum í
list hans, að báran kveður eins og áður út við
fjörusand, og það er boðnarbára liðinna kyn-
slóða að heiman.
Hann vissi vel um töframátt hljóðfæra, sem
fyrri skáld höfðu látið honurn eftir í söngdísasal,
og hann líkti þeim við bundnu andana í ævin-
týrum:
Strenghvell og stormrödduð öll,
stórveldi af blundandi hljómum
stóðu þar glúpin og gjöli:
hlekkjaðir andar í höll.
Drengurinn drap við þau gómum.
Losnuðu liðugt og snjallt
leiftrandi raddir að bragði,
hvers konar hljóð var þar falt.
Höfuðið hristi hann og þagði
jafnnær, en ósæll, við allt.
Frægðin hans biðjandi beið.
Bara hann þau fjölræmdu noti!
Honum af sérhverju sveið.
Hljóðpípu heiman úr koti
greip hann og gekk sína leið.
Síðasta vísan á ekki við sjálfan hann, heldur
Þoistein Erlingsson, sem hann orti þetta um.
Aðalatriði kvæðisins á jafnt við þá báða: Hvor-
ugur kvað líkt fyrri skáldum.
En skáldinu í Stefáni fór eins og læk í vatna-
vöxtum eftir snjóavetur. Því þyngra sem farg hans
hafði verið og því sárar sem hann skynjaði og
skildi aldagamla kúgunina, því stórlyndari varð
uppreisnarandi hans. Hann kvað um lækinn:
Og ísinn og fönnin lét fjötrana slakna,
og frjálslegri svip báru dalir og hólar,
og andann dró Suðri, sem væri hann að vakna,
og vindbólstrar steyptu á sig gullhjálmum sólar.
Um veðranna heima brauzt uppreistarandi,
sem eldrauðan fána á vestrið þandi.
Það lireif þig svo, lækur, þér leiddist að sytra
í ládeyðu móki, í gleymskunnar næði.
Þín straumharpan litla fór tíðar að titra,
og töluvert snjallar þú fluttir þitt kvæði,
og söngur þinn hertist, og hækkandi fór hann,
unz hafðirðu kveðið sjálfan þig stóran . . .
Vatnavextirn'r urðu háskaflóð, sem braut og
eyddi:
En hvað er það helzt, sem þú herjandi eyðir? —
Þú hrindir burt stíflum úr fauskum og limi,
úr gilinu dauða og rotnun þú reiðir,
og rykfallið gróðurlíf skolarðu brimi,
og þungi þinn eykst, þegar aftranir hamla,
að útflæma megirðu ruslið gamla.
Kvæðið Kveld, ort í aldarlok, skýrir baráttuna
í Stefáni milli dreymna, þreytta bóndans, sem
fann fullnægju Við verkalok, og uppreisnarand-
ans, sem gerði úr honum andvaka spámann.
Bóndinn þráði rómantískan draum til að sleppa
undan veruleika:
Hve sárfeginn gleymdi eg og sættist við allt,
ef sjálfráður mætti ég þá
82
SYRPA