Syrpa - 01.05.1949, Blaðsíða 16

HÚSGÖGN O G HÍBÝLI III.
HELGI HALLGRÍMSSON:
ELDHÚSIÐ
Sennilega finnst sumum ykkar, kæru húsmæð-
ur, sem lesið þessar línur, það harla mikil bíræfni
af karlmanni að taka sér fyrir hendur að skrifa
um eldhúsið, þetta skýfausa einka-yfirráðasvæði
ykkar innan veggja heimilisins. Ef til vill eruð
þið margar óánægðar með innréttinguna í eld-
húsinu, sem eiginmaðurinn eða byggingameistar-
inn hefur búið til handa ykkur, og liafið því
ástæðu til að halda, að karlmenn hafi liarla litla
hugmynd um, livaða fyrirkomulag henti þar bezt.
Ég ætla samt að hætta á það að fara hér fáeinum
orðum um nokkur almenn atriði er varða inn-
réttingu eldliússins.
Vafalaust hefur enginn staður í húsinu tekið
jafn stórkostlegum stakkaskiptum á seinni árum
sem eldhúsið. Því ræður hin margvíslega tækni-
þróun og breytingar á lifnaðarháttum fólks.
Hlóðaeldhúsið, er forfeður okkar urðu að búa við
um aldaraðir, var að mörgu leyti vel úr garði
gert á mælikvarða þess tíma, þó að samanburður
við nútímaeldhús verði því mjög í óvil. Á eftir
Idóðaeldhúsunum kom hið kaldranalega „panel“-
þiljaða eldhús, að minnstá kosti í kaupstöðunum,
og sennilega man flest miðaldra fólk eftir þeim
frá uppvaxtarárunum. Þau voru mjög óhagkvæm
á flestum sviðum. Venjulega voru þau stór, oft
mestu gímöld, en þó var sjaldan ætlazt til þess að
borðað væri í þeim. Kolaeldavélin var gjarna
sett í það hornið, sem fjærst var birtunni, og við
hana stóðu vatnsföturnar. Eitt veggborð var þar
venjulega, oft mjög breitt, með skápum undir, og
hurðum, sem langt bil var á milli, svo að skáp-
arnir urðu hinar óþægilegustu hirzlur, og erfitt
að halda þeim hreinum. Veggskápar voru mjög
takmarkaðir, stundum engir, en diskagrind var
venjulega á einum veggnum. Lýsing var slæm,
oftast einn lampi í miðju lofti. Þessi eldhús munu
vera í mörgum eldri húsuin enn, og er það senni-
lega ein af heitustu óskum húsmæðranna, sern í
þessum frumstæðu eldhúsum vinna, að þeim
verði hið fyrsta breytt í nútímahorf.
Ekkert hefur stuðlað eins mikið að þeim stór-
kostlegu breytingum, sem á eldhúsinu hafa orðið,
og rafmagnsnotkunin. Það hefur létt starfið til
muna og stóraukið hreinlætið.
Eldhúsið hefur mjög þýðingarmiklu hlutverki
að gegna í íbúðinni. Auk þess sem það er aðal-
vinnustaðurinn, er það umfangsmikill geymslu-
staður fyrir alls konar matvæli og hin margvís-
legustu búsáhöld. Ekki ætti það að eiga sér stað,
sem því miður þekkist, að aðrir óskyldir lilutir
séu geymdir þar, svo sem utanyfirföt, óhreinn
fatnaður, barnaleikföng o. fl. Ég veit, að hinn
þröngi húsakostur, sem alltof margir verða að
búa við, neyðir fólk oft til þess að nota eldhúsið
á hinn óheppilegasta hátt, jafnvel sem svefnstað
einhvers úr fjölskyldunni. Slíkt neyðarástand
verður að sjálfsögðu ekki tekið með í reikning-
inn hér, heldur gengið útfrá hinni eðlilegu
notkun eldhússins.
Skipulag
Þegar innrétting eldhússins er ákveðin, er mjög
mikið atriði, að hafa sem stytzt bil milli þeirra
hluta, sem eiga að þjóna hver öðrum, ef svo mætti
að orði komast. T. d., að ,,vask“-borðið sé nálægt
eldavélinni svo að vatnsburður verði sem minnst-
ur, matvælaskápurinn nálægt vinnuborðinu, leir-
tausskápurinn við uppþvottaborðið, ræstiáhalda-
skápurinn sem fremst í eldhúsinu næst dyrunum
(því að ryksugan og margir aðrir hlutir, sem þar
eru geymdir, eru jafnframt notaðir utan sjálfs
88
SYRPA