Morgunblaðið - 14.12.2021, Qupperneq 6

6 FRÉTTIR
Innlent
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 14. DESEMBER 2021
Söfnum í jólasjóðinn hjá
Fjölskylduhjálp Íslands
fyrir þá fjölmörgu sem lægstu
framfærsluna hafa.
Þeim sem geta lagt
okkur lið er bent á
bankareikning
0546-26-6609,
kt. 660903-2590.
Fjölskylduhjálp Íslands, Iðufelli 14 Breiðholti
og Baldursgötu 14 í Reykjanesbæ.
Jólasöfnun
Guð blessi ykkur öll
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Ef gera á Landspítalanum kleift að
standa undir óbreyttum rekstri á
næsta ári, veita nýja þjónustu og
vinna að eðlilegum rekstrarumbót-
um vantar sjúkrahúsið tæplega 1,8
milljarða króna til viðbótar við þau
framlög sem lögð eru til í fjárlaga-
frumvarpi næsta árs. Einnig stefnir
að óbreyttu í mikla fjárvöntun
vegna leyfisskyldra lyfja á næsta ári
eða upp á rúma tvo milljarða króna
umfram þær fjárveitingar sem gert
er ráð fyrir í fjárlagafrumvarpinu.
Þetta kemur fram í umsögnum
Landspítalans um frumvarpið.
Ekki svigrúm fyrir ný lyf
Þar er m.a. rakið að áætlaður
kostnaður á næsta ári vegna leyf-
isskyldra lyfja er upp á tæplega 14,7
milljarða kr. en fjárveitingar eru
upp á rúma 12,5 milljarða. „Ný en
mjög dýr lyf gjörbreyta lífslíkum og
lífsgæðum sjúklinga. Heimsmark-
aðsverð á mörgum lyfjum hækkar
mikið. Reiknaður vöxtur í fjárlaga-
frumvarpinu er 1,5% en raunveru-
leikinn þyrfti að vera um 10%.
Að óbreyttu er ekkert svigrúm
fyrir að taka ný lyf í notkun á árinu
2022 og fjárveitingar duga
ekki fyrir þeim lyfjameðferðum
sem nú þegar eru í gangi,“ segir í
umsögn sem Guðlaug Rakel Guð-
jónsdóttir, settur forstjóri Land-
spítalans, hefur sent fjárlaganefnd
Alþingis. Bendir hún á að leyfis-
skyld lyf séu oft mjög dýr en geti
gjörbreytt lífslíkum og lífsgæðum
sjúklinga. Tekin eru dæmi um
ástæður þess að kostnaður vegna
þeirra fer vaxandi. Þannig er t.d.
áætlaður aukinn kostnaður vegna
mikilla verðhækkana á lyfinu inn-
únóglóbúlín 270 milljónir kr. Með
tilkomu nýrra krabbameinslyfja,
svokallaðra PDL-1 hemla, hefur
orðið mikil þróun í meðferð krabba-
meina og horfur sjúklinga farið
batnandi en kostnaðaraukinn vegna
þeirra er 308 milljónir. Kostnaðar-
auki vegna aukinnar notkunar líf-
tæknilyfja til meðferðar við lang-
vinnum bólgusjúkdómum er
áætlaður 352 milljónir.
Í annarri umsögn um framlög til
spítalans kemur fram að þrátt fyrir
margt jákvætt í frumvarpinu og
aukin framlög á ýmsum sviðum, en
alls hækka fjárveitingar til rekstrar
um 8,7 milljarða, þá glími spítalinn
við langvarandi fjárhagsvanda. Er
undirliggjandi rekstrarvandi á yfir-
standandi ári sagður vera um einn
milljarður. Á næsta ári vanti 1.642
milljónir til að standa undir óbreytt-
um rekstri. Ef reikniviðmið fjárlaga
á liðnum árum giltu í ár hefði spít-
alinn fengið um 1,4 milljarða og er
óskað eftir að það verði tryggt
áfram. Loks er lagt til að felld verði
niður 387 milljóna kr. hagræðing-
arkrafa á spítalann á næsta ári. „Að
óbreyttu þarf spítalinn því að
skerða þjónustu sína. Ekki þarf að
fara mörgum orðum um hve alvar-
leg slík staða er,“ segir í umsögn-
inni.
Morgunblaðið/Eggert
Aðgerð Landspítalinn glímir við langvarandi fjárhagsvanda og er undirliggjandi vandi í ár talinn einn milljarður.
Landspítalinn þarf
1,8 milljarða í viðbót
- Vilja að 387 milljóna hagræðingarkrafa verði felld niður
„Það eru mikil vonbrigði að fjár-
lagafrumvarpið endurspegli hvorki
gefin loforð um fjármögnun hjúkr-
unarheimila né nýjan stjórnarsátt-
mála en þar segir að þróa verði
heilbrigðiskerfið í takt við breytta
samsetningu þjóðarinnar, mönn-
unarþörf og lífsstílssjúkdóma.“
Þetta segir í umsögn Sambands ís-
lenskra sveitarfélaga til Alþingis
við fjárlagafrumvarp ársins 2022.
Gert sé ráð fyrir tveggja millj-
arða kr. hækkun framlaga til hjúkr-
unarheimila en það nægi ekki þar
sem verulega virðist vera skorið
niður á móti.
Kostnaður vegna styttingar
vinnutímans ekki bættur
Einnig vanti fjármagn til að
mæta stórum kostnaðarliðum
hjúkrunarheimila. Í frumvarpinu sé
ekki að finna milljarð króna sem
bætt var inn í daggjald heimilanna í
sumar í fjáraukalögum til að af-
stýra neyðarástandi í rekstri heim-
ilanna.
„Í því samhengi má benda á að
vinnuhópur um framhaldsgreiningu
á svonefndri „Gylfaskýrslu“ kom
sér saman um að árið 2019 hefði
vantað inn einn milljarð til að við-
halda þjónustustiginu. Þá er ekki
að sjá í frumvarpinu að kostnaður
hjúkrunarheimilanna vegna „Betri
vinnutíma“ vaktafólks sé bættur.
Auk þessara þátta má nefna að það
virðist langt frá því að nægt tillit sé
tekið til aukinnar hjúkrunarþyngd-
ar, útlagakostnaðar eða verðlags-
og launahækkana,“ segir í umsögn
sambandsins, sem heldur því fram
að ef þetta reynist rétt þá boði fjár-
lagafrumvarp næsta árs „í raun
stórfelldan niðurskurð á rekstri og
þjónustu hjúkrunarheimila lands-
ins“, segir þar.
Ríkisframlög til sveitarfélaga
sem höllum fæti standa?
Í umsögninni er einnig m.a. bent
á að fjármálareglum sveitarstjórn-
arlaganna var vikið til hliðar til árs-
ins 2026 vegna heimsfaraldurs kór-
ónuveirunnar. Þar er m.a. um að
ræða skuldaregluna um að halda
skuldum undir 150% af tekjum.
„Nú er viðbúið að rekstur einhverra
sveitarfélaga kunni að brjóta í bága
við fjármálareglurnar árið 2026.
Ekki liggur fyrir með hvaða hætti á
að takast á við það, en nauðsynlegt
kann að vera að veita framlög úr
ríkissjóði til sveitarfélaga sem höll-
um fæti standa,“ segir í umsögn-
inni.
Sveitarfélögin kalla einnig eftir
því að tímabundin hækkun á endur-
greiðslum virðisaukaskatts af
launakostnaði í átakinu „Allir
vinna“ úr 60% í 100% verði fram-
lengd til loka árs 2022. Átakið hafi
sannarlega leitt til atvinnusköpunar
og spornað gegn svartri atvinnu-
starfsemi sem skili sér í auknu út-
svari til sveitarfélaga og tekjuskatti
til ríkisins. omfr@mbl.is
Gagnrýna boð-
aðan niðurskurð
- Segja ekki staðið við loforð í fjár-
lagafrumvarpi um hjúkrunarheimili
Morgunblaðið/Golli
Seljahlíð Tveggja milljarða hækk-
un til hjúkrunarheimila er ekki nóg.
Samtök fyrirtækja í velferðarþjónustu (SFV) kalla eftir því í umsögn um
fjárlagafrumvarpið að eins milljarðs kr. viðbótarframlagi sem Alþingi
samþykkti í fjáraukalögum 2021 verði bætt aftur við rekstrargrunn
hjúkrunarheimila og 300 milljónir til viðbótar vegna svonefnds útlaga-
kostnaðar. Þessi innspýting hafi komið í veg fyrir hamfarir í rekstri
hjúkrunarheimila, niðurskurð á þjónustu og starfsmannahaldi.
Segja samtökin að inn í frumvarpið vanti einnig fjármuni til að bæta
kostnað vegna styttingar vinnuvikunnar. Óska samtökin eftir því við
fjárlaganefnd að aðhaldskrafa á starfsemi hjúkrunarheimila verði af-
lögð. Mikið vanti upp á fjárveitingar í frumvarpinu til hjúkrunarheimila
ef stjórnvöld vilji viðhaldi sama þjónustustigi og nú og óska þau eftir að
fjárheimild til málaflokksins hækki um þrjá milljarða, sem ráðstafað
verði til að styrkja rekstrargrunn hjúkrunar-, dvalar- og dagdvalarrýma.
Óska eftir 3 milljarða hækkun
SFV SEGJA INNSPÝTINGU HAFA KOMIÐ Í VEG FYRIR HAMFARIR
Sjúkratryggingar Íslands (SÍ) hafa endurmetið spá vegna kostnaðar við
almenn lyf og gera nú ráð fyrir að á þessu ári stefni kostnaðurinn í tæpa
14,7 milljarða kr. en fjárlög ársins gerðu ráð fyrir 11,9 milljörðum í þessi
lyfjaútgjöld. Hallinn stefnir því í 2.750 milljónir kr. Þetta kemur fram á yf-
irliti SÍ sem fylgir umsögn Félags atvinnurekenda, SVÞ og Frumtaka um
fjárlagafrumvarp næsta árs. „Samkvæmt upplýsingum sem samtökin
hafa aflað hjá Sjúkratryggingum er það mat stofnunarinnar að þörf
næsta árs vegna almennra lyfja sé 15.024 [milljónir kr.] Það mat er byggt
á faglegum forsendum, m.a. um þróun sjúkdóma, fólksfjölgun og breytta
aldurssamsetningu þjóðarinnar,“ segir í umsögninni. Er ítrekuð vanáætl-
un lyfjaútgjalda gagnrýnd og varað við því að stjórnvöld grípi reglubund-
ið til vanhugsaðra niðurskurðaraðgerða sem stefni lyfjaöryggi í hættu.
Stefnir í 2,7 milljarða halla
KOSTNAÐUR VEGNA ALMENNRA LYFJA VANÁÆTLAÐUR
Hrefnur við Noreg eru nú taldar
vera um 150 þúsund talsins, um 50
þúsund fleiri en áður var metið og er
byggt á talningum á fimm ára tíma-
bili 2014-19. Hrefna er eini hvalurinn
sem Norðmenn veiða, en þeir eru
auk Íslendinga eina Evrópuþjóðin
sem heimilar slíkar veiðar, en reynd-
ar hefur hrefna ekki verið veidd hér
við land síðustu ár.
Ekki er talið að skýra megi fjölgun
hrefnu við Noreg með fjölgun í stofn-
inum á norðurslóðum. Frekar sé um
að ræða breytingar í útbreiðslu teg-
undarinnar og fleiri hrefnur hafi ver-
ið á talningasvæði Norðmanna, að
því er NRK Nordland í Noregi hefur
eftir Arne Bjørge, sérfræðingi hjá
norsku hafrannsóknastofnuninni.
Ráðgjöf vísindamanna fyrir næsta
ár er um að leyfa veiðar á 917 hrefn-
um og er veiðunum skipt á fimm
svæði, m.a. við Jan Mayen. Síðustu
ár hafa norsk stjórnvöld heimilað
veiðar á 1.278 hrefnum. Í ár veiddu
Norðmenn 575 hrefnur og hafa ekki
veitt svo mörg dýr síðan 2016.
Auðveldara með hverju árinu
Bjørn Rikard Andersen, skipstjóri
á hvalveiðibát og formaður samtaka
hrefnuveiðimanna, segir að það hafi
orðið auðveldara með hverju árinu
að skjóta hrefnur og þéttleikinn hafi
aukist. Á vertíðinni síðasta vor
veiddu þeir 46 dýr á 13 dögum fyrir
utan Vardø í Finnmörku, en hvalur-
inn finnist víða. Andersen leggur
áherslu á að hrefnuveiðar séu svo
takmarkaðar að þær hafi ekki nein
áhrif á stofnstærðina. aij@mbl.is
Hrefnum hefur fjölgað
á hafsvæðinu við Noreg
- Breytt útbreiðsla - Veiðar hafa ekki áhrif á stofnstærð
Morgunblaðið/Sigurður Ægisson
Hvalaskoðun Vinaleg hrefna gleður
farþega í hvalaskoðun á Faxaflóa.