Morgunblaðið - 23.12.2021, Blaðsíða 30

30
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 23. DESEMBER 2021
Pedersen, hernaður kallar á ýmsar
stöður, þar á meðal matreiðslufólk,
og Guðrún, sem einmitt er kokkur að
mennt, byrjar á að yfirheyra lær-
lingana um hvernig kalkún er mat-
reiddur, kjarnhita og önnur fræði.
Stúlkurnar svara af bóklærðri þekk-
ingu og blaðamaður fetar sig út í
horn með kaffibollann.
Sá friður varir ekki lengi. „Þú
verður eiginlega að hjálpa okkur,“
úrskurðar Guðrún, „við erum fáliðuð
og þurfum að skera allan þennan
humar,“ heldur hún áfram, rúllar
heilli stæðu af frosnum kanadískum
humri í hendur blaðamanns, með
augum, fálmurum og öllu, fer yfir
hvernig meltingarvegurinn og enda-
þarmurinn er fjarlægt og skilur
blaðamann eftir skelfingu lostinn,
vopnaðan eggvopni og svuntu.
Þarna fékk sá er hér ritar fyrsta
áfallið þennan dag – ekki það síðasta.
Næst mættu 800 barnungir her-
menn í morgunmat, sá minnsti
þeirra stúlka um 160 sentimetrar á
hæð vopnuð að minnsta kosti jafn-
löngum hríðskotariffli sem hún lagði
frá sér í þar til gert statíf eins og
ekkert væri. Blaðamaður laumaðist
inn í hliðarherbergi og settist skelf-
ingu lostinn út í horn þar.
Svo fór þetta nú að skána. Litla
herstelpan og kokkaneminn Iris
Marie færði blaðamanni kaffibolla
og tjáði honum að svona væri lífið
bara í norska hernum, vopn og agi.
Deyðu fyrir fósturjörðina, hún er
ekki að fara að deyja fyrir þig. Nema
hvað?
Klukkutíma akstur
Að lokum fór landið að smárísa.
Hinir og þessir gáfu sig á tal við
blaðamanninn frá Íslandi, dálítið for-
vitnir. Allt í einu varð norski herinn
bara ákaflega viðkunnanlegur, ein-
hver börn í felulitum, ósköp sæt og
indæl. Svo lauk vakt Guðrúnar og við
ókum heim, tæplega klukkutíma
akstur, það þykir nú ekki mikið í
Norður-Noregi. Líklega hef ég samt
aldrei lyst á humri aftur.
Þar með hefst viðtalið, í tæplega
30 stiga frosti í notalegu einbýlishúsi
Guðrúnar og Ólafs. Húsfreyjan er
ákaflega gestrisin, býður upp á
hreindýr og rauðvín, börn, makar og
gæludýr koma í heimsókn og það er
bara virkilega gaman í þessari heim-
sókn lengst norður. En hvernig
stendur á þessari búsetu?
Ömurleg dönskukennsla
„Við Óli erum frá Ísafirði og við
lifðum nú bara hálfgerðu verbúðalífi,
fengum frí í skólanum til að vinna í
frystihúsinu,“ segir Guðrún og hlær
af innileika. „Við fengum nú ekkert
bestu kennarana vestur á firði, þang-
að komu sumir sem fengu ekki stöð-
ur í Reykjavík og dönskukennslan
var nú bara ömurleg skal ég segja
þér,“ heldur húsmóðirin áfram, sem í
dag talar þó reiprennandi norsku.
Blaðamann fýsir að vita hvernig
þessi stórskemmtilegu og gestrisnu
hjón kynntust. Óli verður til svars í
fyrsta sinn í viðtalinu, „Í skólanum
bara,“ segir hann, sýgur vape-pípu
sína, lítur hugsandi út um glugga
þakinn frostrósum og á við barna-
skólann á Ísafirði. „Við vorum bara
hópur af krökkum, það var efri bær-
inn og neðri bærinn eins og það var
kallað,“ tekur Guðrún við. „Ég tók
svo einn bekk í Menntaskólanum á
Ísafirði, ég hafði ekkert að gera í
skóla, ég vildi bara fara að vinna,“
segir Guðrún og lítur djúpt í augu
blaðamanns. „Þú ert bara settur í
vinnu, ég fór bara í frystihúsið eins
og flestir.“ Vestfirðingar vita hvað
skiptir máli í lífinu.
Þau Óli bjuggu enn fremur um
tíma í Súðavík, þar sem hann starf-
aði sem vélstjóri í rækjuvinnslunni,
og voru búsett þar þegar snjóflóðið
féll í janúar 1995, einn mesti harm-
leikur sem íslensk þjóð hefur horfst í
augu við. „Það var óskaplega erfitt
og ég veit ekki hvort ég er tilbúin að
tala mikið um þann atburð. Ég svaf
ekki eina nótt þar eftir snjóflóðið,“
segir Guðrún alvöruþrungin. „Við
höfðum ekki þessar rætur sem Súð-
víkingar höfðu, fólk missti allt sitt
þarna og við sem vorum aðflutt, Ís-
firðingar, okkur fannst við vera að
yfirgnæfa annarra manna sorg, við
áttum börn á lífi og sluppum frá
þessu. Maður áttar sig kannski ekki
á þessu fyrr en 25 árum síðar hvað
maður var upptekinn af því að leyfa
þeim sem báru þyngstu sorgirnar að
eiga þær í friði. Fólk missti börnin
sín og heimili og þetta er bara of-
boðslega viðkvæmt mál það sem
gerðist þarna,“ segir húsmóðirin al-
vöruþrungin. „Ég gat ekki hugsað
mér að fara í kirkju, ég vildi ekki
skíra barnið mitt af því að mér
fannst ég vera að gera lítið úr sorg
bæjarbúa með því að fara í kirkju,“
heldur hún áfram og blaðamaður á fá
svör við þessari hreinskilnu frásögn.
Guðrún hefur allt sitt atvinnulíf
unnið við matvæli, en Óli er logsuðu-
maður, smíðar gáma hjá fyrirtæki
sem er tugi kílómetra frá Bardufoss,
en hér þykja tugir kílómetra reynd-
ar ekki neitt. Þau fluttu svo til Nor-
egs árið 2002.
Á röngunni við núllið
„Óli vann sex daga vikunnar í
Járni og blikki í Kópavogi og ég vann
nánast allan sólarhringinn en samt
áttum við ekki ofan í okkur að éta. Ef
þú ferð röngum megin við núllið á Ís-
landi áttu þér ekki viðreisnar von,“
segir Guðrún þungbúin. Að lokum
gáfust þau upp á baslinu. „Ákvörðun
okkar um að flytja var tekin 2001, en
þá var pabbi að koma úr hjartaað-
gerð, ég gat ekki skilað hann eftir í
því ástandi,“ rifjar hún upp.
„Ég hugsaði með mér að það hlyti
að vera betra að flytja til Noregs eða
Danmerkur frekar en að vera hérna
í þessu striti,“ segir Guðrú og fylgir
þar hugur augljóslega máli. „Við
mættum í Norrænu með 3.500
norskar krónur, við vorum alveg á
hausnum. Við gerðum okkur enga
grein fyrir hvað bensín kostaði í
Noregi, né hvað matur kostaði þar.
Við áttum ekki krónu,“ segir vakt-
stjórinn hjá norska hernum, greini-
lega veraldarvanari í dag. „Æ Óli,
getur þú ekki sagt frá þessu?“ biður
Guðrún og Óli tekur við. „Ha ha, jú
ég get það svo sem, ég fékk lánaðan
bíl hjá nágrönnum mínum og var svo
að sækja um vinnu og ég sagði bara
við þá reddið mér bara húsnæði og
ég kem og vinn.“ Þessu björguðu
þau Vestfirðingarnir strax, vant fólk.
Hér tekur Guðrún við: „Við vorum
ekkert vön því að sækja um vinnu,
fyrir vestan þekkti maður bara
mann og hlutirnir redduðust bara,“
og þau hjónin skellihlæja bæði, enda
hið skemmtnasta fólk. Þessari frá-
bæru heimsókn lauk í tæplega 30
stiga frosti með ökuferð til baka til
flugvallarins í Evenes eftir þriggja
daga heimsókn hjá rammíslenskum
yfirmanni í norska hernum og fjöl-
skyldu hennar, sönnum vestfirskum
nöglum. Við látum þessari frásögn
lokið hér, en lengri útgáfu af viðtal-
inu má nálgast á mbl.is um jólin. Og
gleðileg jól frá Bardufoss, langt
norðan heimskautsbaugs.
Morgunblaðið/Atli Steinn Guðmundsson
Mötuneytið Guðrún er með hátt í þúsund hermenn í mat á dag. Blaðamaður var settur beint í vinnu og bíður þess varla bætur meðan moldir og menn lifa.
Fjölskyldan Guðrún, Runný og Óli, ákaflega gestristið fólk í Troms sem tók blaðamanni frá Íslandi opnum örmum.
Allt í hers höndum – Guðrún Hrefna er yfirmaður í norska hernum
Við óskum
landsmönnum
gleðilegra jóla og
þökkum viðskiptin
á árinu
Sími 567 4949 | bilahollin.is Sími 587 1390 | bilarydvorn.is