Skessuhorn


Skessuhorn - 25.08.2021, Síða 24

Skessuhorn - 25.08.2021, Síða 24
MiðviKUdagUr 25. ÁgúST 202124 „Saga hans er í senn saga einstak- lings sem haslar sér völl og saga samfélagsbreytinga,“ skrifar Magn- ús Pétursson meðal annars í formála bókar sinnar um lífshlaup föður síns: Lífshlaup athafnamanns, sem kom út á síðasta ári. Pétur Péturs- son, fyrrum alþingismaður alþýðu- flokksins og athafnamaður, hefði fagnað aldarafmæli sínu 21. ágúst síðastliðinn. Til stóð að afkomend- ur Péturs myndu hittast í Lindar- tungu í Kolbeinsstaðarhreppi á af- mælisdegi hans og afhenda félags- heimilinu málverk í tilefni aldaraf- mælisins og segja frá bókinni um lífshlaup hans sem kom út í fyrra, en í ljósi aðstæðna og takmarkana var horfið frá þeim hugmyndum. Í staðinn fór Pétur Pétursson yngri vestur í Kolbeinstaðarhrepp á dög- unum og afhenti sjálfur málverkið í Lindartungu, en þar eru æskuslóðir föður hans, á gjánni við Mýrdal. Blaðamaður Skessuhorns hitti þá bræður, syni Péturs að máli. Hér verður gripið niður í bókina um ævi Péturs, fyrrum alþingismanns. Saga hans er á margan hátt dæmi- gerð og lýsing á aðstæðum fólks á fyrri hluta tuttugustu aldar og fyrir þær miklu breytingar sem urðu á ís- lensku samfélagi um miðja öldina. Hreinræktaður Snæfellingur Pétur Pétursson frá Mýrdal var hreinræktaður Snæfellingur að erfðum og uppeldi. Kominn af erf- iðisfólki á norðan- og sunnanverðu Snæfellsnesi sem auðnaðist þó ekki að lifa og basla saman. Foreldrar Péturs voru fátæk vinnuhjú, Pét- ur Pétursson vinnumaður á Álftá og Ólafía Eyjólfsdóttir vinnukona á sama bæ. Pétur fæddist í Mýrdal í Kolbeinsstaðarhreppi 21. ágúst 1921 nokkru eftir að pabbi hans dó en gæfa Péturs var hins veg- ar að fæðast og alast upp framan af aldri í Mýrdal í skjóli Þórðar gísla- sonar hreppsstjóra og ingibjarg- ar guðmundsdóttur og seinna hjá gísla syni Þórðar og konu hans, guðrúnu guðjónsdóttur Öfjörð frá Lækjarbug á Mýrum. Ábúend- ur í Mýrdal voru öllum afar velvilj- aðir og báru hag þeirra er minna máttu sín fyrir brjósti. Þórður og ingibjörg ólu upp fólk sem ann- ars hefði orðið minna úr. að sama skapi höfðu gísli og guðrún svip- að viðhorf og foreldrarnir til þess- ara mála. Námsárin á Íslandi Pétur útskrifaðist með fullnaðar- próf barna vorið 1936 í Kolbeins- staðaskóla, þá 15 ára gamall, og þótti honum gaman að læra. að fullnaðarprófi loknu kom helst þrennt til álita líkt og hjá öðrum unglingum í sömu sporum; að ger- ast bóndi, flytja á mölina eða læra eitthvað. Pétur hafði litla möguleika í búskapnum enda stóð hugur hans ekki beint þangað. gísli, fóstri Pét- urs, var á því að hann skyldi halda áfram að læra. Sveinbjörn Jónsson, kennari á Snorrastöðum og kennari Péturs, var sömu skoðunar og ráð- lagði Pétri að sækja um skólavist í Héraðsskólanum á Laugarvatni. Pétur fylgdi þeim ráðum og var í Héraðsskólanum á Laugarvatni tvo vetur, 1939-40 og 1940-41. Pétri sóttist námið á Laugarvatni frek- ar vel og var líklega betur undirbú- inn frá Sveinbirni Jónssyni barna- skólakennara en ýmsir aðrir. Hann útskrifaðist 31. mars 1940 úr yngri deild skólans og þótti skara fram úr í landafræði, Íslandssögu og heilsu- fræði sem sumir kölluðu kjafta- greinar. Seinna skólaárið gekk Pétri enn betur enda lagði hann hart að sér og vissi best sjálfur að það skipti máli upp á vinnu að koma með góð- an vitnisburð úr skólanum. Haust- ið 1941 fór Pétur í Samvinnuskól- ann og hélt þannig áfram mennta- göngu sinni en námsefnið var tölu- vert strembnara en Pétur þekkti úr Kolbeinsstaðaskóla og svo Héraðs- skólanum á Laugarvatni. Einn vet- ur í Samvinnuskólanum þar sem tekið var próf í tveggja ára náms- efni var vegarnestið út í lífið. Vinnuþjarkur mikill Pétur þurfti að afla sér tekna til að kosta skólagönguna á Laugarvatni og í Samvinnuskólanum. Á árun- um 1936-’39 vann hann og lagði fyrir til að halda sér uppi á Laugar- vatni. vorið 1941 flutti hann svo til reykjavíkur og sumarið sama ár tók hann að sér alla þá vinnu sem hann mögulega gat. Hann var í kolaupp- skipun, fiski og hvar annars staðar þar sem von var á tekjum til að fjár- magna námið í Samvinnuskólan- um þegar það hófst haustið 1941. Samvinnuskólanum var svo slit- ið um vorið 1942 og þá var Pétur enn á ný farinn að svipast um eft- ir vinnu. Skólastjórinn í Samvinnu- skólanum á þessum tíma, Jónas frá Hriflu, hafði sambönd við alla kaupfélagsstjóra landins og iðulega kom það fyrir að þá vantaði menn til starfa. Þannig atvikaðist það að Pétur hóf störf hjá Kaupfélagi Hér- aðsbúa eftir að skólanum lauk vorið 1942 og hélt Pétur strax til reyð- arfjarðar eftir skólaslitin til að hefja þar störf. Á þessum tíma var Pétur 21 árs gamall og fullur orku. Þegar austur var komið tók Pétur sér ým- islegt fyrir hendur. Hann var bókari eða innanbúðarmaður í kaupfélag- inu, eins og það var kallað, en þótti ekki síður gaman að taka þátt í líf- inu og starfi fólks á reyðarfirði. Ameríkuþorpið fyrir austan Í þorpinu á reyðarfirði voru á styrjaldarárunum allt að 4.000 her- menn; breskir, kanadískir, banda- rískir og norskir. Þeir komu og fóru eins og gengur á stríðstímum. Íbú- ar á reyðarfirði voru einungis um 300 talsins og ekki að undra að töluvert hafi farið fyrir hermönn- unum og tekist kynni milli manna. reyðarfjörður breyttist því úr fá- brotnu smáþorpi, þar sem ríkti fá- tækt og atvinnuleysi, í samfélag fólks sem hafði peninga milli hand- anna og næga atvinnu. Skemmtan- ir voru tíðar og fjölþjóðlegra áhrifa gætti. Menningarlífið blómstraði og kaffihús voru starfandi, það voru bíósýningar og böll, leiksýning- ar og íþróttamót. Þetta kom í stað hefðbundinna töðugjalda, jólaballs og þorrablóts. auk þess að bóka reikninga í kaupfélaginu vann Pét- ur hjá bandaríska hernum þar sem hann afgreiddi drykki í kaffihúsinu, Mindenkaffi. Þar kynntist Pétur nokkrum ameríkönum, meðal ann- ars Walter F. Mitchell sem kom frá Newark í New Jersey. Þeim Wal- ter og Pétri kom vel saman. Wal- ter kenndi Pétri ensku og kveikti áhuga hans á að fara út í heim. Wal- ter fékk að auki pabba sinn, gerald v. Mitchell, til að skrifa til Péturs og hugsaði það sem góða æfingu í enskum stíl. Þessi kunnings<skapur varð Pétri gagnlegur og áhrifarík- ur þegar hann fór svo til Bandaríkj- anna tveimur árum síðar. Vesturfari algengt var að ungt fólk færi til Bandaríkjanna og leitaði sér mennt- unar því möguleikarnir heima á Ís- landi voru takmarkaðir. að fara til Evrópulandanna var síður eftir- sóknarvert. Stríðið stóð enn 1944 og voru Bandaríkin á þessum árum að sýna sig sem stórveldi og sóttust eftir áhrifum. Því lá beinast við að ungt fólk hér á landi færi vestur um haf og freistaði gæfunnar í námi og starfi. Pétur slóst í þennan hóp og hafði það mikil áhrif á lífsbók hans. Hann sigldi með goðafossi vest- ur um haf þegar skipið lagði upp í sína næstsíðustu ferð til Banda- ríkjanna föstudaginn 14. júlí 1944 og var þetta jafnframt hans fyrsta utanlandsferð. Ferðin vestur tók 21 dag og var goðafossi siglt inn í höfnina í New York klukkan sex að morgni 2. ágúst. Ítarleg læknis- rannsókn var gerð á öllum farþeg- um og áhöfn um borð áður en lagt var að bryggju. Þá tók við umfangs- mikil skoðun tollyfirvalda. Fyrstu dagar Péturs í New York fóru í það að kynna sér borgina og samgöng- ur. Tilgangur ferðarinnar vestur um haf hjá Pétri var hins vegar gagn- gert að fara í háskóla og mennta sig frekar. Frá siglingunni og lífinu um borð segir hann í fróðlegum dag- bókarfærslum. New York háskóli Pétur stóð við loforð sitt og setti sig fljótt í samband við Mitchell hjón- in, foreldra Walters sem hann hafði vingast við á árum sínum á reyð- arfirði. Þau hjónin buðu Pétri um- svifalaust heim til sín sem hann þáði. Strax barst í tal hvert förinni væri heitið og sagðist Pétur eiga skólavist í Fargo í Norður-dakóta. Hjónin stungu upp á að hann skyldi leita fyrir sér í New York háskóla og þá gætu þau verið honum inn- an handar ef á þyrfti að halda. Pét- ur bar þessa hugmynd undir mann Aldarafmæli Péturs Péturssonar fyrrverandi alþingismanns úr Hnappadal Pétur Pétursson á tröppunum í Mýrdal. Pétur Pétursson yngri afhendir hér húsverðinum í Lindartungu, Helgu Jóhanns- dóttur, málverkið Gjáin í Mýrdal sem hann sjálfur málaði. Verkið var gefið í tilefni aldarafmælis Péturs Péturssonar. Pétur Pétursson að störfum í Landssmiðjunni.

x

Skessuhorn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Skessuhorn
https://timarit.is/publication/1096

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.