Sjómannablaðið Víkingur - 01.02.2017, Blaðsíða 12

12 – Sjómannablaðið Víkingur
V eikindaréttur sjómanna er ákvarð-
aður í 36. gr. sjómannalaga nr.
35/1985, en í 4. mgr. eru talin upp
þau tilvik, sem geta leitt til þess að veik-
indarétturinn glatist, en málsgreinin orð-
ast svo. „Skipverji á ekki rétt á kaupi
þann tíma, sem hann hliðrar sér ólöglega
hjá að inna störf sín af hendi, né fyrir
þann tíma sem hann er óstarfhæfur vegna
sjúkdóms eða meiðsla sem hann hefur
leynt vísvitandi við ráðningu sína. Sama
gildir ef skipverji er ekki starfhæfur
vegna sjúkdóms eða meiðsla sem hann
hefur sjálfur bakað sér af ásetningi eða
stórfelldu gáleysi“. Hér verður þó ein-
göngu fjallað um þann þáttinn, sem
varðar vísvitandi launung.
Launung er það kallað, þegar sjómað-
urinn leynir útgerðarmanninn vísvitandi
við ráðningu sína um sjúkdóm eða
meiðsl, sem hann veit eða má vita að
geta skipt sköpum um það, hvort hann
verði ráðinn. Sé það tilvikið mætti orða
það svo, að hann ljúgi með þögninni. Sé
um vísvitandi launung að ræða, þá eru í
raun brostnar forsendur fyrir ráðningu
hans a.m.k glatar hann í slíku tilviki
veikindalaunarétti sínum. Ákvæðið um
vísvitandi launung má ekki skilja svo,
að skipverja sé skylt við ráðningu að
skýra frá öllum helstu veikindum, sem
hann hafa hrjáð hann einhvern tímann á
ævinni, heldur aðeins þeim sjúkdómum
eða meiðslum, sem sérstök ástæða er til
að ætla að geti valdið því, að hann verði
ófær til vinnu á ráðningartímanum. Skýri
sjómaðurinn frá slysi eða sjúkdómi við
ráðningu sína eða útgerðarmanninum er
kunnugt um það, þá glatar sjómaðurinn
ekki veikindalaunarétti sínum megi rekja
óvinnufærni til þeirra atvika. Kemur
þetta skýrt fram í greinargerð sjómanna-
laganna, en þar segir orðrétt. „Orðin að
leyna við ráðningu sína ber að skilja svo,
að skipverji hafi við ráðningu sína í skip-
rúm annað hvort viljandi gefið rangar
upplýsingar eða látið hjá líða við ráðn-
inguna að skýra frá heilsufari sínu, enda
þótt hann vissi eða mætti vita, að þær
upplýsingar gætu skipt máli varðandi
ráðninguna vegna líkinda á frekari for-
föllum af völdum þess sama sjúkdóms
eða meiðsla“.
Í rauninni er það hin huglæga afstaða
sjómannsins við ráðninguna, sem skiptir
máli, t.d hvort hann telji líkur á að sjúk-
dómur taki sig upp, hvort hann hafi ný-
lega legið á spítala eða vitað sé að hann
þurfi að gangast undir læknisaðgerð
o.s.frv. Það er ekki nóg að skýra frá sjúk-
dómi eða slysi, ef sjómaðurinn leynir því
að fyrirhugaðar séu læknisaðgerðir, sem
leiða myndu til óvinnufærni hans á ráðn-
ingartímanum. Á hinn bóginn þarf sjó-
maðurinn ekki að skýra frá sjúkdómi eða
meiðslum, sem hann hefur ástæðu til að
álíta svo smávægilegt, að þau muni ekki
hindra hann í starfi, þótt raunin kunni
síðar að verða önnur. Hvað þetta varðar,
þá getur þetta allt saman verið mjög
teygjanlegt og háð mati hverju sinni, en
öruggasta leiðin fyrir sjómanninn er þó
að skýra frá öllu við ráðninguna, sem
gæti síðar meir valdið forföllum frá
vinnu, enda væri það sett fram í fullum
trúnaði gagnvart útgerðarmanninum
með persónuvernd í huga.
Dómar sem fjallað hafa
um launung
Hér á eftir verður rakið í stuttu máli til
frekari skýringa kjarninn í nokkrum
dómum, sem fjallað hafa um þetta álita-
efni, bæði hæstaréttardómar og héraðs-
dómar.
Hjartaþræðing
Maður réð sig á skip, en hann hafði áður
um nokkurt skeið fundið fyrir verkjum í
brjósti og farið af þeim ástæðum tvisvar í
skoðun til læknis og þá síðari tveimur
dögum áður en hann réð sig á þetta skip.
Þegar komið var úr fyrstu veiðiferðinni
tilkynnti læknirinn honum, að hann
þyrfti að fara í hjartaþræðingu, sem
framkvæmd var tveimur mánuðum síðar.
Var útgerðin dæmd til að borga sjómann-
inum veikindalaun, enda hafi hann ekki
mátt ætla að frekari rannsókna yrði þörf
eða læknirinn gefið það til kynna, auk
þess sem sjómaðurinn var mjög ungur
að árum, en dómurinn tók fram að ann-
Vísvitandi launung
og veikindaréttur sjómanna
Jónas Haraldsson
„Skipverji á ekki rétt á kaupi þann tíma,
sem hann hliðrar sér ólöglega hjá að inna
störf sín af hendi, né fyrir þann tíma sem
hann er óstarfhæfur vegna sjúkdóms eða
meiðsla sem hann hefur leynt vísvitandi við
ráðningu sína. Sama gildir ef skipverji er
ekki starfhæfur vegna sjúkdóms eða
meiðsla sem hann hefur sjálfur bakað sér
af ásetningi eða stórfelldu gáleysi“.
Mynd: Jeanette Grönstedt