Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.2010, Blaðsíða 12

12 – Sjómannablaðið Víkingur
skortur á hluttekningu. Við Óli vikum
aldrei að því einu orði okkar í milli, að
hann hafði bjargað mér með því að ráða
mig þarna um borð. Áratugum síðar,
þegar minningaröldurnar höfðu verið
reistar í Fossvogi, las ég þar nöfn þeirra,
sem fórust með Júlí. Ég hugsaði til fjöl-
skyldu minnar og var þakklátur fyrir
lífið. Mér fannst gott að sjá, að skipið
hafði ekki verið fullmannað: enginn
hafði í raun farið í minn stað. Það vant-
aði tvo í áhöfnina15.
Benedikt: „Búturinn“, Simmi, þótti
klár sjómaður, góður í neti; margir voru
uppnefndir, ekki sízt þeir, sem voru
„blautir“ og fyrirferðarmiklir. Misjafnt,
hvað mönnum tókst vel að komast inn í
trollið og þekkja það. Sumir komust
aldrei upp á lag með að taka í kríulöpp
einu sinni og voru bara áfram í nála-
körfunni, að reka í nálar. Einn var
Mangi, hafði allra manna hæst, hoppaði
um, þegar rifnaði, en komst aldrei upp
úr nálakörfunni, aldrei inn í þá furðu-
legu fræðigrein netamennskuna. En
Nála-Mangi var á öðrum togurum.
Fengu allir uppnefni, Herbert gaberdín,
Hemmi froskur, Sigurður farinn, Borgar-
nesblautur, Stofnaukinn, Andrés önd,
Gvendur tarsan, Mánaskallinn, og önnur
sjálfsagðari nöfn, Óli langi, Kiddi kokk-
ur, Valdi Benna; og skipin, soðningar-
prammi, ef hann þoldi illa brot. Jeppar
voru skólastrákar, sem enn voru óvan-
ingar til sjós.
Haukur: Svo var nú Spretturinn, eða
Binni sprettur.
Benedikt: Í þá daga voru menn eft-
irsóttir, þótt þeir væru ekki bindindis-
menn. Það fylgdist ekki að í þá daga, og
þótt síður væri, en ætla mætti, að svo
sé í dag. Þegar út á sjó var komið, þá
kunnu þessir menn til verka, þá sást, að
harðir voru þeir, ... sumir þeir hörðustu,
vissi ég um það. Þeir voru dasaðir fyrstu
tvo sólarhringana, svo voru þeir í lagi.
Ólafur: Gamall togarasjómaður, Ingvi
Rafn Jónsson, sagði í viðtali í Ægi:
„Harður kjarni manna tók tryggð við
þessi skip og þennan veiðiskap, og á
þessum árum var sérstakur lífsstíll að
vera togarajaxl, og þeir létu sér ekki allt
fyrir brjósti brenna, unnu eins og vík-
ingar við erfiðar aðstæður, strituðu vik-
um saman úti á sjó og lifðu hátt og hratt
í landi16.“
Ólafur: Vélstjóri lýsti því svo
aðspurður, að ef togari kantrast, þá rignir
smurolíu niður úr pönnunum, sem réttu
lagi eru undir aðalvélinni og ljósavélun-
um. Olíumengaður austurinn úr kjölsog-
inu kemur líka yfir menn, ljósavélarnar
stöðvast, þegar þær missa smurning og
kælivatn ... það verður rafmagnslaust.
Hafi verið gert sjóklárt í vélarrúmi, þá
eru hlutirnir ekki á hreyfingu, allt er
skorðað fast. Batterísvasaljós eru fest hér
og þar. En til að komast út þarf að kafa,
kafa „niður stigann“ og út og upp, ef
tími er þá til þess, áður en hann fer
niður.
Þýðir ekkert að tala við þá í
dag. Þeir heyra ekkert
Benedikt: Á ísfiski var 32ja manna
áhöfn, en á salti voru þeir 10 fleiri eða
jafnvel enn fleiri. Úthald á salti gat verið
60–90 dagar, saltfisktúr við Grænland;
þá voru fyrstu þrjár vikurnar verstar! Fór
mikið eftir skipum, hvort mannaskipti
voru tíð. Sumir voru búnir að vera á Óla
Jóh frá upphafi. Olíuskip var sent til
skipanna á Grænlandsveiðum, Litlafellið
frá Sambandinu eða Keilir, en einnig var
skroppið í Færeyingahöfn við Vestur-
Grænland til þess að birgja sig upp.
Káeta skipstjórans var undir brúnni,
og stigi úr henni var upp í brú bakborðs-
megin. Önnur útganga var ekki úr skip-
stjórakáetunni. Svo skeði það, að Víking-
ur frá Akranesi keyrði á brúna á Aski
bakborðsmegin. Karlinn hafði rétt áður
skroppið upp í brú og var því ekki í
káetunni, annars hefði hann lokazt þarna
inni. Eftir það var sett „manngengt“ kýr-
auga út úr skipstjórabaðherberginu. Þá
kæmist hann þar út, ef stigagangurinn
lokaðist. Stýrimenn (tveir), vélstjórar
(þrír), kyndarar eða spíssarar (tveir) og
kokkar (tveir) voru afturí og bátsmað-
urinn og bræðslumaðurinn; loftskeyta-
maðurinn var í sínum klefa aftan við
brúna stjórnborðsmegin, kortaklefinn
(bestikkið) þar við hliðina og aðgengi
að skipstjóraíbúð bakborðsmeginn. Á
gömlu togurunum var loftskeytamaður-
inn víst niðri í skipstjórakáetunni eða
aftan við hana niðri. Frammi í lúkar
voru á sumum einn áttamanna klefi og
setustofa uppi, en niðri var fremst átta-
manna klefi og þar aftan við sitt hvoru
megin tveir 6 manna klefar. Á öðrum
voru tveir 4ra manna klefar uppi og
setustofa. Á Óla Jóh var einn 4ra manna
klefi uppi og setustofa, en það kom til af
því, að frystiklefi var upphaflega í hval-
baknum bakborðsmegin. Alls gátu verið
á þessum skipum 40–50 manns.
Enginn kallaðist bryti á togara, en þar
Um borð í bv. Ólafi Jóhannessyni. Loftgilsinn og loftgilsblökkin sjást vel. Híft er á snerlunni. Snerlan var í
blökk hinum megin og snerlað var þvert yfi r grindina. Taka á næstu færu með loftgilsinum. Togarinn í bak-
grunni er líklegast Jón Þorláksson RE 204. Fiskað er á Halanum. – Ljósmynd: Benedikt Brynjólfsson.
Bakborðstrollið er notað hér. Gilsarinn hífði stóragilsinn, byssuna og talíuna. Litli gilsinn sá um stertinn.
Hérna er talían til þess að húkka í sylgjuna. Verið á karfa á Nýfundnalandi eða Austur-Grænlandi, engar
uppstillur nema að framan og aftan, opið inn að miðju. – Ljósmynd: Benedikt Brynjólfsson.