Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.2010, Blaðsíða 14

inn í eldinn. Til að fá góða brennslu
skipti mestu máli að hitastig olíunnar
væri rétt og trekkurinn mátulegur. Ekki
var sjálfvirkur hitastillir (thermostat) á
olíuhitaranum í Gvendi, maður stjórnaði
gufustreymi inn á hitaspíral handvirkt
me𠾓 krana og fylgdist með hitastigi
olíunnar á kvikasilfursmæli. Dælur og
súgblásari voru gufuknúin, þannig að
allt kerfið hægði á sér, þegar dampur féll.
Svo þurfti að halda skipinu „á réttum
kili“ þ. e. dæla á milli tanka til að rétta
af slagsíðu. Þá varð að seilast undir gólf-
plötur, opna krana hér og loka öðrum
þar, síðan að koma dælunni í gang, eins
stimpils dælu, sem venjulega stóð full
af þéttivatni, lempa hana til, losa upp á
pakkdósinni og múta henni með græn-
olíu, þar til hún skreiddist af stað með
andköfum og gufublæstri.
Allt var þetta stórskemmtilegt, en
seinna, þegar ég kynti nýsköpunartog-
ara, þar sem dælur og blásari voru raf-
drifin, og tækin því óháð gufuþrýstingi,
thermostat á olíuhitaranum og allir
lokar á einum stað frammi á þili, ræki-
lega merktir, þá fannst mér slíkt vera
lúxus.
Slegið var af og stoppað, þegar trollið
var tekið. Þá var slökkt í eldhólfunum,
einu eða tveimur, eftir því sem gufu-
þrýstingur hækkaði. Væri eitthvert vesen
uppi og langt stopp, gat komið fyrir, að
alveg væri slökkt undir katlinum um
stund. En svo varð maður að vera til-
búinn með dampinn á toppi, þegar aftur
var kastað og sett á fullt til þess að
skvera trollið og hefja nýtt tog. Þá var
stundum farið að urra í öryggisventlin-
um, hann var um það bil að blása af. En
það var nokkuð, sem ekki mátti gerast;
þótti mesta skömm fyrir kyndarann.
Ljósavélarnar gengu fyrir gufu í gömlu
togurunum, en á Guðmundi Júní var
einnig díselknúin ljósavél og svo hávaða-
söm, að við létum hana sjaldan ganga.
Guðmundi Júní var lagt 1959. Hann
var smíðaður 1925, og var síðastur fyrir-
stríðstogaranna, sem haldið var úti og
einn örfárra af þessum gömlu kolatog-
urunum, sem olíufíring var sett í.
Skrokkurinn liggur nú grafinn í uppfyll-
inguna á Suðurtanganum á Ísafirði.
Júlíus Sigurðsson úr Hafnarfirði var
með skipið þennan vetur og við vorum
við stundum að toga í Víkurál eða jafn-
vel úti á Hala, þegar aðrir voru farnir að
slóa uppí. Það var dálítið gaman að
þessu, því Gvendur Júní var minnsti tog-
arinn, 450 tonn minnir mig, nýsköpun-
artogararnir voru 650–750 tonn. Júlíus
var skemmtilegur karl af gamla skólan-
um, gallharður, og hætti ekki að fiska, á
meðan að hann taldi ekki hættu á ferð-
um. Þeir yngri hættu frekar, þegar þeir
töldu ekki lengur þægilegt fyrir mann-
skapinn að vinna á dekki.
Fjöldi Færeyinga var hér á fiskiskip-
um á þessum árum. Þeir voru traustir og
góðir sjómenn en höfðu annan fram-
gangsmáta en íslenskir togarajaxlar. Það
gekk ekki eins mikið á fyrir þeim og Ís-
lendingunum. Þeir virtust vinna sín verk
á sama hraða og með jafnaðargeði, á
hverju sem gekk. Veturinn 1959 voru
allir hásetar, bátsmaður og annar stýri-
maður á Gvendi færeyskir, og vinnan um
borð einkenndist af kristilegri rósemi.
Júlíus skipstjóri var ekki mikið fyrir
að æpa úr brúnni á menn á dekki, en
þætti honum hægt ganga að leysa úr
málum, þegar eitthvað var óklárt, gat
hann átt það til að bregða sér sjálfur
fram á dekk til að sýna mönnum réttu
handtökin. Slík úthlaup úr brúnni voru
gerð af hraða og einbeitni svo unun var
á að horfa, einkum þegar karlinn varð
viðskila við tréklossana á bruni sínu
fram dekkið. Um slíka smámuni skeytti
hann aldrei fyrr en á bakaleið, en þá
14 – Sjómannablaðið Víkingur
Þórður Pétursson. Halldór Hallgrímsson. Vilhelm Þorsteinsson. Torfi Jónsson.
- Ljósmynd: Þórarinn Torfason.
Kjartan Ingimundarson.
- Ljósmynd: Jens Kjartansson.
Auðunn Auðunsson. Gísli Auðunsson. Júlíus Sigurðsson.
Guðmundur Bjarnason.