Sjómannablaðið Víkingur - 01.03.2010, Blaðsíða 20

Lúðvík Jósepsson var sjávarútvegs- og viðskiptaráðherra í
ríkisstjórn Hermanns Jónassonar sem kom til valda 1. júlí
1956. Alþingi ákvað síðan með lögun frá 27. desember 1956
að heimila ríkisstjórninni að láta smíða tólf fi skiskip í Austur-
Þýskalandi er skyldu vera stálfi skiskip á stærðarbilinu 150-
250 rúmlestir, sem síðan yrðu afhent sveitarfélögum eða út-
gerðarfyrirtækjum vítt og breitt um landið. Jafnframt var
ríkisstjórninni heimilað að taka lán í nafni ríkissjóðs til að
fjármagna kaupin sem síðan yrði endurlánað væntanlegum
kaupendum, svo næmi allt að 80% af andvirði hvers skips.
Í framhaldinu fól ríkisstjórnin hlutafélaginu DESA í ársbyrjun
1957 að hafa milligöngu við stjórnvöld í Austur-Þýskalandi um
smíði skipanna. Hinn 14. janúar 1957 var gengið frá samningi
um smíði 6 fyrstu skipanna og í maí sama ár um smíði 6 skipa
til viðbótar. Samið var við skipasmíðastöðina Volkswerft í Stral-
sund í Austur-Þýskalandi sem hóf starfsemi á árinu 1948. Á
árunum fram til 1953 smíðaði stöðin skip af ýmsum stærðum
og gerðum sem öll fóru til Sovétríkjanna til greiðslu á stríðs-
skaðabótum.
Næstu skipin sem stöðin smíðaði voru togarar fyrir Sovét-
ríkin og önnur lönd sem tilheyrðu Austurblokkinni. Í október
1957 hóf stöðin smíði á nefndum 12 skipum fyrir Íslendinga er
voru jafnframt fyrstu skipin sem hún smíðaði fyrir vestrænt
ríki.
Á árinu 1958 var tekið 50 milljóna lán, til 12 ára með 2,50%
vöxtum, í Sovétríkjunum til þess að fjármagna skipakaupin en
vegna hagstæðra vöruskipta við Austur-Þýskaland á þessum ár-
um þurfti ekki að nota nema hluta af láninu til þess að greiða
fyrir skipin. Hjálmari R. Bárðarsyni, skipaverkfræðingi og
skipaskoðunarstjóra, var síðan falið að hanna skipin og semja
smíðalýsingu og aðstoða DESA sem tækniráðunautur í komandi
samningum við skipasmíðastöðina í Stralsund. Þessi gerð skipa
nefndist síðan HRB-42 til aðgreiningar frá öðrum gerðum skipa
sem Hjálmar hafði áður hannað. Skipin voru öll eins í megin-
atriðum þ.e. form bolsins og yfirbygging. Tækjabúnaður var í
meginatriðum hinn sami nema að tvö skipanna voru ekki búin
sérstaklega til togveiða. Í töfli 1. má sjá helstu stærðir.
Í áðurnefndum lögum frá Alþingi var skýrt tekið fram að
skipin yrðu að mælast rétt innan við 250 brl. Ástæðan var tví-
þætt; vökulögin sem svo eru nefnd tóku ekki til skipa minni en
250 brl., en vökulögin sem sett voru á árinu 1921 kváðu á um
að tryggja bæri íslenskum sjómönnum, á togurum 250 brl. og
stærri, 6 klst. hvíld í sólarhring. Einnig gerðu kjarasamningar
þess tíma ráð fyrir fleiri í áhöfn á togurum sem mældust 250
brl. eða stærri.
Þessu til viðbótar má nefna að þessum skipum var ætlað að
athafna sig í litlum og vanbúnum höfnum á landsbyggðinni
sem hefur trúlega ráðið einhverju um stærð þeirra. Engu að
síður var þessum skipum ætlað að veiða á sama sjó og stærri
togskip en til þess þurfti að taka tillit þegar stærð aðalvélanna
var ákveðin, ásamt skrúfubúnaði, togvindum og öðru því sem
togveiðar krefjast.
Í ljósi þessa var hönnun skipanna nokkuð flókið verkefni
þar sem taka þurfti tillit til reynslu, bæði útgerða og sjómanna
við hönnun og útfærslu þeirra. Þar sem togveiðar áttu að vera
meginverkefnið miðaðist búnaður þeirra í meginatriðum við
það þótt þeim væri einnig ætlað að sinna öðrum veiðum á sem
hagkvæmastan hátt.
Allar teikningar, bæði stál- og smíðateikningar, voru
Torfunefsbryggja á Akureyri. Bjarnarey NS-7 snýr breiðsíðunni að ljósmyndaranum.
Helgi Laxdal og Kristín Jóhannsdóttir
Stralsundararnir
20 – Sjómannablaðið Víkingur