Heilbrigðisskýrslur - 04.12.1982, Blaðsíða 8

4
2. RÖNTGENRANNSÓKNIR - HVERSVEGNA?
Röntgengreining er nauðsynlegur þáttur í nútima heilbrigðis-
þjónustu, og öfmat á gilði hennar getur leitt til ofnotkunar.
Því miður er trúlega nokkur ofnotkun hér á landi ekki síður
en á öðrum svæðum, sem hafa sviþaðan félagslegan og læknisfræðilegan
staðal.
Hvað er þá ofnotkun, og hvernig á að meta, hvað er við hæfi?
Það hlýtur að vera grundvallaratriði, að sérhver rannsókn
eigi að hafa þýðingu fyrir sjúklinginn. Enda þótt þetta
kunni að virðast sjálfsagt, verður í hverju einstöku tilviki
að hugleiða:
a) hvaða sjúkdómsgreiningar koma til greina?
b) hverjar eru líkurnar að þessi aðferð/rannsókn
færi okkur upplýsingar?
c) hvaða áhrif hefur greiningin á ástand, horfur og
meðferð?
Við ákvörðunartöku um röntgenrannsókn verður að taka tillit til
þeirrar áhættu, sem hlutaðeigandi sjúklingur yrði að undirgangast,
og þá er átt við bæði geislunaráhrif og aðra áhættu, sem kann að
fylgja rannsókninni. Ót frá slíkri yfirvegum má síðan gera
eins konar "hagkvæmis-greiningu" (cost - effectiveness - analysis)
(9,11).
í mjög einfölduðu dæmi má vega ávinning sjúklings móti hugsanlega
neikvæðum áhrifuim, t.d. þannig (10)
a) Greiningarlikur x meðferðarávinningur- gagn fyrir sjúkl.
b) Áhætta (geislun o.fl.) + kostnaður + óþægindi- neikvæðir þættir. *
Metir þúb>a, þá er væntanlega rannsóknin illa grundvölluð.
Dami:
a) Ung telpa hefur haft talsverð óþægindi aðlægt hné í nokkrar
vikur, hugsanlega áverki í sjúkrasögu. Tiltölulega lítið
að græða á kliniskri rannsókn.
Á að taka röntgenmynd af hné og aólægum svæðum?
Svar: Jáj geislaskammtur tiltölulega lítill og auðvelt
að verja sjúkling, rannsóknin er óþægindalaus. LÍkurnar