Heilbrigðisskýrslur - 04.12.1982, Blaðsíða 13

9
milli geislaskammta og hugsanlega ósskilegra líffræðilegra
áhrifa þeirra (5,6).
4.1. Braðar geislaskemmdir.
Pekking manna á bráðum (acut) skemmdum af stórum geislaskömmtum
kemur að mestu frá kjarnorkusprengingum í Japan í lok síðustu
heimsstyrjaldar: Blóðbreytingar koma í ljós eftir 50 rad-a
heildar líkamsgeislun. Helmings dánarskammtur (LD50) er um
300 rad (3Gij). Allt öðru máli gegnir um geislaskammtastærð við
staðbundna afmarkaða geislun, enda mun stærri skammtar notaðir
í geislalækningum, en valda þá oft staðbundnum skemmdum, svo
sem bruna, hárlosi, vefjadrepi o.s.frv.
4.2. SÍðari geislunaráverkar.
Meðal langtxma áhrifa af geislun má nefna krabbamein, hvítblæði
og breytingar á erfðum. Erfðaminni frumanna ruglast og getur
það ýmist valdið algjörri afkynjun (genetic death) eða stökk-
breytingum, er breyta hegðun og vexti síðari frumukynslóða, m.a.
í illkynjunarátt.
4.3. Geislun og illkynjunarsjúkdómar■
Tölfræðilegar og kliniskar eftirrannsóknir á stórum hópum
einstaklinga, sem orðið hafa fyrir geislun í lækningaskyni hafa
leitt í ljós, svo að ekki verður í móti mælt, að hvítblæði og
ýmsar tegundir krabbameins eru mjðg marktækt algengari en búast
mætti við, þannig eru líkurnar á hvítblæði teknar sem dæmi:
Eftir geislun á öllum líkamanum með skammti, er svarar til 1 rad,
eru hvitblæðislikur 1:10.000, eða tifalt hærri, en ef umrædd
geislun væri staðbundin við eitt likamssvæði. Hvítblæði getur
komið i ljós allt upp i þrem-fjórum áratugum eftir að geislunin
fór fram.
4.4. Áhrif á erfðaeigindir■
30 rad-a geislun i kynkirtla tvöfaldar hættu á stökkbreytingum.
Frá erfðafræðilegu sjónarmiði er geislunarhættan fyrst
og fremst fólgin i myndun sjúklegra, vikjandi erfðaeiginda
(gena) sem ekki koma i Ijós fyrr en að einni eða fleiri kynslóðum
liðnum og stundum ekki nema í ákveðnum tengslum við aðrar erfða-