Fréttablaðið - 21.03.2023, Qupperneq 4

Þetta eru konur sem
urðu að vera heima hjá
sér hálfan daginn
vegna ákvarðana
stjórnvalda.
Hildur Helga Gísladóttir, hjá
Orlofsnefnd Hafnarfjarðar
Verðið er orðið svo
hátt og kaupmáttur á
svo mikið undir hús-
næði að það er ekki
fyrir alla að vera á
fasteignamarkaði.
Vilhjálmur
Hilmarsson, hag-
fræðingur BHM
Ósjálfbær hækkun íbúða-
verðs er staðreynd, tekjur
ráða ekki við íbúðakostnað
að sögn hagfræðings BHM.
bth@frettabladid.is
Húsnæðismál Fasteignaverð á
Íslandi hefur tvöfaldast að raunvirði
á síðustu tíu árum. Álagning á bygg-
ingarkostnað nýrra íbúða á höfuð-
borgarsvæðinu er í hæstu hæðum
og hefur stökkbreyst á skömmum
tíma.
Hækkun byggingarkostnaðar
nýbygginga hefur skapað mikla arð-
semi hjá verktökum. Þáttur hækk-
unar í byggingarkostnaði kann að
vera vanmetinn sem ein skýring
þess hve margir íbúar á höfuð-
borgarsvæðinu hafa lent í ógöngum
á húsnæðismarkaði.
Vilhjálmur Hilmarsson, hag-
fræðingur BHM, segir að tvöföldun
fasteignaverðs sé mesta hækkun í
samanburði 41 OECD-lands. Hækk-
unin sé tæpum 60 prósentum meiri
en meðaltal OECD.
Þá hefur fasteignaverð í fjölbýli á
höfuðborgarsvæðinu aldrei mælst
hærra í hlutfalli við laun en á fjórða
ársfjórðungi ársins 2022. Verð 120
fermetra íbúðar á höfuðborgar-
svæðinu jafngildir nú rúmlega 13
árstekjum einstaklinga að meðal-
tali. Vilhjálmur segir þessi hlutföll
ósjálfbær til framtíðar. Hann spáir
lækkun fasteignaverðs á höfuð-
borgarsvæðinu.
Fermetraverð í sölu nýrra íbúða
á höfuðborgarsvæðinu var rúm-
lega 830 þúsund krónur á fjórða
ársfjórðungi ársins 2022. Meðal-
álagning á seldar íbúðir í fjölbýli á
höfuðborgarsvæðinu í lok árs 2022
var rúmlega 100 prósent saman-
borið við rúmlega 50 prósent fyrir
nokkrum árum, 2018. Byggingar-
verktakar hafa tvöfaldað hverja
krónu miðað við söluverð íbúða í
lok árs 2022.
Vilhjálmur hefur tekið ofan-
greindar staðreyndir saman um
húsnæðismál og birt á vef BHM. Í
samtali við Fréttablaðið segir Vil-
hjálmur að nýjar íbúðir í fjölbýli
hafi hækkað langt umfram bygg-
ingarvísitölu. Það skili sér í stór-
bættri framlegð í byggingariðnaði.
„Þetta segir okkur fyrst og fremst
að hagsveif lan hefur komið mjög
öfgakennt út í byggingariðnaði,“
segir Vilhjálmur í samtali við Frétta-
blaðið. „Það var mikill skortur á
íbúðarhúsnæði eftir hrunið, svo
tekur við mikill hagvöxtur og
vinnuaflsfrekur. Þetta kemur fram
í mikilli umframarðsemi í bygg-
ingariðnaði.“
„Okur er afstætt,“ segir Vilhjálm-
ur. „Þetta er markaðsverð þannig að
það hafa fundist kaupendur,“ svarar
hann spurður hvort álagningin beri
keim af okri og græðgi. „En það er
ljóst að verðið er orðið svo hátt og
kaupmáttur á svo mikið undir hús-
næði að það er ekki fyrir alla að vera
á fasteignamarkaði.“
Um hagvöxtinn hér á landi und-
anfarið segir Vilhjálmur að ef fólks-
fjölgun sé dregin frá hagvextinum
sé hagvöxtur mun minni hér en í
nágrannalöndunum.
„Hagvöxturinn er dreginn áfram
af fólksfjölgun,“ segir hann.
Þá sé umhugsunarefni að hag-
sveif lan hafi verið borin uppi af
ferðaþjónustunni þar sem laun í
greininni séu að jafnaði ekki há.
„Það er spurning hvort það sé
sjálf bært að byggja hagvöxt á svo
vinnuaflsfrekri atvinnugrein.“ n
Lækkun fasteignaverðs óhjákvæmileg
olafur@frettabladid.is
FJáRmálAmARKAðiR Hlutabréfa-
markaðir tóku dýfu í gærmorgun,
eftir að UBS yfirtók Credit Suisse á
sunnudagskvöld.
Fljótlega róuðust markaðir þó og
flestir bankar og fjárfestingabankar
hækkuðu í verði í gær. Í bili lítur því
út fyrir að aðgerðin hafi heppnast,
en svissnesk yfirvöld og seðlabanki
landsins lögðu ofuráherslu á að
gengið yrði frá yfirtökunni fyrir
opnun markaða eftir helgina.
Enn er þó vart taugatitrings hjá
markaðsaðilum og spurningarnar
sem hanga í loftinu eru þrjár:
Hafa yfirvöld gert nóg til að
afstýra kerfiskrísu?
Hvað getur farið úrskeiðis í fram-
haldinu?
Hvaða áhrif mun þetta hafa á
peningastefnu hjá seðlabönkum?
Enn er nokkur titringur á fjár-
málamörkuðum vestanhafs, en
segja má að hremmingar Credit
Suisse nú megi rekja til falls Silicon
Valley Bank í Kaliforníu fyrir tíu
dögum þótt vandi bankans sé mun
djúpstæðari og eigi sér lengri sögu.
Talað er um að óbókfært tap af
lánasöfnum bandarískra banka
nemi um 600 milljörðum Banda-
ríkjadala. Þetta tap er hins vegar
ekki vegna greiðsluvandræða greið-
enda, ekki enn sem komið er í það
minnsta, heldur vegna þess að verð-
mæti lánasafnanna hefur rýrnað í
vaxtahækkunarferli því sem nú
stendur yfir. Aukist vanskil í kjöl-
farið getur staðan versnað hratt.
Nú beinast allra augu að banda-
ríska seðlabankanum. Í gær mátu
markaðir 70 prósent líkur á að
vextir hækki um 0,25 prósent á
morgun en áður en núverandi órói
færðist yfir markaði voru taldar
meira en helmingslíkur á að vextir
yrðu hækkaðir um 0,5 prósent. Við
núverandi aðstæður geta vaxta-
hækkanir aukið enn á vanda banda-
ríska fjármálakerfisins. n
Minni líkur á mikilli vaxtahækkun
Spenna er nú á fjármálamörkuðum
vegna vaxtaákvörðunar bandaríska
seðlabankans á morgun.
FRÉTTABLAÐIÐ/EPA
kristinnhaukur@frettabladid.is
FélAgsmál Þrír þingmenn Sjálf-
stæðisf lokksins hafa lagt fram
frumvarp um að afnema rétt
kvenna til húsmæðraorlofs. Sam-
kvæmt Vilhjálmi Árnasyni, fyrsta
flutningsmanni, stenst orlofið ekki
jafnréttislög.
„Þetta er rökrétt næsta skref í
þróun samfélagsins okkar,“ segir
Vilhjálmur. Árangur hafi náðst í
jafnréttismálum og mikið af þeim
húsmæðrum sem sinna heim-
ilishaldi í dag eigi réttindi annars
staðar frá. Þá snúist málið að stórum
hluta um sjálfsákvörðunarrétt
sveitarfélaga, sem eru skikkuð til
að greiða orlofið. „Þau hafa ekkert
um þetta að segja, að þau styrki
hluta íbúanna en ekki alla,“ segir
Vilhjálmur.
Reglur um húsmæðraorlof voru
settar fyrir rúmum sextíu árum
og var ætlað að bæta heimavinn-
andi húsmæðrum upp orlofsleysi
og tryggja að þær fengju hvíld. Ber
sveitarfélögum að greiða í orlofs-
sjóði til að niðurgreiða ferðir fyrir
húsmæður sem orlofsnefndir bjóða
upp á. Húsmæðraorlof hefur valdið
titringi á undanförnum árum. Sum
sveitarfélög hafa mótmælt orlofinu
og Garðabær lenti í lagaþrætum
við sinn orlofssjóð. Árið 2012 kærði
karlmaður, sem vildi fara í hús-
mæðraferð til Slóveníu, orlofsnefnd
fyrir Kærunefnd jafnréttismála en
tapaði.
Hildur Helga Gísladóttir, hjá
Orlofsnefnd Hafnarfjarðar, segir
algerlega ótímabært að afnema
húsmæðraorlofið. „Konurnar eru
enn þá á lífi og eru að nýta þetta
orlof,“ segir hún. „Þetta eru konur
sem urðu að vera heima hjá sér
hálfan daginn vegna ákvarðana
stjórnvalda.“ Uppbygging leikskóla
hafi heldur ekki gengið nógu hratt
en sjálf sat Hildur í leikskólanefnd
Hafnarfjarðar á sínum tíma. „Við
þurftum að fara í heimgreiðslur
sem er ömurlegt og bindur konur
heima,“ segir hún en þetta fyrir-
komulag er nú að koma til baka.
„Húsmæðraorlofið gefur þeim tæki-
færi til að ferðast á ódýran hátt. Það
munar um niðurgreiðslurnar fyrir
þessar konur. Þetta er kannski eina
fríið sem þær fá.“ n
Telur afnám húsmæðraorlofs rökrétt skref í þróun samfélags
thorgrimur@frettabladid.is
Dómsmál Landsréttur dæmdi á
föstudaginn karlmann í fimmtán
mánaða skilorðsbundið fangelsi
vegna nauðgunar. Var maðurinn
jafnframt dæmdur til að greiða
fórnarlambi sínu miskabætur að
fjárhæð 1.800.000 krónur.
Maðurinn hafði verið ákærður
fyrir að hafa tvívegis nýtt sér yfir-
burði og aðstöðumun til að eiga
kynferðismök við einstakling með
þroskahömlun, fyrst í vinnubifreið
og síðan á heimili sínu. Héraðs-
dómur hafði sýknað hann af fyrra
brotinu en sakfellt að hluta til fyrir
hið seinna. Var sá dómur staðfestur
af Landsrétti, sem taldi ákæruvaldið
ekki hafa axlað sönnunarbyrði um
að maðurinn hefði haft ásetning til
nauðgunar og að verknaðurinn væri
þar með saknæmur.
Fangelsisdómurinn var gerður
skilorðsbundinn vegna óhóf legs
dráttar á málinu sem ekki hefði
fengist skýrður. n
Fékk fimmtán
mánaða fangelsi
fyrir nauðgun
Dæmt var í málinu á föstudaginn en
dómurinn gerður skilorðsbundinn
vegna óhóflegs dráttar.
FRÉTTABLAÐIÐ/ERnIR
Fasteignamat í
fjölbýli á höfuð-
borgarsvæðinu
hefur aldrei
mælst hærra í
hlutfalli við laun
en á fjórða árs-
fjórðungi ársins
2022. FRÉTTA-
BLAÐIÐ/STEFán
4 FréTTir FRÉTTABLAÐIÐ 21. mARs 2023
ÞriÐJUDAGUr