Skipulagsmál höfuðborgarsvæðisins - 01.11.1982, Blaðsíða 13

sveigjanleg og æskilegt væri. En
sé reiknilíkönum beitt af skyn-
semi og niðurstöður þeirra túlk-
aðar með varúð, geta þau verið
öflugt' hjálpartæki í skipulagi.
Spurningin er þá aðeins, hvort
það borgar sig að nota reiknilíkan
vegna hins tiltölulega mikla
kostnaðar sem því er samfara.
Uppsetning þeirra er yfírleitt
dýr, einkum vegna könnunarinn-
ar á hinu stærðfræðilega
samhengi, en einnig er nokkur
kostnaður við gerð tölvuforrita.
Enn fremur eru þau oft dýr í rek-
stri, bæði vegna sérfræðiþjónustu
og söfnun upplýsinga (til að
„mata”
tölvuna á). Fyrir einum áratug
eða svo gat kostnaður við tölvu-
keyrslur verið umtalsverður, en
er nú aðeins brot af því, sem hann
var þá. Að lokum er vert að nefna
óbeinan kostnað, sem getur orðið
við notkun reiknilíkana. Hér er
um að ræða möguleikann á því,
að ákvarðanataka dragist úr hófi
fram vegna mikils tíma sem fer í
söfnun upplýsinga. Því má bæta
við að þetta gildir ekki aðeins um
notkun reiknilíkana, heldur einn-
ig um alla aðra skipulagsvinnu:
menn mega ekki sökkva sér oinaí
smáatriði, þannig að ákvarðanir
um grundvallaratriði dragist á
langinn.
Notkun reiknilíkana á höfuð-
borgarsvæðinu.
Arið 1962 var á vegum Reykja-
víkurborgar gerð umferðarkönn-
un á höfuðborgarsvæðinu. Dag-
bækur voru sendar til allra bíl-
eigenda á svæðinu, og voru þeir
beðnir að gera grein fyrir öllum
ferðum í bílum þeirra í tvo sól-
arhringa. Spurt var um upphafs-
og ákvörðunarstað, erindi ferðar
(vinna, verslunarferð, heimsókn
o.s.frv.), tíma dags, sem ferð var
farin,o.fl.
Ut frá niðurstöðum þessarar
könnunar var fundið sambandið
milli annars vegar ferðafjölda
tengdum einstökum borgar-
hlutum og hins vegar skipu-
lagstalna sömu borgarhluta
(íbúafjöldi, gólfflatarmál ýmissa
flokka atvinnuhúsnæðis). Þetta
samband er síðan ein meginuppi-
staðan í reiknilíkani umferðar,
sem nú er notað við gerð umferð-
arspáa á Borgarskipulagi Reykja-
víkur. Komið hefur til tals að
útvíkka þetta reiknilíkan, þannig
að það nái einnig til ferA »neð al-
menningsvögnum:
Áríð 1981 var á \egum Skipu-
lagsstofu höfuðborgarsvæðisins
gerð könnun á valvöruverslun á
höfuðborgarsvæðinu. Athuguð
var staðsetning verslana og veltu-
tölur fyrir valvöru. Á þessum
grundvelli var síðan byggt upp
reiknilíkan verslunar af Laksh-
manan - Hansen gerð, eins og lýst
hefur verið hér að framan. Velt-
utölurnar voru síðan lagðar
saman eftir verslunarhverfum til
þess að tilgreina „stærð” verslun-
arhverfanna eða aðdráttarafl, en
talið er að veltu (öhir gefi mun
betri vísbendingu um aðdráttar-
afl heldur en gólfflatarmál versl-
ana.
Lokaorð.
Þegar ákveða skal, hvort nota
eigi reiknilíkan við skiplagningu,
þá þarf að bera hugsanlegan
ávinning saman við þann kostnað
sem af notkun þess mun leiða.
Gera má ráð fyrir, að erfitt verði
að meta suma þætti í slíkum
samburði til fjár. T.d. vtur að
verða erfitt að gera sér in fyrir
því, hve óvissan í fran ðarspám
minnkar mikið við noii.un ein-
hvers tiltekins reiknilíkans og þá
hver hinn fjárhagslegi ávinning-
ur er í því sambandi. Einnig er ó-
gerningur að meta nákvæmlega
hvað dráttur á ákvarðanatöku í
skipulagsmálum kostar. Að lok-
um er vert að ítreka að ef ákveðið
er að nota eitthvert reiknilíkan
við skipulagningu þéttbýlissvæðis
er mikilvægt að gera sér grein
fyrir hættunni á því, að menn
treysti svo á niðurstöður þess að
nauðsynlegur sveigjanleikit
skipulagi verði fyrir borð borinn.
Þórarinn Hjaltason
HUGLEIÐINGAR UM SKIPULAGSLÖGIN
Hugtakið, skipulag
I mæltu máli merkir orðið
skipulag: fyrirkomulag, tilhögun,
röð og regla. Hugtakið, skipulag,
í skipulagslögum hefur hinsvegar
sérhæfðari og þrengri merkinu
þ.e. ákveðið fyrirkomulag eða til-
högun á landnotkun í sveitarfé-
lagi, svo og á byggingum, götum
og öðrum mannvirkjum. Hug-
takið skipulag í skipulagslögum
er nánast sömu merkingar og
hugtakið „fysisk planlæggning” á
Norðurlöndum eða landnotkun-
ar- og byggingaskipulag.
í reglugerð nr. 217/1966 um
skipulagsáætlanir kemur fyrir í
heiti og texta hugtakið skipulags-
áætlun, sem skilgreint er þannig,
að það sé (skipulags-) uppdráttur
ásamt nauðsynlegum skýring-
artexta. Skipulagsáætlun er sem
sagt skilgreint sömu merkingar
og hugtakið skipulag hér að
framan. Rétt er þó að benda á
það, að þetta orð er ekki að fínna
í sjálfum skipulagslögunum nr.
19/1964. 1 téðri reglugerð koma
einnig fyrst fyrir hugtökin, aðal-
skipulag (aðalskipulagsupp-
dráttur) og deiliskipulag. Þessi
hugtök er ekki að fínna í sjálfum
skipulagslögunum, sbr. þó í IL
gr. 2. og 3. mgr. ákvæði um sér-
uppdrætti í sömu merkingu og
deiliskipulag.
í 3. gr. skipulagslaga er fjallað
um „sameiginlegt skipulag” og í
12. gr. 1. mgr. um svæðaskipu-
lagningu í sömu merkingu, þ.e.
skipulag, sem nær til fleiri sveitar-
félagaeneins..
í 4. mgr. 4. gr. skipulagslaga er
ákvæði um héraða- og lands-
13