Skipulagsmál höfuðborgarsvæðisins - 01.04.1984, Blaðsíða 16

16
SKIPULAGSMÁL HÖFUÐBORGARSVÆÐISINS
Bjöm Bjömsson, alþýðusambandi íslands
HUGLEIÐINGAR UM ATVINNUMÁL
HH Hh Hh
Um þessar mundir ríkir meiri
óvissa í atvinnumálum en verið hef-
ur um langt skeið. Þessi óvissa
tekur ekki einungis til allra næstu
framtíðar, heldur einnig og ekki
síður ef litið er til lengri tíma.
Ef litið er til baka álíka langt árabil
og nú lifir af öldinni er ljóst, að í
upphafi síðasta áratugs voru að-
stæður í atvinnumálum mjög á ann-
an veg en nú. Þá voru íslendingar í
þann veg að ganga í EFTA. Við
inngönguna í EFTA voru bundnar
verulegar vonir við eflingu íslensks
iðnaðar. Til þessa stóðu vonir
manna ekki síst vegna þess, að erf-
iðleikar í sjávarútvegi höfðu enn á
ný minnt á nauðsyn þess að renna
fleiri stoðum undir atvinnulíf lands-
manna. Á þessum tíma var einnig
farið að ræða útfærslu landhelginn-
ar, sem auðvitað varð lands-
mönnum mestur búhnykkur á liðn-
um áratug.
Fram til þessa dags hefur ýmislegt
farið á annan veg í atvinnumálum
en menn gerðu ráð fyrir. Væntan-
lega sáu flestir fyrir hversu mikill
uppgangur yrði framanaf í sjávarút-
vegi og á sviði byggingastarfsemi,
einkum úti á landsbyggðinni. Efa-
laust hafa björtustu vonir um iðn-
þróun ekki ræst og uppbygging
stóriðju orðið hægari en reiknað
var með. Eftir stendur það megin-
atriði, að atvinna hefur lengst af
verið næg og á stundum yfrið næg.
Enda þótt margt hafi farið úrskeiðis
í efnahagsstjórn höfum við getað
státað af því að vera lausir við at-
vinnuleysi.
\MMSu vJLÖMíLr
Enn á ný eru iandsmenn minntir á
að svikull er sjávarafli. Geigvæn-
legur aflasamdráttur veldur því að
fyrirsjáanlegt er að atvinna og tekj-
ur sjómanna og landverkafólks
dragast verulega saman á þessu ári.
Því er eðlilegt að staldrað sé við og
íhugað hvert við höfum stefnt á
sviði atvinnumála, hvort stefnan
hafi verið rétt eða hvort ástæða sé
til þess að breyta um stefnu. Höf-
undur þessa pistils er þeirrar skoð-
unar, að þróun atvinnumála á höf-
uðborgarsvæðinu sé svo órjúfan-
lega tengd almennri þróun þessara
mála, að eðlilegt sé að ræða þau frá
almennu sjónarmiði fremur en
sjónarhorni tiltekins landshluta. Á
árunum fram til aldamóta munu
20-30 þúsund manns bætast á
vinnumarkaðinn. Vandamálið er
ekki hvar á landinu þetta fólk fær
vinnu við sitt hæfi, heldur hvort það
fær vinnu í þessu landi.
í stuttu spjalli verður ekki gerð
nein úttekt á stöðu einstakra greina
atvinnulífsins. Nokkur atriði skulu
þó nefnd.
Á síðustu áratugum hefur fjárfest-
ing í ríkum mæli beinst að sjávarút-
vegi og vinnslusjávarafla. Fjárfest-
ing í fiskiskipum hefur verið óhóf-
leg. Fyrir sjö árum voru flest eða öll
helstu hagsmunasamtök í sjávarút-
vegi á einu máli um, að rétt væri að
láta af frekari skipakaupum, en
stjórnmálalegar ákvarðanir í þessu
skyni létu mjög á sér standa.
Við stöndum nú í þeim sporum, að
þekkja betur takmörk þess afla sem
skynsamlegt er að sækja úr sjó en
við höfum nokkru sinni áður gert.
Afli mun glæðast á nýjan leik, en
þegar til lengri tíma er litið er ó-
sennilegt að þorskafli verði umfram
400 þús. tonn á ári á íslandsmiðum.
Sé þessi afli borinn saman við áætl-
aðan 220 þús. tonna afla á árinu
1984 er vissulega um mikla aukn-
ingu að ræða. Þetta er engu að
síður minni afli en við höfum áður
sótt. Reynslan kennir okkur að
þessi aukni afli mun að óbreyttum
verkunaraðferðum ekki kalla á
mjög aukinn mannafla. Hann mun
bæta úr tímabundnu atvinnuleysi
og nýtingu fiskiskipastóls sem nú er
bundinn við bryggju drjúgan hluta
ársins.
Á sviði landbúnaðar höfum við um
langt árabil búið við óarðbæra
framleiðslu umfram innanlands-
neyslu. Úr þessari framleiðslu hef-
ur verið dregið á undanförnum
árum á kostnað framleiðni.
Augljóst er að á þeirri braut er ekki
unnt að halda áfram til langframa.
Framleiðslan verður að laga sig að
þörfum markaðarins og þeir fram-
leiðendur búvöru sem við lakasta
afkomu búa að hverfa til annarra
starfa.
í þessum tveimur greinum sem hér
er vikið að er ástandið ekki mjög
björgulegt. Hvað er þá framundan í
atvinnumálum næstu 10-15 árin?
Siglum við inn í langvarandi at-
vinnuleysi, eða fáum við eitthvað
að gert?
lf If If *
Svo margt hefur verið rætt og ritað
um örtölvubyltinguna og áhrif
hennar á atvinnulífið, að í bakka-
fullan læk er að bera að leggja þar
orð í belg. Þó virðist sem lítils skiln-
ings gæti á því að áhrifa þessarar
byltingar á atvinnulífið er þegar far-
ið að gæta og mun gæta í auknum
mæli á allra næstu árum, en ekki
aðeins í fjarlægri framtíð.
Á vegum japanskra stjórnvalda er
nú unnið að því að gera þarlendan
fataiðnað samkeppnishæfan við
fataiðnað grannþjóða í Asíu sem
búa við lægri launakostnað. í þessu
skyni er unnið að hönnun alsjálf-
virkrar saumastofu og ráð fyrir því
gert að tilraunverksmiðja verði
reist innan tveggja ára. Með þessari
verksmiðju gera þarlendir ráð fyrir
að ná framleiðslukostnaði niður um
tugi prósenta. Þá er það forsenda
verksins, að framleiðslurunur niður
í 20 einingar verði hagkvæmar og
sveigjanleiki því meiri en í mönnuð-
um verksmiðjum.